Bastet

Bastet is de Egyptische godin van het huis. Ze is ook de godin van de katachtigen en een beschermgodin. Soms wordt Bastet “Bast” genoemd of ernaar verwezen. Ze wordt vaak geassocieerd met de godin Sekhmet, een leeuwengodin.

Naarmate de Egyptische mythologie zich ontwikkelde, werd Bastet meer bekend als een volgzame huishoudelijke katachtige godin en werd Sekhmet bekend als een felle leeuwin en krijgersgodin.

Origins

De oorsprong van Bastet is onzeker, maar historici geloven dat zij al een populaire godin was in het derde millennium v.Chr. Sommige van de vroegste fysieke bewijzen wijzen op verering van de godheid dicht bij het jaar 2800 v.Chr, in de vorm van stenen vaten die werden gevonden bij een tempel in Saqqara.1 Saqqara is een oude Egyptische stad ongeveer 20 mijl ten zuiden van Cairo, niet ver van Memphis.

De godin had verschillende namen voordat zij Bastet werd genoemd, waaronder Baast, B’sst en Ubaste. Het Amerikaanse Onderzoekscentrum in Egypte merkt op dat een van de stenen vaten in Saqarra de inscriptie b#s.t heeft, en waarschijnlijk verwijst naar de godin.1 Na verloop van tijd werd ze algemeen bekend als Bast. Sommige geleerden geloven dat het uiteindelijk werd veranderd in Bastet om de laatste “t” in “Bast” te kunnen uitspreken. Anderen beweren dat de extra “t” bedoeld was om Bastet vrouwelijker te laten klinken.

In de loop van de volgende honderden jaren (circa 2600 – 2200 v. Chr.) begon zich een belangrijk cultuscentrum en een stad te vormen, gewijd aan Bastet, genaamd Bubastis. Dit centrum bevond zich ongeveer 80 kilometer ten noorden / noordoosten van Cairo. Naast het centrum rond Bastet, was het ook gewijd aan heilige katten. Tijdens het hoogtepunt van de verering van Bastet, maakten honderdduizenden Egyptenaren elk jaar een pelgrimstocht naar Bubastis om de godin te eren en haar eer te bewijzen.

Heden ten dage wordt Bubastis aangeduid als Tell Basta in het Arabisch of Per-Bast in het Egyptisch. Tell Basta is een belangrijke archeologische vindplaats met de overblijfselen van vele monumenten, tempels en standbeelden. De toewijding van de oude stad aan de godin kan gemakkelijk worden gezien in de verschillende gebouwen die zich op de site bevinden. Eerst en vooral is er de tempel van Bastet, één van de grootste gebouwen in Bubastis. Een heiligdom gewijd aan haar zoon, Maahes, bevond zich vlakbij. De opgravingen in Tell Basta zijn nog steeds gaande en tot op de dag van vandaag maken onderzoekers regelmatig nieuwe vondsten bekend.

Uiterlijk

Hoewel Bastet aanvankelijk begon als een godin van de zon, gebaseerd op de krachten van haar vader, was haar uiterlijk overwegend katachtig. Haar uiterlijk veranderde in de loop der tijd van een wilde leeuwin naar een gedomesticeerde kat. Ze wordt vaak afgebeeld als een vrouwelijke kat in zittende houding.

Familie

Bastet was de nakomeling van Ra, de Egyptische god van de zon. Ra was haar enige ouder.

Ra werd beschouwd als de oorspronkelijke scheppergod in een groot deel van de Egyptische mythologie. Hij schiep een aantal andere godheden alleen, en niet in samenwerking met een godin. Hij zou Shu en Tefnut hebben geschapen. Hij had ook drie dochters die het oog van Ra vormden. Deze drie dochters waren Hathor, Sekhmet en Bastet. Bastet heeft dus een aantal broers en zussen, waaronder Shu, Tefnut, Hathor en Sekhmet, maar niet in de zin dat zij allen van twee ouders afstammen.

Er is enige discrepantie over met wie Bastet getrouwd was en wie zij gebaard heeft, omdat Bastet en Sekhmet in de Egyptische mythologie veel op elkaar lijken. Het is mogelijk dat in verschillende geloofssystemen, Bastet en/of Sekhmet getrouwd waren met Ptah, de Egyptische god van de architectuur en het vakmanschap. Ptah en Bastet baarden een zoon, Maahes. Maahes is een Egyptische oorlogsgod met het hoofd van een leeuw – een sterke band met Bastet.

Het is ook mogelijk dat Ptah en Bastet of Sekhmet een tweede zoon kregen, Nefertum genaamd. Nefertum werd geboren uit een lotusbloem en werd geassocieerd met zoete en aangenaam ruikende dingen, waaronder parfum.

Symbolen

Het belangrijkste symbool dat met Bastet wordt geassocieerd is de kat. Ze wordt ook geassocieerd met de zon en de maan. Haar verwantschap met de zon en de maan komt vooral voor in de vroegere Egyptische mythologie.

Krachten &Taken

In eerste instantie beschermde Bastet haar vader tegen kwaad. In deze rol beschermde zij hem vooral tegen de dreiging van Apep, de slangengod en zijn aartsvijand. Zoals gebruikelijk was bij vrouwelijke goden in latere teksten, kreeg zij in de loop van de tijd meer macht en meer verantwoordelijkheden.

Gelijktijdig met de domesticatie van de kat, veranderde Bastet’s imago om minder intimiderend te worden, zelfs toen haar krachten toenamen. Zo kreeg Bastet bijvoorbeeld de macht van het voorzitten over bevallingen en aanstaande moeders ergens na de domesticatie van de huiskat. Deze rol symboliseerde zowel haar groeiende macht en invloed als de hoge vruchtbaarheidscijfers die samenhingen met de huiskat.

Later kreeg de godin een derde belangrijke taak, namelijk het beschermen van mensen tegen boze geesten en besmettelijke ziekten. Hoewel dit geen hoofdverantwoordelijkheid was, bezat zij unieke krachten om slangen te bezweren en de effecten van giftig gif te bestrijden, een eigenschap die door de oude Egyptenaren aan katten werd toegeschreven. In sommige mythologische scènes wordt zij gezien in de strijd met slangen, waaronder een gevecht met Apep.

Verering

Ter ere van haar verschenen in Bubastis en Memphis tijdens de Ptolemeïsche perioden hele begraafplaatsen van gemummificeerde huiskatten (vaak begraven in de buurt van hun eigenaars). Aanbidders schonken offergaven van kleine bronzen beeldjes van de godin. Zij werd ook vereerd met sieraden, vooral amuletten, gemaakt van goud in de vorm van katten.

Andere symbolen en verwantschappen

Bastet heeft in sommige verhalen ook connecties met de zon en het zonnestelsel, als gevolg van de controlerende invloed van haar vader. Deze voorstellingen komen vaker voor in vroegere verhalen en in de regionale mythologie. Op grond van deze associatie wordt ze soms ook het “Oog van de Maan” genoemd.

Naast de rolverdeling tussen mannen en vrouwen is haar beeld ook beïnvloed door de politiek. Toen het Griekse rijk in macht toenam, en uiteindelijk omliggende landen veroverde, veranderde de Egyptische mythologie om de invloed van de Grieken te weerspiegelen. Daarom wordt Bastet in verhalen uit de Ptolemeïsche Dynastie vaak in verband gebracht met Griekse godinnen en deelt zij zelfs overlappende krachten.

feiten over Bastet

• Vrouwen met een kinderwens lieten Bastet amuletten zien met het door hen gewenste aantal nakomelingen. Zij vervulde hun wensen
• Als katachtige werd ze soms afgebeeld met oor- en neuspiercings. Een voorbeeld is het Gayer-Anderson kattenbeeldje, genoemd naar de personen die het geschonken hebben.
• Haar naam veranderde tijdens het Nieuwe Rijk om een extra “t” toe te voegen, wat vrouwelijker is.
• Zij werd door aanbidders vereerd met gouden sieraden, omdat katten werden geassocieerd met rijkdom en koningschap.
• Bastet werd beschouwd als een goede moeder en had zelf kinderen.
• Zij was een van de meest vereerde godheden in het oude Egypte.
• Zij had een jaarlijks festival ter ere van haar dat meer dan 700.000 mensen uit heel Egypte aantrok.
• Bij de festivalactiviteiten hoorde het drinken van grote hoeveelheden wijn, een goddelijke drank die met de godin werd geassocieerd.
• Bastet werd soms afgebeeld met een halsketting met een Wedjat-oog, dat heelheid symboliseerde en bescherming bood.
• Zij wordt soms ook afgebeeld met een sistrum in haar rechterhand, een slaginstrument dat populair was in het oude Egypte.
• Zo ook wordt zij vaak afgebeeld met in haar linkerhand een aegis met leeuwenkop, een beschermend schild gemaakt van harnas.
• Bastet stond soms bekend als de godin van het dansen en zingen.
• Tijdens het jaarlijkse festival gewijd aan Bastet begon de viering met een enkele fakkel, gevolgd door een fakkelverlichtingsceremonie in haar hele woonplaats.
• Zij werd geassocieerd met een aantal andere Egyptische en Griekse godheden.
• Bastets familie omvatte een zuster genaamd Hathor, een zoon genaamd Maahes en mogelijk een tweede zoon genaamd Nefertum.
• Zij was de vrouw van Ptah, een god van schepping, wedergeboorte, en ambachtslieden.
• Bastet werd ooit aanbeden voor haar rol als felle beschermer in Neder-Egypte.
• Aanbeden als een katachtige moederachtige figuur in Opper-Egypte.
• Aanbeden vooral als zonnegodheid in Neder-Egypte in associatie met haar vader.

Link/citeer deze pagina