Bilirubine
Bilirubine, een bruingeel pigment van gal, afgescheiden door de lever bij gewervelde dieren, dat aan vaste afvalproducten (feces) hun karakteristieke kleur geeft. Het wordt geproduceerd in beenmergcellen en in de lever als het eindproduct van de afbraak van rode bloedcellen (hemoglobine). De hoeveelheid geproduceerde bilirubine staat in direct verband met de hoeveelheid vernietigde bloedcellen. Dagelijks wordt ongeveer 0,5 tot 2 gram geproduceerd. Het heeft geen bekende functie en kan giftig zijn voor de foetale hersenen.
Bilirubine in de bloedbaan is meestal in vrije, of niet-geconjugeerde, toestand; het wordt aan albumine, een eiwit, gebonden wanneer het wordt vervoerd. Eenmaal in de lever wordt het geconjugeerd met glucuronzuur dat wordt gemaakt van de suiker glucose. Het wordt dan geconcentreerd tot ongeveer 1.000 maal de sterkte die in bloedplasma wordt aangetroffen. Veel bilirubine verlaat de lever en gaat naar de galblaas, waar het verder wordt geconcentreerd en vermengd met de andere bestanddelen van gal. Galstenen kunnen ontstaan uit bilirubine, en bepaalde bacteriën kunnen de galblaas infecteren en de geconjugeerde bilirubine terug veranderen in vrije bilirubine en zuur. Het calcium uit de vrijgekomen bilirubine kan zich afzetten als pigmentstenen, die uiteindelijk de doorgang (gemeenschappelijke galbuis) tussen de lever, de galblaas en de dunne darm kunnen blokkeren. Wanneer de blokkade optreedt, wordt geconjugeerde bilirubine in de bloedbaan opgenomen en krijgt de huid een gele kleur (zie geelzucht).
Normaal gaat geconjugeerde bilirubine vanuit de galblaas of de lever naar de darm. Daar wordt het door bacteriën gereduceerd tot mesobilirubinogeen en urobilinogeen. Een deel van het urobilinogeen wordt weer in het bloed opgenomen; de rest gaat terug naar de lever of wordt via urine en fecaliën uitgescheiden. Bij de mens wordt aangenomen dat bilirubine ongeconjugeerd is totdat het de lever bereikt. Bij honden, schapen en ratten is er geen bilirubine in het bloed, hoewel het wel in de lever aanwezig is.