Chinese Revolutie

Sun Yixian (Wade-Giles: Sun Yat-sen) was de vader van het Chinese republicanisme en, tot de opkomst van Mao Zedong, China’s bekendste revolutionaire leider. Sun speelde een cruciale rol in het bevorderen en uitbreiden van het Chinese nationalisme, het vergemakkelijken van de omverwerping van de Qing en het vormen van de vroege Chinese republiek. Zijn ideeën en politieke filosofie vormden en inspireerden China en de Chinese politiek in de 20e eeuw. Maar ondanks zijn enorme invloed werd het leven van Sun als revolutionair gekenmerkt door frustratie, usurpatie en teleurstelling. Hij verbleef jaren in ballingschap en beraamde van veraf de val van de Qing. De eerste pogingen van Sun om een revolutie in China te ontketenen mislukten, terwijl zijn bijdrage aan de succesvolle revolutie van 1911 marginaal en indirect was. Maar toen de revolutie kwam, leek Sun de logische leider. Toen hij eindelijk in staat was een republikeinse regering te vormen, dwong een gebrek aan militaire steun Sun ertoe zijn macht over te dragen aan Yuan Shikai. Nadat Shikai zijn belofte om een democratische republikeinse regering te handhaven had verraden, besteedde Sun de laatste twaalf jaar van zijn leven aan het herstel ervan. Toen Sun in 1925 voortijdig stierf, was China nog steeds verdeeld en was het republicanisme beperkt tot de zuidelijke provincie Guangdong. Maar ondanks zijn dood werd Suns visie van een republikeins China uiteindelijk toch vervuld.

Sun Yixian werd in 1866 geboren als boer in de provincie Guangdong. Op 13-jarige leeftijd werd hij naar Hawaii gestuurd om te studeren, waar zijn broer was geëmigreerd en welvarend was. Sun bezocht christelijke scholen in Hawaii en blonk uit in verschillende studies. Uit angst dat Sun zich tot het christendom zou bekeren, stuurde zijn broer hem in 1883 terug naar China. Suns terugkeer naar de ellende van het boerenleven, met zijn zware arbeid, zware belastingen en archaïsche religieuze en sociale overtuigingen, verscherpte zijn revolutionaire geest. Hij verhuisde naar Hong Kong en ging weer studeren, waar hij op 26-jarige leeftijd een graad in de geneeskunde behaalde. In Hong Kong sloot Sun zich aan bij een protestants-christelijke kerk en bekeerde zich uiteindelijk. Sun was nu een republikein die de omverwerping van de Qing steunde, hoewel hij dit niet publiekelijk bekend maakte. Ergens in de jaren 1880 sloot Sun zich aan bij de Hongmen, een Chinees geheim genootschap dat door de Qing illegaal was verklaard. Hoewel ze ooit uit criminelen en gangsters bestonden, boden de Hongmen triades een ideaal platform voor politieke subversieven als Sun Yixian en Jiang Jieshi (Wade-Giles: Chiang Kai-shek), die ook lid was. Begin 1894 had Sun zijn artsenpraktijk opgezegd en was hij voltijds bezig met anti-Qing politiek. Hij raakte betrokken bij bestaande hervormingsgezinde en literaire bewegingen en diende ook een verzoekschrift in bij de machtige Qing-minister Li Hongzhang voor politieke hervormingen.

De mening van een historicus:
“Meer dan duizend keer”, merkte Sun Yixian ooit op, “is mij de vraag gesteld: wanneer en hoe ik aan mijn revolutionaire ideeën ben gekomen”. Op deze vraag schijnt hij verschillende antwoorden te hebben gegeven. Toen hij tot medechristenen sprak, benadrukte hij de bevrijdende invloed van zijn christelijke opleiding en van zijn omgang met buitenlandse missionarissen. Toen hij een toespraak hield aan de universiteit van Hongkong, was de aansporende kracht van de revolutie het scherpe contrast tussen het efficiënte Britse bestuur van de kolonie en het wanbestuur van het Chinese keizerrijk. In zijn toespraken voor een Chinees publiek was de drang tot revolutie de economische en territoriale aantasting door vreemde mogendheden. Al deze oorzaken en nog andere moeten ongetwijfeld worden gecombineerd om te verklaren waarom Sun Yixian een revolutionair werd.”
Lyon Sharman

Af 1894 besloot Sun, die nu een doelwit was geworden voor de Qing-autoriteiten, naar Hawaii terug te keren. Daar hielp hij de republikeinse groep Xingzhonghui, oftewel de Revive China Society, op te richten en rekruteerde hij andere Chinese nationalisten en expats. In de herfst van 1895 keerden Sun en een aantal van zijn collega’s terug naar Hongkong, toen nog een Brits gebied, en begonnen met het organiseren van een poging tot overname in het naburige Guangzhou. Suns groep werd echter geïnfiltreerd door Qing-informanten en de opstand in Guangzhou, die eind oktober 1895 begon, werd gemakkelijk neergeslagen. Sun vluchtte opnieuw en bracht een decennium in ballingschap door, voornamelijk in Japan, maar ook in Groot-Brittannië, Europa, de Verenigde Staten en Canada. Een groot deel van zijn tijd besteedde hij aan het werven van andere Chinezen, het werven van fondsen, het vestigen van de internationale aandacht op de tekortkomingen en misstanden van de Qing en het formuleren van zijn eigen politieke filosofie. In april 1905 hield Sun een toespraak voor Chinese studenten in Brussel, België, waarin hij voor het eerst zijn Drie Principes van het Volk uiteenzette.

Tegen het midden van 1905 was Sun teruggekeerd naar Japan. In augustus fuseerde hij de Revive China Society met andere nationalistische groeperingen tot de Tongmenghui (Verenigde Liga). Deze groep besteedde de volgende jaren aan het werven van leden, het maken van propaganda en het opzetten van nationalistische kranten. Het was in een van deze kranten, Min Bao (‘Volksblad’) dat Sun Yixian voor het eerst een volledige uiteenzetting publiceerde van zijn Drie Principes: nationalisme, democratie en het welzijn van het volk. Nationalisme, schreef Sun, was noodzakelijk om zelfbestuur te bewerkstelligen en China terug te geven aan de Chinezen. Democratie was nodig om een nieuw, rechtvaardig en verantwoordelijk regeringsstelsel te garanderen. Tenslotte was het welzijn van het volk nodig om te zorgen voor een rechtvaardiger verdeling van land, voornamelijk door nationaal grondbezit. Begin 1907 voelden Sun en zijn volgelingen zich sterk genoeg om de Qing uit te dagen door opstanden te organiseren in gebieden waar het koninklijk gezag zwak was. De Tongmenghui organiseerde in 1907 ten minste zes mislukte opstanden – in Huanggang (mei), Huizhou (juni), Anqing (juli), Qinzhou (september) en Zhennanguan (december) – maar alle mislukten.

Sun speelde geen directe rol bij de organisatie van de Wuchang-opstand die de revolutie van 1911 inluidde. Toch waren veel van de betrokken dissidente soldaten goed op de hoogte van Suns politieke retoriek en stonden ze er welwillend tegenover. Sun zelf was in de Verenigde Staten toen de revolutie uitbrak. Hij keerde terug naar China en arriveerde in december. Nationalisten vormden een voorlopige republikeinse regering in Nanjing, en op 29 december werd Sun tot president gekozen. Sun’s opgang van revolutionair in ballingschap tot nationaal president duurde slechts tien weken – maar zijn ambtsperiode bleek nog korter. Met een Qing keizer nog steeds op de troon en de kans op een militaire contrarevolutie groot, droeg Sun het presidentschap over aan de noordelijke generaal Yuan Shikai, in ruil voor Shikai’s militaire steun voor de revolutie en de republikeinse regering. Yuan kwam een deel van zijn belofte na, door te dreigen zijn legers tegen de Qing te keren en de troonsafstand van de jonge keizer Puyi af te dwingen. Maar de generaal had geen intellectuele toewijding aan democratie, moderniteit of de nieuwe republiek. Binnen een jaar had Shikai zijn eigen macht vergroot, ten koste van de nationale vergadering. Na een sprankje republikeinse hoop eind 1911, was Sun opnieuw een revolutionair, vechtend om een antidemocratische heerser ten val te brengen.

In augustus 1912 hervormde Sun de Tongmenghui en andere kleinere nationalistische groeperingen tot een nieuwe politieke partij, de Guomindang. In juli 1913 ondernamen Sun en de Guomindang een tweede revolutie tegen Yuan Shikai. Deze mislukte en Shikai’s troepen veroverden en bezetten Nanjing. Sun verbleef opnieuw enkele jaren in ballingschap in Japan en keerde na de dood van Shikai in 1916 naar China terug. Tegen die tijd was China fundamenteel verdeeld, een lappendeken van regio’s geregeerd door machtige lokale krijgsheren. Sun en de Guomindang slaagden erin de controle te verwerven over de zuidelijke provincie Guangdong, waar zij een militaire regering vestigden die in Guangzhou was gevestigd. Daar begonnen Sun, zijn militaire commandant Jiang Jieshi en andere leden van de Guomindang met de voorbereidingen voor de hereniging van China, zowel met geweld als door overreding.

Sun stierf in maart 1925 aan kanker. Zijn dood werd alom betreurd, maar leidde al snel tot een machtsstrijd en een splitsing binnen de Guomindang. Op het eerste gezicht lijkt Suns streven naar revolutie onvervuld: hij heeft zijn visie nooit in vervulling zien gaan en is ook nooit de leider van een verenigd republikeins China geworden. De erfenis van Sun overleefde hem echter en leefde voort in de Guomindang en de Chinese Communistische Partij (CCP); beide partijen omarmden verschillende interpretaties van de Drie Principes in hun eigen ideologieën. Om deze reden beschouwen zowel nationalisten als communisten Sun als de “vader van het moderne China”. Toen de Guomindang en de CCP later in een burgeroorlog verwikkeld raakten, presenteerden beide partijen zich als de ware partij van Sun Yixian en zijn ideeën, waarbij ze beweerden dat hun rivalen deze verkeerd hadden weergegeven en geperverteerd.

1. Sun Yixian werd geboren in een boerenfamilie in Guangdong en ging daarna in Hawaï en Hongkong studeren. Als arts raakte hij betrokken bij revolutionaire politiek, zowel in China als daarbuiten.

2. Sun werkte in verschillende nationalistische groeperingen en richtte deze op, zoals de Revive China Society en Tongmenghui. Zij organiseerden talrijke opstanden in de hoop een anti-King revolutie te ontketenen.

3. Suns vroege pogingen tot revolutie mislukten en hij werd in ballingschap gedreven. Niettemin droegen zijn geschriften en ideeën bij aan de motivering van degenen die verantwoordelijk waren voor de Xinhai-revolutie van 1911.

4. In december 1911 keerde Sun terug naar China en werd gekozen tot president van een nieuwe republikeinse regering. Later stond hij het presidentschap af aan Yuan Shikai, in ruil voor Shikai’s militaire steun.

5. Sun bracht de laatste jaren van zijn leven door met het vormen van de Guomindang, het verfijnen van zijn politieke filosofie (de Drie Principes van het Volk), het vormen van een militaire regering in Guangzhou en pogingen om China te herenigen onder een republikeinse regering.

Citatie-informatie
Titel: “Sun Yixian: vader van het Chinese republicanisme”
Auteurs: Glenn Kucha, Jennifer Llewellyn
Uitgever: Alpha History
URL: https://alphahistory.com/chineserevolution/sun-yixian-father-republicanism/
Datum gepubliceerd: March 3, 2016
Date accessed: February 08, 2021
Copyright: De inhoud van deze pagina mag niet worden herpubliceerd zonder onze uitdrukkelijke toestemming. Voor meer informatie over het gebruik verwijzen wij u naar onze gebruiksvoorwaarden.