De betekenis en oorsprong van de uitdrukking: Kantelen tegen windmolens

Kantelen tegen windmolens

Wat is de betekenis van de uitdrukking ‘Kantelen tegen windmolens’?

Tilling at windmills’ is het aanvallen van denkbeeldige vijanden.

Wat is de oorsprong van de uitdrukking ‘Tilting at windmills’?

Tilting is steekspel. De uitdrukking ‘Tegen windmolens aanschoppen’ is ontleend aan Cervantes’ Don Quichot – voor het eerst gepubliceerd in 1604, onder de titel De geniale ridder van La Mancha.

De roman verhaalt over de heldendaden van would-be ridder ‘Don Quichot’ en zijn trouwe dienaar Sancho Panza

die het onrecht willen bestrijden met ridderlijkheid. Het wordt beschouwd als een van de grote literaire meesterwerken en blijft een bestseller in talrijke vertalingen.

In het boek, dat ons ook het adjectief quixotic (streven naar visionaire idealen) geeft, beeldt de gelijknamige held zich in dat hij tegen reuzen vecht wanneer hij windmolens aanvalt.

Toen kwamen zij in het zicht van dertig of veertig windmolens die uit die vlakte oprijzen. En toen Don Quichot ze zag, zei hij tegen zijn schildknaap: “Het geluk leidt ons beter dan wij zelf hadden gewild. Zie je daarginds, vriend Sancho, dertig of veertig kolossale reuzen? Ik ben van plan met ze te vechten en ze te doden. Met hun buit zullen we rijk worden, want dit is een rechtvaardige oorlog en de verwijdering van zo’n smerig gebroed van de aarde is een dienst die God zal zegenen.”

“Wat voor reuzen?” vroeg Sancho Panza.

“Die je daar ziet,” antwoordde zijn meester, “met hun lange armen. Sommigen hebben armen van bijna twee mijl lang.”

“Pas op, heer,” riep Sancho. “Die daar zijn geen reuzen, maar windmolens. Die dingen die hun armen lijken, zijn zeilen die, als ze door de wind worden rondgedraaid, de molensteen doen draaien.”

Behalve in middeleeuwse re-enactments, kantelen we niet meer in de zin van steekspel. Tegenwoordig verwijst ‘kantelen tegen windmolens’ naar aanvallen van minder militaristische aard.

De eerste figuurlijke verwijzingen naar het kantelen tegen windmolens, dat wil zeggen een windmolen waar geen steekspel plaatsvond, kwamen in de 17e eeuw. John Cleveland publiceerde The character of a London diurnall in 1644 (een diurnall hield, zoals je zou verwachten, het midden tussen een dagboek en een journaal):

“The Quichotes of this Age fight with the Wind-mills of their owne Heads.”

De volledige vorm van de uitdrukking wordt pas tegen het einde van de 19e eeuw gebruikt; bijvoorbeeld in The New York Times, april 1870:

“Ze hebben tot nu toe nog niet voldoende organisatie achter zich om hun verzet tegen het wetsvoorstel van het Comité tot iets meer te maken dan vechten tegen windmolens.”