Een korte geschiedenis
Nieuw-Zeeland was de laatste grote en leefbare plaats in de wereld die ontdekt werd.
Māori-voorouders waren de eerste kolonisten in Nieuw-Zeeland.
Māori-nederzetting
De eerste mensen die in Nieuw-Zeeland arriveerden, waren voorouders van de Māori. De eerste kolonisten kwamen waarschijnlijk tussen 1200 en 1300 na Christus uit Polynesië. Zij ontdekten Nieuw-Zeeland toen zij de Stille Oceaan verkenden, navigerend door de oceaanstromingen, de winden en de sterren.
Sommige stamtradities zeggen dat de eerste Polynesische navigator die Nieuw-Zeeland ontdekte Kupe was. Je kunt meer lezen over Kupe in Te Ara – The New Zealand Encyclopedia of New Zealand.
De eerste volkeren in de Māori traditie | Te Ara
De eerste Europeanen
De Nederlanders
De eerste Europeaan die in Nieuw-Zeeland aankwam was de Nederlandse ontdekkingsreiziger Abel Tasman in 1642. De naam Nieuw-Zeeland komt van het Nederlandse ‘Nieuw Zeeland’, de naam die voor het eerst door een Nederlandse kaartenmaker aan ons werd gegeven.
Britten en Fransen
Er ging verrassend veel tijd over – 127 jaar – voordat Nieuw-Zeeland door een andere Europeaan werd bezocht. De Engelsman Captain James Cook arriveerde hier in 1769 op de eerste van 3 reizen.
Europese walvisvaarders en zeehondenjagers kwamen daarna regelmatig op bezoek, gevolgd door handelaren.
In de jaren 1830 werd de Britse regering onder druk gezet om de wetteloosheid in het land terug te dringen en zich hier eerder te vestigen dan de Fransen, die Nieuw-Zeeland als potentiële kolonie beschouwden.
Verdrag van Waitangi ondertekend
Op 6 februari 1840 nodigde William Hobson – de eerste gouverneur van Nieuw-Zeeland – in Waitangi de verzamelde Māori opperhoofden uit om een verdrag met de Britse Kroon te ondertekenen.
Het verdrag werd door het hele land meegenomen – tot aan Straat Foveaux in het zuiden – om door de plaatselijke opperhoofden te worden ondertekend. Meer dan 500 stamhoofden ondertekenden het verdrag dat nu bekend staat als het Verdrag van Waitangi (Te Tiriti o Waitangi).
Over het Verdrag van Waitangi
De term ‘Māori’ bestond nog niet voordat de Europeanen arriveerden. Het betekent ‘gewoon’ en de Māori gebruikten het om zich te onderscheiden van de nieuwe, blanke Europese kolonisten.
De oorlogen in Nieuw-Zeeland
De Māori kwamen onder toenemende druk te staan van de Europese kolonisten om hun land te verkopen voor vestiging. Dit leidde tot conflicten en in de jaren 1860 brak er oorlog uit op het Noordereiland.
Veel Māori land werd tijdens of na 20 jaar oorlog door de regering ingenomen of opgekocht.
Nieuw-Zeelandse oorlogen | Te Ara
Economische groei
Tussen ging het in de nederzettingen op het Zuidereiland heel goed. Kolonisten vestigden schapenboerderijen op de uitgestrekte graslanden en Canterbury werd de rijkste provincie van het land. In 1861 werd goud ontdekt in Otago en vervolgens aan de westkust, waardoor Dunedin de grootste stad van Nieuw-Zeeland werd.
In de jaren 1870 hielp de regering duizenden Britten een nieuw leven te beginnen in Nieuw-Zeeland. Er werden spoorwegen aangelegd en steden gesticht of uitgebreid.
In 1882 kwam de eerste zending bevroren vlees uit Nieuw-Zeeland met succes in Engeland aan, waarmee werd bewezen dat de export van gekoeld vlees, boter en kaas mogelijk was. Nieuw-Zeeland werd een belangrijke leverancier aan Groot-Brittannië.
Met een economie gebaseerd op landbouw, werd veel van het bos dat Nieuw-Zeeland oorspronkelijk bedekte, gekapt voor landbouwgrond.
Sociale veranderingen, oorlog en onafhankelijkheid
Rechten voor vrouwen en arbeiders
In 1893 verleende Nieuw-Zeeland als eerste land ter wereld alle vrouwen stemrecht. Niet lang daarna bood Nieuw-Zeeland als eerste land staatspensioenen aan en, aan het eind van de jaren dertig, ook staatshuisvesting voor arbeiders.
Zuid-Afrikaanse oorlog
Nieuw-Zeeland wilde graag zijn loyaliteit aan het Britse Rijk tonen en stuurde troepen om voor Groot-Brittannië te vechten in de Zuid-Afrikaanse oorlog in 1899. Het was de eerste oorlog waarvoor Nieuw-Zeelandse soldaten overzee werden gestuurd om te vechten.
Nieuw-Zeeland wordt onafhankelijk
We werden ons steeds meer bewust van ons eigen nationalisme. Aan het eind van de jaren 1890 wezen we de kans af om ons aan te sluiten bij de Australische Federatie. In plaats daarvan werd Nieuw-Zeeland in 1907 een onafhankelijke Dominion.
De Eerste Wereldoorlog en de ANZAC’s
Duizenden Nieuw-Zeelanders dienden en stierven overzee in de Eerste Wereldoorlog.
De landing bij Gallipoli in Turkije in 1915 wordt gezien als een volwassenwording van ons land. De ANZAC-traditie (Australian and New Zealand Army Corps) werd in het leven geroepen en Nieuw-Zeeland is trots op zijn militaire prestaties en zijn speciale relatie met Australië.
ANZAC Day, de dag waarop de landing bij Gallipoli wordt herdacht, is elk jaar op 25 april een officiële feestdag. Deze dag wordt gekenmerkt door steeds drukker bezochte ceremonies. Om de geschiedenis van deze dag en de betekenis ervan voor Nieuw Zeeland uit te leggen, heeft WW100 korte gidsen gemaakt, vertaald in 3 talen.
Een gids voor ANZAC day | WW100
Wereldoorlog II
Nieuw Zeelandse troepen vochten weer overzee in de Tweede Wereldoorlog ter ondersteuning van het Verenigd Koninkrijk (VK). De val van Singapore deed het vertrouwen van de Nieuw-Zeelanders dat Groot-Brittannië de veiligheid van het land kon garanderen echter wankelen.
Terwijl de meeste van onze troepen effectief gestrand waren in Egypte en het Midden-Oosten, waren het de Verenigde Staten die Nieuw-Zeeland beschermden tegen Japan tijdens de oorlog in de Pacific.
Korea- en Vietnam-oorlogen
Als teken van vriendschap met de Verenigde Staten vocht Nieuw-Zeeland in de jaren vijftig in Korea en – tegen veel verzet van de bevolking in – in Vietnam in de jaren zestig.
Uitbreiding van handel en culturele diversiteit
Handel
Britannië was een belangrijke en zekere afzetmarkt voor onze landbouwproducten. Maar toen Groot-Brittannië in 1973 toetrad tot de Europese Economische Gemeenschap (EEG), verloor Nieuw-Zeeland die belangrijke markt. Dit was een klap voor onze handelsgemeenschap en voor het land.
Gelukkig genoeg was Nieuw-Zeeland al begonnen met het diversifiëren van zijn exporthandel. Toen Groot-Brittannië toetrad tot de EEG, stimuleerde dat Nieuw-Zeeland om zijn blikveld te verruimen. We verkopen nu onze landbouwproducten en vele andere exportproducten aan een groot aantal landen.
Cultuur
Nieuw-Zeeland is een cultureel divers land geworden. Vooral vanaf de jaren 1980 is een breed scala aan etnische groepen aangemoedigd om zich hier te vestigen en Nieuw-Zeeland is nu veel multicultureler.
Volgens gegevens van de nationale volkstelling van 2013 is 25% van de mensen die in Nieuw-Zeeland wonen in het buitenland geboren, 15% is Māori, meer dan 12% is Aziatisch, en meer dan 7% is afkomstig uit eilandstaten in de Stille Oceaan. Hindi is de vierde meest voorkomende taal in Nieuw-Zeeland, na Engels, Māori en Samoaans.