First Person Point of View

Zowat iedereen weet instinctief hoe je in de eerste persoon moet schrijven. Als je terugdenkt aan de eerste momenten dat je potlood (of krijt) op papier zette, vind je vrijwel zeker perfecte voorbeelden van dit gezichtspunt – al was het maar om een opstel te schrijven over “hoeveel mensen zijn er in je familie?”

Als een manier van schrijven die schijnbaar nooit uit de mode raakt, is first-person POV iets dat alle schrijvers zouden moeten proberen te beheersen. Zelfs als je niet van plan bent om het in je volgende verhaal te gebruiken, zou je de definitie van first person point of view moeten kennen, en ernaar moeten streven om dit hulpmiddel in je tas te hebben voor wanneer het juiste moment zich voordoet. Met de hulp van redacteuren van Reedsy hebben we deze gids voor het schrijven in de eerste persoon samengesteld.

Wat is de eerste persoon oogpunt?

Eerste persoon oogpunt is een oogpunt waarin de schrijver (of fictieve verteller) informatie vertelt vanuit zijn of haar perspectief. Misschien vertellen ze een verhaal uit hun verleden, of misschien geven ze hun mening. Als het belangrijkste voornaamwoord in een stuk ‘ik’ is, is de kans groot dat je te maken hebt met iets dat in de eerste persoon is geschreven.

Net zoals de eerste verhalen die je als kind vertelde waarschijnlijk in de eerste persoon waren, zo waren de vroegste van alle verhalen die in de eerste persoon werden verteld, misschien wel door onze in grotten wonende voorouders. Immers, als ik een vroege mens was die de aandacht van mijn haardvuurpubliek probeerde vast te houden, wat zou dan overtuigender zijn:

• een verhaal over een willekeurige holbewoner die niemand ooit heeft ontmoet,
• of een boosaardig verhaal over die keer dat ik een tijger met mijn blote handen heb afgeslacht?

In non-fictie kan een eerste-persoonsstem geloofwaardigheid en directheid verlenen aan het geschrevene: “Ik weet dat dit waar is, want ik heb deze dingen echt gezien of gedaan.” Lezers kunnen de ervaring herbeleven via een primaire bron, in de veilige wetenschap dat deze persoon weet waar hij het over heeft. (Dat gezegd hebbende, zullen we later ingaan op onbetrouwbare vertellers, een fenomeen waar non-fictie niet immuun voor is.)

In dit artikel zullen we ons echter vooral richten op het eerste-persoonsperspectief in fictie – en hoe romanschrijvers en schrijvers van korte verhalen dit gezichtspunt in hun voordeel kunnen gebruiken.

Voordelen van de eerste persoon

Dus, om de volgende grote vraag te beantwoorden: waarom zou je overwegen om dit specifieke gezichtspunt te gebruiken voor je volgende roman of verhaal? Om te helpen bepalen of first person POV geschikt is voor jou en je specifieke verhaal, raden we je eerst aan deze snelle quiz van 1 minuut hieronder te doen.

De rest van dit bericht zal de eerste persoon POV voor je uitsplitsen, zodat je zeker weet of het de perfecte POV is voor je verhaal. Volgens onze redacteuren kan het creatieve, praktische en marktgerichte voordelen hebben.

Het is makkelijker voor beginnende auteurs

“Mijn ervaring is dat auteurs makkelijker met first-person POV kunnen omgaan dan met third-person,” zegt Aja Pollock, een redacteur die heeft gewerkt aan boeken van schrijvers als Neil Gaiman, George W. Bush en meer.

“Dit is logisch omdat het overeenkomt met de manier waarop we in het echte leven verhalen vertellen. Door zijn aard elimineert first-person in principe het probleem van ‘head hopping’, dat vaak optreedt in het werk van schrijvers die third-person gebruiken.”

Het brengt de lezer dichter bij het personage

Veel auteurs en lezers geven de voorkeur aan first-person schrijven vanwege de intimiteit die het creëert tussen het personage en de lezer. Tracy Gold, een redacteur bij Reedsy en adjunct-professor Compositie aan de Universiteit van Baltimore, beaamt dit:

“Door first-person te schrijven is het makkelijker om diep in de gedachten en gevoelens van een personage te kruipen. Met een goed geschreven eerste persoon wordt de schrijver of lezer het personage terwijl hij of zij dieper in het verhaal doordringt, en dat is het soort meeslepende ervaring waardoor ik van een boek ga houden.”

Elk gezichtspunt heeft een bepaalde mate van intimiteit (hoewel niet noodzakelijkerwijs in romantische zin). De eerste persoon is meestal het meest intiem, omdat je toegang hebt tot de interne gedachten van het personage. De alwetende derde persoon bevindt zich aan de andere kant van het spectrum, omdat een alziende verteller vaak afstandelijker kan overkomen ten opzichte van de personages omdat hij het verhaal met een bredere lens beschrijft. Derde persoon beperkt zit in het midden, en is ook vrij intiem – maar als je wilt dat lezers zich echt verbinden met het personage en met hen meeleven, is de eerste persoon daar meestal bevorderlijker voor.

Het is misschien beter verkoopbaar

Als er één overkoepelend advies is dat we auteurs regelmatig geven, dan is het wel dat ze moeten proberen te schrijven om op de markt te komen. Het klinkt misschien dubieus, maar als je als auteur een voet tussen de deur wilt krijgen, loont het vaak de moeite om te weten waar redacteuren en uitgevers naar op zoek zijn. Elke redacteur die we voor dit artikel spraken, noemde Young Adult als een uitstekend voorbeeld van waar POV van invloed kan zijn op het vermogen van een boek om uitgevers te interesseren.

“Over het algemeen, als we het hebben over YA, is de voorkeursvertelwijze de eerste persoon, gevolgd door super-gesloten derde persoon beperkt,” zegt ontwikkelingsredacteur en veteraan boekcoach Rebecca Heyman. “Als ik YA zie die geen gebruik maakt van de eerste persoon, vraag ik me onmiddellijk af of de auteur zich bewust is van (en zich inleest in) de huidige markt.”

Natuurlijk kan er een onderliggende reden zijn waarom fictie voor jongere lezers de neiging heeft om deze POV te gebruiken. Tracy Gold heeft een theorie:

“Young adult en middle-grade boeken richten zich over het algemeen op jonge personages en vertellen die personages op een directe manier – we krijgen het gevoel dat het plot zich op dit moment afspeelt of in het zeer recente verleden. Daarom wordt vaak de tegenwoordige tijd en de eerste persoon gebruikt.

“In tegenstelling daarmee worden boeken die voor een volwassen publiek over een jongere zijn geschreven, meestal verteld door een personage dat terugblikt op het verleden.”

Nadat we de sterke punten van het schrijven in de eerste persoon hebben bekeken, gaan we nu kijken welke mogelijke nadelen eraan kleven.

Uitdagingen van het schrijven in de eerste persoon

Bedenk wel: als we ‘uitdaging’ of ‘nadeel’ zeggen, hebben we het eigenlijk over de narratieve beperkingen van de eerste persoon. Zoals met veel kunst het geval is, kunnen beperkingen vaak een creatieve zegen blijken te zijn – en zoals met elk schrijfadvies het geval is, hangt de relevantie van deze uitdagingen af van wat je schrijft.

De reikwijdte van kennis is beperkt

“Het advies dat ik auteurs die de eerste persoon als gezichtspunt gebruiken het vaakst geef is: onthoud dat je verhaal geen kennis kan weergeven buiten het bereik van wat het POV-personage zou weten,” zegt Pollock.

“Als de ik-figuur het innerlijke leven van een ander personage bespreekt, moet dat worden opgevat als speculatie of perceptie van de ik-figuur – niet als absolute kennis van wat het andere personage denkt of voelt.”

Je zou dit als een wegversperring kunnen zien als je in een bepaalde scène wilt laten zien wat een secundair personage denkt. Maar, zoals Pollock al aangeeft, je verteller kan altijd met een kleine observatie aangeven wat andere personages voelen. Je zou kunnen schrijven:

Karen was nerveus door het nieuws

Natuurlijk kan je verteller in de eerste persoon niet weten wat Karen voelt (tenzij ze letterlijk paranormaal begaafd zijn). Maar om hetzelfde idee over te brengen, zou je kunnen schrijven:

Karen keek nerveus weg.

Zo kun je hetzelfde idee overbrengen zonder de ‘geen gedachten lezen’-regel te overtreden.

Deze beperkte reikwijdte van informatie wordt echt belangrijk als je verteller niet je hoofdpersoon is. Bijvoorbeeld, The Great Gatsby wordt verteld door Nick Carraway, een nieuwkomer in de East Egg set. Alles wat we weten over Jay Gatsby is wat Nick ziet en de ongeverifieerde verhalen die hij op feestjes hoort. Dit creëert een enigma rond Gatsby dat een grote rol speelt in hoe het verhaal zich ontvouwt.

De eerste persoon alwetend kan roet in het eten gooien

Veel mensen verwarren een eerste persoon alwetend oogpunt met een eerste persoon beperkt oogpunt. Wanneer mensen het hebben over een “eerste persoon gezichtspunt”, bedoelen ze meestal het laatste: een gezichtspunt dat beperkt is tot één persoon, of de “ik” die het verhaal vertelt.

Eerste persoon alwetend is een heel ander verhaal – en het is een zeldzaam verhaal, deels omdat het nog lastiger is om voor elkaar te krijgen. Een alwetende verteller in de eerste persoon houdt in dat het verhaal wordt verteld door één personage (dat nog steeds het voornaamwoord “ik” gebruikt) dat niettemin op de hoogte is van de gedachten, acties en motivaties van andere personages. Zoals je je kunt voorstellen, is dit moeilijk te verwezenlijken omdat het niet erg realistisch is. Er zijn echter bepaalde, zeer specifieke gevallen waarin de eerste persoon omniscient relevant en nodig is. Een voorbeeld daarvan is Markus Zusak’s The Book Thief, waarin de eerste persoon alwetende verteller (spoiler alert) de Dood zelf is.

En nu we een aantal van de voordelen en uitdagingen van het schrijven in de eerste persoon hebben gezien, laten we eens wat praktische tips uit onze redacteuren persen.

Toptips voor het schrijven in de eerste persoon

Probeer niet te veel te ‘filteren’

Heyman beschrijft het ‘filteren van taal’ als een van de grootste fouten die ze ziet bij proza in de eerste persoon.

“Als je verteller haar eigen ervaring verwoordt, hoef je geen structuren te gebruiken als ‘ik zag’ of ‘ik hoorde’ – taal die onnodige afstand legt tussen de ervaring van de verteller en de verwoording ervan.

“Bijvoorbeeld: ‘Een uil riep zacht’ vs ‘Ik hoorde een uil zacht riepen’. Het ene plaatst ons in de ervaring van het luisteren; het andere vertelt ons er alleen over. We weten al dat alles wat we te horen krijgen via de eerste persoon komt, dus het gebruik van empirische zintuigen door het personage wordt geïmpliceerd.”

Voorzichtig met meervoudige eerstepersoonsvertellers

Zoals je verderop in de voorbeelden zult zien, maken veel populaire romans gebruik van meervoudige eerstepersoonsvertellers. Als je het goed doet, kan het je verhaal meer variatie en complexiteit geven, waar je lezers veel plezier aan zullen beleven. Maar zoals Tracy Gold aangeeft, kan het lastig zijn omdat lezers de personages door elkaar kunnen halen.

“Ik zou schrijvers die meerdere eerstepersoonsvertellers gebruiken willen aanraden om de stemmen van elke verteller zo veel mogelijk te variëren. In You’ll Miss Me When I’m Gone van Rachel Lynn Solomon bijvoorbeeld, is de ene verteller muzikant, en haar taalgebruik druipt van de muzikale metaforen. De andere verteller is geïnteresseerd in wetenschap, en haar taalgebruik weerspiegelt dat.”

De eerste persoon is voor veel beginnende auteurs aantrekkelijk, omdat ze dan hun persoonlijke, realistische stem kunnen gebruiken. Maar als alle vertellers in het verhaal van een schrijver toevallig dezelfde eigenzinnige zinswendingen hebben, dan kunnen ze in de problemen komen.

Overweeg de onbetrouwbare verteller

In de inleiding hebben we het idee van de onbetrouwbare verteller geopperd – waarbij de lezer een reden heeft om aan te nemen dat het personage in kwestie misschien niet het hele verhaal vertelt. Hoewel dit gebrek aan geloofwaardigheid fataal kan zijn in non-fictie (je wilt niet dat een onbetrouwbare verteller je leert hoe je een combiketel moet repareren) kan het een waar genot zijn in fictie.

Aja Pollock, bijvoorbeeld, zou willen dat ze meer van de onbetrouwbare verteller zag.

“Wanneer de verteller een twijfelachtige geloofwaardigheid heeft, houdt dat de lezer aan het gissen over de kloof tussen de werkelijkheid en de observaties van het POV-personage. Onbetrouwbare vertellers kunnen lastig zijn voor onervaren schrijvers (of zelfs voor ervaren) – maar ze voegen een extra laag mysterie en spanning toe die de bladzijden doet omslaan.”

Gebruik geen ‘ik dacht’ met cursief

De laatste tip komt van Tracy Gold: “Het schrijven van ‘ik dacht’ en het gebruik van cursief voor gedachten is bijna nooit nodig als je in de eerste persoon schrijft.” Ja, het is meer een stijlsuggestie, maar wel een die heel goed van pas komt.

Je zou bijvoorbeeld kunnen schrijven:

De aarde was nat en liet een rode vlek achter op mijn shirt. Waar kwam die klei vandaan? dacht ik.

Maar een minder onhandige versie zou de dialoog-tag weglaten:

De aarde was nat en liet een rode vlek achter op mijn shirt. Waar kwam de klei vandaan?

Door de aard van de eerste persoon POV, weten we wie alles denkt op de pagina zonder die extra uitleg.

Dus nu we hebben gezien wat de experts te zeggen hebben, is je laatste stap om naar onze lijst van POV voorbeelden te gaan om een aantal eerste-persoons verhalen in het wild te zien. En als je dat hebt gedaan, kun je het gezichtspunt misschien een draai geven: kies een schrijfopdracht en kijk wat er uit de mond van je verteller komt.