Hoe ontstaat kanker bij kinderen en tieners?

Auteur: Gesche Tallen, MD, PhD, erstellt 2003/12/11, Editor: Maria Yiallouros, Reviewer: Prof. Dr. med. Dr. h. c. Günter Henze, Engelse vertaling: Hannah McRae, Laatste wijziging: 2012/04/25

Wanneer bij een kind of tiener kanker is vastgesteld, vraagt hij of zij, maar ook de ouders, zich vaak af wat ze hebben gedaan om het te krijgen, of dat ze manieren hebben gemist om het te voorkomen. Ondanks voortdurend en intensief fundamenteel en klinisch kankeronderzoek bij kinderen gedurende de laatste decennia, is het nog steeds onduidelijk wat nu precies de oorzaak van kanker bij kinderen en tieners is. Dankzij voortdurend en succesvol onderzoek hebben we tot nu toe echter het volgende geleerd:

Gezonde cellen delen zich (mitose). Ze rijpen en leren hun taken en functies (differentiatie). Ze verouderen (senescentie), en ze sterven (apoptose/necrose). Deze levensfasen van een gezonde cel worden gestuurd door verschillende mechanismen in de cel en ook door signalen van andere cellen. Samen werken deze mechanismen en signalen als een natuurlijke, inwendige klok, die de levensduur van elke cel bepaalt.

Kanker ontstaat wanneer de inwendige klok van een cel uit balans raakt. Zodra een cel zijn inwendige klok is kwijtgeraakt, wordt de celcyclus verstoord. Als gevolg daarvan gaan cellen zich ongecontroleerd delen. Ze rijpen niet goed uit, en zijn dus disfunctioneel. Ze verouderen niet op de juiste manier en kunnen niet goed afsterven.

Er zijn veel factoren die ontregeling van de celcyclus kunnen veroorzaken, waardoor de ontwikkeling van kanker een complex proces is dat uit meerdere stappen bestaat. In veel gevallen kan de oorsprong liggen in veranderingen in de genetische opmaak van een cel, zoals genen met onjuiste informatie (mutaties) of chromosomen met ontbrekende of extra genen (chromosoomafwijkingen). Deze veranderingen in genen en/of chromosomen kunnen leiden tot verminderde of verloren functies in eiwitten, die gewoonlijk verantwoordelijk zijn voor de regulering van de celcyclus, voor de juiste signalering van cel tot cel en ook voor het herstel van genetische schade.

Een erfelijke aanleg om vroeg in het leven kanker te ontwikkelen is beschreven in samenhang met specifieke (zeldzame) aangeboren afwijkingen, die worden gekenmerkt door bepaalde genmutaties. Toch is kanker geen erfelijke ziekte.

Kinderen zijn geen kleine volwassenen. Daarom verschilt kanker bij kinderen van kanker bij volwassenen wat betreft de frequentie, het type, de biologische kenmerken en de mogelijke oorzaken. Terwijl blootstelling aan voedings-, leefstijl- en milieufactoren een belangrijke rol speelt bij de ontwikkeling van kanker bij volwassenen, zijn slechts enkele risicofactoren, zoals ioniserende straling en blootstelling van de moeder aan röntgenstraling tijdens de zwangerschap, geïdentificeerd als risicofactoren bij kinderen. Deze zijn slechts verantwoordelijk voor een klein deel van de gevallen.

Kankeronderzoekers bij kinderen beschikken over aanwijzingen, dat de eerste paar cellen van verschillende kwaadaardige tumoren, zoals Wilms-tumoren, neuroblastomen, kiemcellen en sommige hersentumoren, reeds bij de geboorte aanwezig kunnen zijn. Dit wijst erop dat veranderingen in bepaalde lichaamscellen reeds in het embryo kunnen hebben plaatsgevonden. Er is echter veel meer onderzoek nodig om volledig en nauwkeurig te kunnen beschrijven wat de oorzaak is van een specifieke vorm van kanker bij een kind.

Kanker is geen besmettelijke ziekte.

Tot dusver is er geen wetenschappelijk bewijs dat kanker bij kinderen kan worden veroorzaakt door menselijk gedrag. Daarom kan op grond van de huidige stand van de kennis niet worden geconcludeerd dat u of uw kind iets hebben gedaan dat de ziekte kan hebben veroorzaakt. Hoewel emotionele en psychologische factoren, zoals verlieservaringen of verstoorde relaties, herhaaldelijk worden besproken als mogelijke oorzaken, is het bestaan ervan niet wetenschappelijk bewezen.