How to Get Better at Chess | The Critical Mistake to Avoid

Iedere dag krijg ik veel fanmail (bedankt, jongens!), en veel van de berichten zijn gewijd aan het altijd terugkerende onderwerp “hoe word ik beter in schaken?”. Ik probeer mijn best te doen om iedereen individueel advies te geven. Er is echter een zeer wijdverbreid geval dat in deze column aan de orde kan komen. Laat ik eerst een van de recente e-mails citeren (enigszins bewerkt omwille van de anonimiteit):
Ik zou u graag een vraag willen stellen over het aanleren van de juiste manier van denken bij het schaken. Ik hoop dat u tijd heeft om mij te antwoorden. Zo niet, dan begrijp ik dat wel.
Ik ben een amateur en ik ben veel met schaken bezig om te proberen beter te worden. Vorige week heb ik het boek The Improving Chess Thinker van Dan Heisman gelezen. Het richt zich op onze denkprocessen bij het schaken. Ik heb nu de indruk dat de manier waarop ik tijdens het spel denk niet altijd zo gestructureerd en gedisciplineerd is als het zou moeten zijn. Soms doe ik een zet zonder goed genoeg naar de gevolgen te kijken.
Nu is mijn vraag aan u: hoe denkt u dat wij (amateurs) een correcte manier van denken tijdens de partij kunnen ontwikkelen? Heeft u hiervoor een speciale opleiding gevolgd? Wat zou uw advies zijn?
Ik hoop dat ik met deze vragen uw tijd niet verspil.
En hier is mijn antwoord (ook met kleine bewerkingen en aanvullingen):
Als je echt beter wilt worden in praktisch schaken, moet je niet in de typische amateurfout trappen. Dat wil zeggen, geloven dat schaken een speciale kennis vereist, een ongelooflijk IQ, een fenomenaal geheugen, enz. Het helpt, maar is geen must-have, tenzij je mikt op 2700+ FIDE niveau.
Zoals ik op Chess.com en andere schaakwebsites heb gezien, is het typische probleem dat veel mensen te veel tijd verspillen met het lezen van boeken over theorie, middenspel, etc. zonder vaak genoeg te schaken. En dan is er nog het klassieke verhaal:
Toen wereldkampioen Michail Tal voor het eerst een simul in het buitenland (niet in de USSR) gaf, was hij aanvankelijk erg bang. Hij kwam naar Sosonko toe en zei zoiets als: “(Ik verlies vaak van Sovjet-amateurs in simuls), maar deze jongens lijken echte profs te zijn – zij kennen de theorie net zo goed als ik!”
GM Sosonko glimlachte en zei: “Rustig maar, na zet 15 beginnen ze op eigen kracht te spelen…”.
En inderdaad, daarna verloren de meeste van zijn tegenstanders in ongeveer 10 zetten, omdat ze niet echt wisten hoe ze moesten schaken, ze hadden alleen maar openingen uit het hoofd geleerd…
De kern: succes in schaken heeft niets te maken met het aannemen van een magische manier van denken of het lezen van 100 boeken over het middenspel en openingen. Ik heb veel mensen gezien die het tot IM en zelfs GM hebben geschopt zonder speciale software, met slechts een paar (maar goede!) boeken. De sleutel tot hun succes is dat ze veel bleven spelen, en van sterkere tegenstanders bleven leren. Begrijp me niet verkeerd: ik suggereer geen technologieën uit het stenen tijdperk om te studeren. Natuurlijk moet je gebruik maken van de beste moderne leermethoden. Maar de belangrijkste component van succes (tenminste op zwak GM en lager niveau) is oefening.
Houd de Pareto optimale regel in gedachten die wordt toegepast op amateurs in schaken: succes is 80 procent oefening, 20 procent studie. En probeer niet de trainingsprogramma’s van top GMs als Anand, Carlsen of Kramnik te imiteren. Het is alsof je Arnold Schwarzenegger’s trainingsroutine uit de tijd dat hij Mister Olympia was probeert na te doen met dezelfde gewichten als hij zelf gebruikte – je wordt alleen maar verpletterd, zowel mentaal als fysiek.
Het is ook belangrijk om de psychologische kant te noemen: veel studeren bouwt spanning in je op, dus je moet live partijen spelen om die los te laten. Anders zul je voor je monitor blijven zitten en blitz- of correspondentiespelletjes spelen (met alle respect voor deze hobby’s – ik waardeer ze zeer). Bovendien zul je geen voldoening voelen over wat je aan het doen bent, je mist het gevoel van prestatie. Laten we zeggen dat je hard hebt gestudeerd en 100 ratingpunten sterker bent geworden. Helaas, als je jezelf niet motiveert om een paar toernooien te spelen en het te bewijzen, zal je rating hetzelfde blijven. En dat is nogal jammer, je weet wel, niet krijgen wat je verdient.
Op een aparte noot: sommige mensen zijn gewoon bang om hun waardigheid te verliezen en uitgelachen te worden als ze op het toernooi verschijnen en het slecht doen. Het ergste scenario is echter dat je een paar partijen zou kunnen verliezen. Maar elke beroemde grootmeester heeft wel eens een toernooi gehad waar hij meer partijen verloor dan won. Iedereen heeft mislukkingen en successen. Trouwens, een mislukking in het schaken geeft niets anders aan dan dat je dit evenement niet goed hebt geschaakt. Het is niet nodig om het in verband te brengen met IQ, succes in het leven, enz.

Ook over angst gesproken: het zijn de mensen met een hogere rating die bang zouden moeten zijn. Stel dat je tegen een GM speelt (of NM, of een Expert – ik bedoel iemand die “eng” is voor jouw schaakniveau). Zijn vrienden zullen hem inderdaad bespotten als hij ook maar een half punt verliest tegen jou, hij riskeert veel ratingpunten te verliezen (en jij misschien maar 1), hij is misschien een pro die een prijs moet winnen, enz. Dus, alle voorwaarden zijn in jouw voordeel, grijp gewoon je kans om te leren van iemand die sterker is dan jij, en probeer hem te verslaan! at de besluitvorming aan het schaakbord betreft: dat is een ingewikkeld onderwerp. Sommige mensen hebben geprobeerd het te formaliseren (te beginnen met Steinitz). Het begint meestal met het evalueren van de stelling aan de hand van verschillende parameters, om vervolgens te beslissen welke zet gedaan moet worden. Het nadeel is dat al deze schema’s enigszins kunstmatig zijn. Er is geen enkele GM die over al die dingen nadenkt voordat hij een zet doet.
Voor GM’s is schaken als fietsen. Het is moeilijk en het heeft geen zin om in detail te beschrijven hoe het moet, maar na enige oefening word je behoorlijk bedreven.
Je moet gewoon je instinct ontwikkelen, je gevoel voor wat goed is en wat fout. Als mensen bijvoorbeeld blitz of bullet spelen, zijn hun zetten volledig gebaseerd op ervaring en instinct. En naarmate je vaardigheid groeit door oefening en studie, zal je begrip je in staat stellen evenwichtiger beslissingen te nemen.