‘I’m not sorry I said it’: Erykah Badu over muziek, moederschap en wildly unpopular opinions | Erykah Badu ‘I’m not sorry I said it’: Erykah Badu over muziek, moederschap en wildly unpopular opinions

Iedereen zou Erykah Badu minstens één keer moeten bellen, al was het maar om haar boodschap op haar antwoordapparaat te horen. Je draait haar nummer, de telefoon gaat over en een extravagante lijst met opties begroet je. “Als u belt om Erykah een gelukkige MLK dag, Kwanzaa of Juneteenth te wensen, druk één,” begint het. “Als je om kaartjes voor een show vraagt, maar weet dat ik niet zo met je neuk, druk dan zes.” En zo gaat het maar door, eindigend met: “Je moet me waarschijnlijk een sms sturen. Ik doe niet echt aan voicemail.” Het is deels grap, deels album sketch, deels zelfspot. Na nog een paar pogingen om er door te komen en een paar sms’jes, wordt de telefoon wel opgenomen. “Peace,” zegt een stem aan de andere kant van de lijn. “Het is Badu.”

Het is een passend begin van een gesprek met een van de meest excentrieke en invloedrijke popfiguren. Noem een enorm succesvolle R&B ster van de afgelopen tien jaar en het is meer dan waarschijnlijk dat er een vleugje Badu in hun werk zit. Amy Winehouse, Rihanna, Beyoncé, Janelle Monáe en zelfs Grimes hebben allemaal op een bepaald moment naar haar verwezen of met haar samengewerkt; Barack Obama nam haar op in een van zijn Spotify-afspeellijsten voor de zomer van 2015; Givenchy koos haar als het gezicht van zijn lente-zomercampagne 2014. Op dezelfde manier als Tupac een heilige plaats inneemt in het schip van de hiphop, is Badu een soort R&B godheid geworden die, ondanks dat ze haar laatste album – het door critici bewonderde New Amerykah Part One (4th World War) – meer dan een decennium geleden uitbracht, nog steeds te zien is in de top van line-ups op festivals zoals Field Day in Londen, waar ze komend weekend de hoofdrol speelt.

Is Badu comfortabel met deze rol van “peetmoeder van de soul”? The New Yorker schreef in 2016 dat ze voor jongere fans en artiesten de “coole grote zus was die ze altijd al wilden hebben, evenals een self-empowered sekssymbool”. “Ja, ik denk dat het accuraat is!” zegt ze lachend. “Daar kunnen we mee beginnen.

“Ik zie daar het bewijs van als ik naar muziek luister of jonge artiesten hoor praten en ze helemaal niet verlegen zijn om me te bedanken voor de dingen die ik voor hen heb bijgedragen”, voegt ze eraan toe. Een van die artiesten is Drake, die in zijn nummer Days in the East schreef over het opduiken in Badu’s huis voor advies: “Remember one night, I went to Erykah Badu, she made tea for me/ We talked about love and what life could really be for me.”

Is dat echt gebeurd? “Ja. Absoluut,” zegt ze.

Badu kwam eind jaren ’90 op als onderdeel van de “neo-soul”-scene, samen met D’Angelo, Musiq Soulchild, Jill Scott en India.Arie, die gezamenlijk de geest van vroege jaren ’70 acts als Sly and the Family Stone, Isaac Hayes, Marvin Gaye, Funkadelic en Curtis Mayfield heroverwogen en nieuw leven inbliezen. In tegenstelling tot Rihanna of Beyoncé, die er jaren over deden om de verwachtingen van de popindustrie van zich af te schudden en meer buitenissig werk te maken, leek Badu in de publieke schijnwerpers te verschijnen als een volledig gevormde iconoclast. “Muziek is ziekelijk,” zei ze tijdens een optreden in de Black Entertainment Television (BET) talkshow Planet Groove, kort na de release van haar eerste single On and On. “Het gaat door een rebirthing proces, en ik merkte dat ik een van de vroedvrouwen was.”

“Ik weet niet waar ik het in 1997 over had,” zegt Badu, als ik haar vraag wat ze daarmee bedoelde. “Maar ik zette me ervoor in, wat het ook was, en ik ben me blijven ontwikkelen.”

Boren en opgroeien in Dallas, Badu, 47, (echte naam Erica Abi Wright) werd omringd door moederlijke figuren. Ze werd opgevoed door haar moeder, peettante en grootouders. “Muziek was een groot deel van mijn leven,” zegt ze. “We hadden een radio in de badkamer van het huis van mijn oma van moederskant die nooit uitging.” Ze woont nog steeds in Dallas als ze niet op tournee is. “Mijn grootvader van vaderskant kocht een piano voor me toen ik zeven jaar oud was. Geen muzieklessen. Gewoon: ‘Hier is een piano.’ En ik was in staat om erop te gaan zitten en liedjes te schrijven. Ik denk dat ik in de eerste week wel 20 liedjes heb geschreven.”

Ze zegt dat ze wat “zelfgemaakte supplementen” kreeg, waarmee ze de culturele voeding bedoelt die ze in huis vond; dit moedigde haar aan om op het podium te gaan staan voor haar eerste optreden toen ze net vier was. Ze ging naar de kunstacademie, raakte gecharmeerd van de New Yorkse hiphop en nadat haar demo onder de aandacht kwam van Motown Records, ging ze zich fulltime op de muziek storten. In 1997 kreeg Badu een zoontje, Seven, met André Benjamin, AKA André 3000 van OutKast. Ze heeft ook twee dochters: Puma, waarvan de vader soms NWA medewerker DOC is, en Mars, die ze kreeg met de enigmatische rapper Jay Electronica. Deze groeiende familie-eenheid betekende dat ze inventief moest worden tijdens het touren.

“Ik ken geen leven zonder kinderen,” zegt ze. “Baduizm kwam uit in februari 1997, ik raakte zwanger in maart 1997. Dus ik ben al vanaf het begin zwanger, geef borstvoeding of heb een nieuwe baby, en ik was vastbesloten om mijn energie te gebruiken om iets op te bouwen en ik neem het gewoon van moment tot moment.”

Dat betekent ook dat ze haar drie kinderen thuisonderwijs geeft. Hoe ziet het leerplan van Badu eruit? “Het is in de loop der jaren veranderd,” zegt ze. “Bij mijn eerste kind probeerde ik alles goed te doen en alles in zijn hersenen te stoppen waarvan ik vond dat het erin moest zitten. Hij was de driejarige die rondliep en wist hoeveel planeten er waren en hoeveel manen ze elk hadden.

“We hielden ons bezig met kwantumfysica en hij probeerde zelfs fotografie,” zegt ze. “Het was alleen ik en hem. Het enige wat ik had was tijd om dit mooie kleine klompje vlees te kneden met alles wat ik te pakken kon krijgen.”

Badu heeft haar onderwijs in de loop der jaren aangescherpt. Die omnivore aanpak is nu vervangen door iets meer afgemeten. Alle basisprincipes komen aan bod, maar de kwantumfysica is teruggeschroefd en er is eigenlijk maar één essentiële toevoeging. “Talen zijn erg belangrijk,” zegt Badu. “Ze zijn erg belangrijk in de sociale evolutie. Puma spreekt Frans en Mandarijn; Mars spreekt Spaans en begint in de zomer met Frans, en Seven is een Latijngeleerde.

“Mijn moeder en grootmoeder waren meer gericht op werken en voorzien in de basisbehoeften. Waar ik het voordeel heb is mijn werk om te creëren, mijn hele mindset is creatie of het nu voedsel is of mode of onderwijs of kunst.”

Bij de release werd Baduizm meteen een klassieker: er werden meer dan 3 miljoen exemplaren van verkocht en het album won twee Grammy’s. Het album vermengde de jaren 70 jazz, funk en R&B invloeden met een esthetiek die refereerde aan alles van The Color Purple tot de leer van de Nation of Islam splintergroep de Five Percent Nation. Badu werd een totem voor wat Kelefa Sanneh in de New Yorker “zwarte bohemiencultuur” noemde: politiek bewust, spiritueel ingesteld, middenklasse”. Zij en haar neo-soul cohort waren de belichaming van “wokeness” voordat er ooit een woord was om het te beschrijven. (Velen beschouwen Badu als de inspirator van de term, met de tekst “I stay woke” in Master Teacher uit 2008.)

De laatste tijd worden er echter vraagtekens gezet bij haar woke geloofsbrieven. In 2014 kreeg Badu zware kritiek omdat ze optrad op het 46e verjaardagsfeest van koning Mswati III van Swaziland, een absolute monarch die politieke partijen in zijn land heeft verboden en wiens regime ervan wordt beschuldigd activisten op te sluiten en te martelen. Mensenrechtengroeperingen hebben Badu, die zei dat ze niet op de hoogte was van de realiteit in het land, op het matje geroepen. “Ik ging een situatie binnen zonder het politieke klimaat volledig te kennen,” vertelde Badu aan de Dallas Morning News. “Ik kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor de situatie in het koninkrijk, want ik heb me aangemeld als artiest, niet als politiek activist. Ik hoor bij niemand of bij niets.”

Toen, in 2016, raakte Badu verwikkeld in een debat over de vraag of een Nieuw-Zeelandse school er goed aan deed vrouwelijke leerlingen te vragen langere rokken te dragen. “Mannetjes moet van jongs af aan geleerd worden verantwoordelijk te zijn voor hun daden,” tweette ze. “Het is niet ok om te ‘jagen’ op jonge vrouwen. Maar denk ik dat het onnatuurlijk is voor een heteroseksuele man om zich aangetrokken te voelen tot een jonge vrouw in een onthullende rok? Nee. Ik denk dat het zijn natuur is.”

Maar die twee incidenten verbleken in vergelijking met het interview dat ze in januari 2018 gaf aan de website Vulture van het tijdschrift New York, toen het gesprek ging over het idee om empathie te hebben voor mensen, ongeacht hun misdaden of vermeende overtredingen. Eerst besprak Badu Bill Cosby, die op dat moment nog niet schuldig was bevonden aan het drogeren en molesteren van een kennis in 2004. “Ik hou van Bill Cosby, en ik hou van wat hij voor de wereld heeft gedaan,” zei ze. “Maar als hij ziek is, waarom zou ik dan boos op hem zijn?” Toen ging het nucleair. “Ik ben een humanist. Ik zie het goede in iedereen. Ik zag iets goeds in Hitler.” Hitler? Dat meende ze toch niet, vroeg interviewer David Marchese. “Dat heb ik wel gedaan. Hitler was een geweldige schilder.” Toen Marchese daarop antwoordde dat hij geen goede schilder was en zelfs als hij dat wel was, Badu “het idee van empathie zou kunnen veranderen in een lege abstractie”, verdubbelde ze. “Het kan me niet schelen of de hele groep iets zegt,” zei ze. “Ik ga eerlijk zijn. Ik weet dat ik soms niet de meest populaire mening heb.” Het interview kwam meteen in de popcultuurfolklore terecht, door sommigen beschouwd als een potentieel carrièrestortend moment.

Heeft Badu er dus spijt van wat ze heeft gezegd? “Nee,” zegt ze onomwonden. “Ik heb nergens spijt van. Ik hou er niet van om mensen zich ongemakkelijk of slecht te laten voelen. Maar mensen zijn erg gevoelig in dit klimaat. Het is heel begrijpelijk. Ik begrijp het volkomen. Ik word boos op ze. Ik snap het.

“Maar nee. Ik zou nooit een boodschap van liefde terugnemen,” voegt ze eraan toe. “Het spijt me dat het verkeerd begrepen is. Maar geen spijt dat ik het gezegd heb, omdat het uit liefde was. En soms gebeurt dat.”

Had ze niet beter over haar woorden moeten nadenken? “Ik garandeer je: als je het artikel helemaal leest, kan het niet anders dan dat een derdeklasser niet begrijpt wat ik bedoelde. Maar als je niet verder hebt gelezen, zul je dat niet doen. Ik zou zeggen: lees het nog eens.”

Badu is zich er meer dan van bewust dat ze in een bubbel bestaat. “Ik kijk niet veel televisie,” zegt ze. “Ik heb mijn eigen wereld, ik ben altijd iets aan het creëren. Als ik ergens iets over hoor of lees, is het van een derde partij.” En dat zou het probleem kunnen zijn. De frustratie van sommige critici is dat ze niet lijkt te beseffen dat, bijvoorbeeld, het uiten van empathie met Hitler in een tijd waarin neonazigroepen de president steunen en antisemitisme toeneemt, problematisch kan zijn, hoe goed bedoeld ook. Maar voor Badu is het gewoon de manier waarop grote artiesten te werk gaan.

“Er zal nooit een nieuwe Muhammad Ali zijn, er zal nooit een nieuwe Fela Kuti zijn, er zal nooit een nieuwe Isley Brothers zijn,” zegt ze. “Grote artiesten hebben niet per se een positieve boodschap of een morele boodschap. Ik denk gewoon dat ze heel eerlijk zijn. Als ze heel eerlijk zijn, zie je dat doorkomen, waar ze het ook over hebben.

“Ik heb geleerd dat bij mij alles wat ik doe een politiek statement is. Alles wat ik zeg is een politiek statement om de een of andere reden in de wereld.”

Badu lijkt oprecht verbaasd dat iemand geïnteresseerd zou zijn in haar politiek. “Misschien komt het omdat ik als Afro-Amerikaanse vrouw, toen ons imago als tweederangs werd beschouwd, dat heb omarmd”, suggereert ze. “Het is echt iets groots dat de mensen in de bible belt in dit land is bijgebracht. Ons werd geleerd onszelf te haten, en als je een persoon was die tegen zelfhaat in opstand kwam, dan is dat behoorlijk politiek. Ik ging in tegen iets dat ze voor ons gepland hadden. Als er een ‘zij’ is. Ik ben ook geen grote complottheoreticus, maar misschien is dat de reden.”

In 2008 ging New Yorker-recensent Sasha Frere-Jones naar een concert van Badu in New York. “Badu brengt een Black Power-groet, gaat op een stoel zitten als iedereen danst of laat de boel de boel en verstomt in stilte”, schreef hij. “Ze loopt op haar eigen tijd, en is daar trouw aan, ongeacht wat je horloge aangeeft.” Dat klinkt nog steeds zo.

“Ik heb niet het gevoel dat ik in een bepaald kamp zit,” zegt Badu. “Ik ben voor alles wat goed voelt en in harmonie is in het universum.”

Erykah Badu treedt op vrijdag 1 juni op als headliner van Field Day in Brockwell Park, SE24

• Deel op Facebook
• Deel op Twitter
• Deel via E-mail
• Deel op LinkedIn
• Deel op Pinterest
• Deel op WhatsApp
• Deel op Messenger