Niet-psychotrope medicatie-geïnduceerde psychose

US Pharm. 2014;39(11):HS8-HS15.

ABSTRACT: Veel niet-psychiatrische medicatie kan neuropsychiatrische effecten veroorzaken, die variëren van angst tot psychose. Drugsgeïnduceerde psychose werd voor het eerst gediagnosticeerd in de 19e eeuw. Sindsdien zijn veel medicijnen in verband gebracht met dit fenomeen. Tot de meest voorkomende niet-psychiatrische middelen behoren antiparkinsonmiddelen, hartmedicatie en corticosteroïden. Apothekers moeten bekend zijn met de neuropsychiatrische bijwerkingen van veel gangbare receptgeneesmiddelen en receptvrije geneesmiddelen, zodat ze patiënten en verzorgers kunnen voorlichten over deze mogelijke bijwerking en strategieën kunnen ontwikkelen om het risico tot een minimum te beperken.

Bijwerkingen van geneesmiddelen (ADE’s) treffen jaarlijks miljoenen mensen. ADE’s zijn geïdentificeerd als de meest voorkomende oorzaak van complicaties na ontslag en zijn verantwoordelijk voor meer dan 3,5 miljoen doktersbezoeken, ongeveer 1 miljoen bezoeken aan de spoedeisende hulp en bijna 125.000 ziekenhuisopnames per jaar.1-3 Neuropsychiatrische effecten vormen tot 30% van de ADE’s en worden geassocieerd met een aanzienlijke morbiditeit en mortaliteit.4,5 Veel niet-psychiatrische medicatie kan neuropsychiatrische voorvallen veroorzaken, variërend van angst tot psychose (TABEL 1). In dit artikel worden enkele veelvoorkomende niet-psychiatrische middelen besproken die in verband worden gebracht met een door medicatie veroorzaakte psychose en worden strategieën besproken om het risico voor de patiënt te minimaliseren.

Achtergrond

De term psychose werd voor het eerst gebruikt in de 19e eeuw om een abnormale gemoedstoestand aan te duiden.6 Tegenwoordig staat psychose voor een verstoring in de waarneming van de werkelijkheid. Psychose wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een of meer van de volgende symptomen: hallucinaties, waanideeën, ongeorganiseerde gedachten, en ongewoon, vreemd en/of teruggetrokken gedrag. Het fenomeen dat nu bekend staat als medicatie-geïnduceerde psychose werd voor het eerst vastgesteld in 1845 door de Franse psychiater Jacques-Joseph Moreau, die de effecten van het roken van hasjiesj bij zijn patiënten beschreef als “…acute psychotische reacties, die meestal maar een paar uur duurden, maar soms wel een week; de reactie leek dosis-gerelateerd en het belangrijkste kenmerk ervan was paranoïde ideeën, illusies, hallucinaties, waanideeën, depersonalisatie, verwarring, rusteloosheid en opgewondenheid.”7 Sindsdien zijn veel middelen in verband gebracht met een medicatiegeïnduceerde psychose (TABEL 2).

De prevalentie van medicatiegeïnduceerde psychose is onbekend, maar geschat wordt dat bij 7% tot 25% van de personen die zich presenteren met een eerste episode van psychose, de aandoening mogelijk door middelen of medicatie is veroorzaakt.8 Het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Health Disorders, Fifth Edition, noemt een aantal criteria voor de diagnose van een door middelen of medicatie veroorzaakte psychotische stoornis: hallucinaties en/of wanen zijn aanwezig; de symptomen ontwikkelden zich tijdens of kort na middelenintoxicatie of -ontwenning, of na blootstelling aan een medicatie; de betrokken medicatie is in staat deze symptomen te produceren; de stoornis is niet beter te verklaren door een psychotische stoornis die niet door middelen of medicatie wordt veroorzaakt; de stoornis treedt niet uitsluitend op tijdens het verloop van een delirium; en de stoornis veroorzaakt significante distress of stoornis op sociaal, beroepsmatig, of ander belangrijk gebied van functioneren.8 De meest betrokken niet-psychiatrische geneesmiddelen die in verband worden gebracht met medicatiegeïnduceerde psychose zijn antiparkinsonmiddelen, hartmedicatie en corticosteroïden.5,6

Antiparkinsonmiddelen

Het komt zelden voor dat psychotische symptomen optreden bij onbehandelde patiënten met de ziekte van Parkinson (PD) (<10%); deze symptomen ontstaan gewoonlijk als complicatie van de behandeling met geneesmiddelen.9 Antiparkinsonmedicatie wordt geassocieerd met het hoogste risico op medicatiegeïnduceerde psychose, waarbij zich bij tot 60% van de patiënten symptomen ontwikkelen.10,11 Vanwege hun catecholaminerge of anticholinerge eigenschappen kunnen alle antiparkinsonmedicatie een psychose induceren.12 De symptomen variëren van abnormale dromen tot een openlijke psychose. Visuele hallucinaties met of zonder delier worden het vaakst gemeld; auditieve hallucinaties, die minder vaak voorkomen, gaan meestal gepaard met visuele hallucinaties.13-17 Wanen – vastgeroeste overtuigingen die niet veranderen door duidelijk of redelijk tegenstrijdig bewijs en die met grote overtuiging worden aangehangen – komen minder vaak voor dan hallucinaties.8,18,19 Bij PD zijn wanen vaak paranoïde van aard, volgen meestal op hallucinaties, en treffen tot 14% van de patiënten.20 Slaapstoornissen en abnormale droomverschijnselen kunnen voorafgaan aan de ontwikkeling van psychose bij PD-patiënten.4,17

Cardiac Agents

Digoxine kan een delier, depressie en psychose veroorzaken, waarschijnlijk als gevolg van elektrolytische onevenwichtigheden en cerebrale hypoxie.4,21 Deze effecten zijn dosisafhankelijk, maar kunnen worden waargenomen bij therapeutische niveaus, vooral bij oudere patiënten of in gevallen waarin digoxine wordt gebruikt in combinatie met diuretica die kaliumverlies veroorzaken.4,21 Het risico op het ontwikkelen van psychotische symptomen neemt toe wanneer de plasmaconcentratie van digoxine hoger is dan 1,5 ng/mL.4 Psychotische symptomen kunnen het eerste en enige teken zijn van digoxinetoxiciteit, vooral wanneer de serumconcentratie in het normale bereik ligt.

Beta1-adrenerge receptorblokkers staan erom bekend dat ze effecten op het centrale zenuwstelsel (CZS) kunnen veroorzaken, waaronder bizarre of levendige dromen, slaapstoornissen, delirium, psychose en visuele hallucinaties.22 Psychose en delirium zijn gerapporteerd voor metoprolol en propranolol.4,23,24 Deze effecten zijn niet dosisafhankelijk en lijken gedeeltelijk te wijten aan de lipofiele eigenschappen van de medicatie: Hydrofiele middelen zoals atenolol worden onveranderd door de nieren uitgescheiden, terwijl lipofiele middelen zoals propranolol en metoprolol door de lever worden gemetaboliseerd en verondersteld worden de bloed-hersenbarrière te passeren.22,23 Andere factoren die van invloed zijn op de penetratie van bètablokkers door de bloed-hersenbarrière en hun vermogen om effecten op het CZS te veroorzaken, zijn specifieke structurele details van de moleculen, door het geneesmiddel veroorzaakte verhogingen van de catecholamine-spiegel in plasma en verlaagde melatoninespiegels.25

Neuropsychiatrische effecten van ACE-remmers zijn beperkt; er zijn echter visuele hallucinaties gemeld die in verband worden gebracht met het gebruik van deze middelen, voornamelijk bij oudere patiënten.26,27 De betrokken middelen zijn quinapril, enalapril, captopril, lisinopril, ramipril en perindopril.12,26,27 Hallucinaties traden op 2 uur tot 6 jaar na het gebruik van een ACE-remmer en verdwenen binnen 1 tot 30 dagen na het staken van de behandeling.27 Ouderdom en onderliggende aandoeningen van het CZS kunnen risicofactoren zijn voor door ACE-remmers veroorzaakte psychoses.27

Andere cardiale middelen die psychose kunnen induceren zijn diuretica, calciumkanaalblokkers en verschillende antiaritmica.4,27

Corticosteroïden

Sinds de jaren 1950 worden corticosteroïden gebruikt voor de behandeling van een verscheidenheid aan immunologische aandoeningen. De gerapporteerde incidentie van corticosteroïd-geassocieerde psychiatrische reacties varieert van 1,8% tot 57%; psychose gerelateerd aan de behandeling met corticosteroïden heeft een incidentie van 3% tot 13,9%.28-30 De aanzienlijke variabiliteit in de gerapporteerde incidenties weerspiegelt de onvoorspelbaarheid van deze reacties, verschillen in dosering, variërende behandelingsduur, en een groot aantal geïdentificeerde risicofactoren.28,30 Emotionele labiliteit en prikkelbaarheid, soms gepaard gaand met auditieve hallucinaties en paranoia, zijn veel voorkomende symptomen die worden ervaren door patiënten die corticosteroïden krijgen.30 Deze effecten zijn dosisgerelateerd, waarbij psychotische reacties vaker voorkomen bij patiënten die prednison krijgen in doses van meer dan 40 mg/dag, maar zelfs lage niveaus van systemische blootstelling aan inhalatiecorticosteroïden kunnen psychiatrische bijwerkingen veroorzaken.4,28,31 Het mechanisme waarmee corticosteroïden psychiatrische symptomen zoals psychose en manie induceren, moet nog worden opgehelderd.

Andere geneesmiddelen

Antimicrobiële stoffen: Antibiotica worden vaak gebruikt en worden over het algemeen goed verdragen, maar sommige antibiotica zijn in verband gebracht met neuropsychiatrische bijwerkingen die meestal minder worden herkend.32 Van fluoroquinolonen, met name ciprofloxacine, is gemeld dat ze bij 0,9% tot 11% van de patiënten manie, delirium en hallucinaties veroorzaken.33,34

Een paar casusrapporten hebben amoxicilline in verband gebracht met de ontwikkeling van een acute psychose. De symptomen ontwikkelden zich binnen 2 uur tot 10 dagen na het begin van de therapie en verdwenen volledig na het staken van de therapie.35 Claritromycine, een macrolide antibioticum, is in verband gebracht met nare dromen, verwardheid, desoriëntatie en hallucinaties bij 3% van de patiënten.36 Trimethoprim-sulfamethoxazol (TMP-SMX) is in verband gebracht met de ontwikkeling van psychose.32 In één review ontwikkelde 11,9% van de HIV-geïnfecteerde patiënten die TMP-SMX kregen voor Pneumocystis jirovecii pneumonia een acute psychose.37 In andere rapporten leidde het starten van TMP-SMX tot een veranderde mentale status met levendige visuele en auditieve hallucinaties, met verbetering van de symptomen na het staken van de behandeling.38 Paranoïde-hallucinatoire psychose is gemeld met chlooramfenicol, streptomycine, cefalosporinen, en sommige antituberculeuze middelen, zoals cycloserine.4,39

Antiretrovirale middelen: De prevalentie van beginnende psychose bij HIV-geïnfecteerde patiënten varieert van 0,5% tot 15%.40 Antiretrovirale therapie (ART), een van de pijlers van de HIV-behandeling, kan een factor zijn die hieraan bijdraagt.12,40 De meest genoemde middelen zijn efavirenz, zidovudine, abacavir, nevirapine en combivir.40

Niet-voorgeschreven medicatie: Veel medicijnen zonder recept kunnen psychotische symptomen veroorzaken. Sympathomimetica in de meeste verkoudheidsmiddelen en neussprays zijn in verband gebracht met psychotische symptomen, zelfs bij de gebruikelijke doseringen.41,42 Van niet-steroïde anti-inflammatoire middelen is vastgesteld dat ze een verscheidenheid aan psychiatrische bijwerkingen veroorzaken, waaronder psychose.43 Histamine2 (H2)-receptorantagonisten en protonpompremmers worden weliswaar als relatief veilig beschouwd, maar zijn in verband gebracht met ernstige neuropsychiatrische voorvallen (waaronder geestelijke verwardheid en agitatie, slapeloosheid en hallucinatie), vooral bij oudere patiënten, ernstig zieke patiënten en patiënten met een verminderde lever- of nierfunctie.4,44

Clinische presentatie

Medicatiegeïnduceerde psychose kan zich op vergelijkbare wijze presenteren als idiopathische psychose.45 De belangrijkste kenmerken van medicatiegeïnduceerde psychose zijn prominente wanen en/of hallucinaties die het gevolg blijken te zijn van de fysiologische effecten van een medicijn.8 De hallucinaties zijn meestal tactiel, visueel en/of eetbaar.6 De patiënt kan zich ook presenteren met paranoia, angst, agitatie, grandiositeit, en ongeorganiseerde spraak en/of gedrag.6

Er zijn geen definitieve tests om te bepalen of een patiënt een medicatie-geïnduceerde psychose ervaart. Een grondige anamnese is nodig om een verband in de tijd vast te stellen. Het is belangrijk om het begin van de psychotische symptomen vast te stellen; een medicatie-geïnduceerde psychose is meestal gerelateerd aan een verhoging van de dosering of veranderingen in de medicatie, waarbij de symptomen binnen enkele dagen na het starten, veranderen of stoppen van de medicatie optreden.6 Een abrupt begin of het optreden van symptomen bij patiënten ouder dan 35 jaar zonder bekende psychiatrische voorgeschiedenis zou moeten wijzen op een medicatie-geïnduceerde psychose.6,8 In bepaalde gevallen, zoals bij corticosteroïden, kan het optreden van de symptomen pas 3 maanden later optreden.6,28 De duur van de symptomen kan ook helpen om de etiologie van de symptomatologie van een patiënt vast te stellen; als de symptomen langer dan 4 weken aanhouden na het staken van de verdachte medicatie, moeten andere oorzaken van psychose worden geëvalueerd.39

Risicofactoren en preventie

Een aantal factoren verhoogt het risico van een patiënt op een door medicatie veroorzaakte psychose, waaronder leeftijd (jonge kinderen, ouderen), veranderde lever- of nierfunctie, vrouwelijk geslacht, polyfarmacie en een eerdere psychiatrische voorgeschiedenis.6,8,13,28 Het is belangrijk om een grondige anamnese af te nemen om vroegere en huidige psychotische aandoeningen vast te stellen. Daarnaast is een volledige medicatieanamnese, inclusief alle voorgeschreven en niet-voorgeschreven medicijnen, kruidenproducten en supplementen, essentieel. Illegaal drugsgebruik en alcoholgebruik moeten ook worden onderzocht. Polyfarmacie, vooral bij ouderen, kan in verband worden gebracht met een verhoogd risico op een door medicatie veroorzaakte psychose; deze groep wordt vaker behandeld voor parkinsonisme, hart- en vaatziekten en andere aandoeningen die een psychose kunnen veroorzaken.39 Bij het starten van een medicatietherapie is het altijd het beste om een zo laag mogelijke dosering te gebruiken, rekening houdend met het gewicht en de leeftijd van de patiënt. Het is ook belangrijk om op de hoogte te zijn van mogelijke interacties tussen geneesmiddelen om een medicatiegeïnduceerde psychose te voorkomen.

Behandeling

Medicatiegeïnduceerde psychose is meestal zelflimiterend en verdwijnt meestal binnen een dag (in sommige gevallen enkele dagen) na het staken van de behandeling met het betreffende middel.8,28 De behandeling bestaat uit het staken van het verdachte middel of, als staken niet mogelijk is, het verlagen van de dosering tot onder het psychotomimetische niveau en/of het gebruik van antipsychotica om de symptomen te behandelen.6

Bij PD-patiënten moet het middel met het grootste psychose-inducerend potentieel en de minste antiparkinsonwerking het eerst worden gestaakt.13 PD-medicatie moet in de volgende volgorde worden gestaakt: 1) adjunctiva zoals anticholinergica, amantadine en selegiline; 2) dopamine-agonisten; en 3) levodopa-carbidopa.13 Als een antipsychoticum wordt gebruikt om een chronische en hinderlijke psychose bij een PD-patiënt te behandelen, moet het potentiële effect van verergering van de motorische symptomen door dopamineblokkade worden afgewogen tegen het potentiële voordeel. Typische antipsychotica en de meeste atypische antipsychotica worden om deze reden afgeraden.46 Clozapine en quetiapine zijn de meest effectieve middelen gebleken met de minste kans op verergering van de motorische symptomen.46,47 Hun bijwerkingenprofiel heeft echter geleid tot onderzoek naar alternatieve middelen die effectief zijn in het verminderen van hallucinaties bij PD-patiënten. De meest veelbelovende middelen zijn de cholinesteraseremmers rivastigmine en donepezil.46,47

Het veilig houden van de patiënt is een belangrijk aspect van de behandeling van acute ziekte. Idealiter zou de patiënt in een omgeving moeten zijn waar hij of zij kan worden geobserveerd en indien nodig kan worden ingeperkt om zelfbeschadiging of schade aan anderen te voorkomen.6 Medische behandeling is meestal overbodig als het veroorzakende middel wordt gestaakt. Kortdurende behandeling met antipsychotica of benzodiazepinen tijdens een periode van psychose kan gerechtvaardigd zijn voor patiënten die het gevaar lopen zichzelf of anderen schade toe te brengen.6

In bepaalde situaties kan het zinvol zijn de medicatie opnieuw te proberen, bijvoorbeeld wanneer de psychose van de patiënt is ontstaan als gevolg van een hoge dosering of wanneer het middel in combinatie met andere psychotomimetica is gebruikt.6 Als een herhalingspoging wordt ondernomen, moet de medicatie in een lagere dosering worden gestart, waarbij de patiënt zorgvuldig wordt gecontroleerd op vroege tekenen van psychose.6

Conclusie

Medicatie-geïnduceerde psychose is in verband gebracht met veel niet-psychiatrische medicatie. Het is belangrijk om op de hoogte te zijn van de psychotrope ADE’s van veel gangbare receptvrije en receptvrije medicatie. Door patiënten en verzorgers voor te lichten over mogelijke ADE’s van psychotomimetische medicatie en door bij elke ontmoeting met de patiënt te informeren naar ADE’s, kan een vroegtijdige opsporing en preventie van een door medicatie veroorzaakte psychose worden bevorderd.28 Patiënten moeten worden geïnstrueerd om hun apotheker of andere zorgverlener te raadplegen voordat ze geneesmiddelen zonder recept gebruiken en om overmatig gebruik van cafeïnehoudende producten (≥10 mg/kg/dag) te vermijden bij het gebruik van psychotomimetische middelen.7,48 Preventieve strategieën gericht op het vermijden van risicovolle medicatie, passende doseringsschema’s op basis van leeftijd en gewicht, vermindering van polyfarmacie en nauwgezette follow-up kunnen de resultaten voor de patiënt verbeteren.

1. Forster AJ, Murff HJ, Peterson JF, et al. The incidence and severity of adverse events affecting patients after discharge from the hospital. Ann Intern Med. 2003;138:161-167.
2. Bourgeois FT, Shannon MW, Valim C, Mandl KD. Adverse drug events in the outpatient setting: an 11-year national analysis. Pharmacoepidemiol Drug Saf. 2010;19:901-910.
3. Budnitz DS, Pollock DA, Weidenbach KN, et al. National surveillance of emergency department visits for outpatient adverse drug events. JAMA. 2006;296:1858-1866.
4. Ashton CH. Psychiatrische effecten van geneesmiddelen voor andere aandoeningen. Medicine. 2004;32:50-52.
5. Desai AK. Psychotrope bijwerkingen van veel voorgeschreven medicatie bij ouderen. Eerstelijns Psychiatrie. 2004;11:27-34.
6. Goren JL. Psychose. In: Tisdale JE, Miller DA, eds. Drug-Induced Diseases: Prevention, Detection, and Management. 2nd ed. Bethesda, MD: American Society of Health-System Pharmacists; 2010:344-356.
7. D’Souza DC. Hazy-de associatie tussen cannabis & psychose. Pharmacy Weekly. 2011;6.
8. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Vijfde Editie (DSM-5). Washington, DC: American Psychiatric Publishing; 2013.
9. Ecker D, Unrath A, Kassubek J, Sabolek M. Dopamine agonisten en hun risico op het induceren van psychotische episoden bij de ziekte van Parkinson: een case-control studie. BMC Neurology. 2009;9:23.
10. Fénelon G, Alves G. Epidemiologie van psychose bij de ziekte van Parkinson. J Neurol Sci. 2010;289:12-17.
11. Forsaa EB, Larsen JP, Wentzel-Larsen T, et al. A 12-year population-based study of psychosis in Parkinson disease. Arch Neurol. 2010;67:996-1001.
12. Turjanski N, Lloyd GG. Psychiatrische bijwerkingen van medicatie: recente ontwikkelingen. Adv Psychiatr Treat. 2005;11:58-70.
13. Kuzuhara S. Drug-induced psychotic symptoms in Parkinson’s disease. Problemen, behandeling en dilemma’s. J Neurol. 2001;248(suppl 3):III28-III31.
14. Fénelon G, Mahieux F, Huon R, Ziégler M. Hallucinaties bij de ziekte van Parkinson: prevalentie, fenomenologie en risicofactoren. Brain. 2000;123:733-745.
15. Factor SA, Molho ES, Podskalny GD, Brown D. Parkinson’s disease: drug-induced psychiatric states. Adv Neurol. 1995;65:115-138.
16. Holroyd S, Currie L, Wooten GF. Prospective study of hallucinations and delusions in Parkinson’s disease. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2001;70:734-738.
17. Onofrj M, Thomas A, Bonanni L. New approaches to understanding hallucinations in Parkinson’s disease: phenomenology and possible origins. Expert Rev Neurother. 2007;7:1731-1750.
18. Molho ES, Factor SA. De ziekte van Parkinson: de behandeling van door geneesmiddelen veroorzaakte hallucinaties en psychose. Curr Neurol Neurosci Rep. 2001;1:320-328.
19. Fernandez HH, Trieschmann ME, Friedman JH. Behandeling van psychose bij de ziekte van Parkinson: veiligheidsoverwegingen. Drug Saf. 2003;26:643-659.
20. Friedman JH. Psychose bij de ziekte van Parkinson 2010: een overzichtsartikel. Parkinsonism Relat Disord. 2010;16:553-560.
21. Eisendrath SJ, Sweeney MA. Toxische neuropsychiatrische effecten van digoxine bij therapeutische serumconcentraties. Am J Psychiatry. 1987;144:506-507.
22. Conant J, Engler R, Janowsky D, et al. Central nervous system side effects of beta-adrenergic blocking agents with high and low lipid solubility. J Cardiovasc Pharmacol. 1989;13:656-661.
23. Sirois FJ. Visuele hallucinaties en metoprolol. Psychosomatiek. 2006;47:537-538.
24. Steinhart J, Pugh CR. Two patients with schizophrenic-like psychosis after treatment with beta-adrenergic blockers. Br Med J. 1979 Mar 24;1:790.
25. Goldner JA. Metoprolol-geïnduceerde visuele hallucinaties: een case serie. J Med Case Rep. 2012;6:65-67.
26. Huffman JC, Stern TA. Neuropsychiatrische gevolgen van cardiovasculaire medicatie. Dialogues Clin Neurosci. 2007;9:29-45.
27. Doane J, Stults B. Visual hallucinations related to angiotensin-converting enzyme inhibitor use: case reports and review. J Clin Hypertens (Greenwich). 2013;15:230-233.
28. Warrington TP, Bostwick M. Psychiatrische bijwerkingen van corticosteroïden. Mayo Clin Proc. 2006;81:1361-1367.
29. Wolkowitz OM, Rubinow D, Doran AR, et al. Prednison effecten op neurochemie en gedrag. Voorlopige bevindingen. Arch Gen Psychiatry. 1990;47:963-968.
30. Ciriaco M, Ventrice P, Russo G, et al. Corticosteroïd-gerelateerde bijwerkingen op het centrale zenuwstelsel. J Pharmacol Pharmacother. 2013;4(suppl 1):S94-S98.
31. Türktas I, Gücüyener K, Ozden A. Medication-induced psychotic reaction. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 1997;36:1017-1018.
32. Grill MF, Maganti RK. Neurotoxic effects associated with antibiotic use: management considerations. Br J Clin Pharmacol. 2011;72:381-393.
33. Testa A, Giannuzzi R, Sollazzo F, et al. Psychiatrische noodgevallen (deel II): psychiatrische stoornissen coëxisterend met organische ziekten. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2013;17(suppl 1):65-85.
34. Moorthy N, Raghavendra N, Venkatarathnamma PN. Levofloxacine-geïnduceerde acute psychose. Indian J Psychiatry. 2008;50:57-58.
35. Shah M, Subhani M, Rizvon K, Mustacchia P. Transient psychotic episode induced by Helicobacter pylori triple therapy treatment. Case Rep Gastroenterol. 2012;6:381-386.
36. Elahi F, Bhamjee M. Een geval van claritromycine-psychose. Psychiatr Bull. 2004;28:98-99.
37. Lee KY, Huang CH, Tang HJ, et al. Acute psychose gerelateerd aan het gebruik van trimethoprim/sulfamethoxazol bij de behandeling van HIV-geïnfecteerde patiënten met Pneumocystis jirovecii pneumonie: een multicentrische, retrospectieve studie. J Antimicrob Chemother. 2012;67:2749-2754.
38. Stuhec M. Trimethoprim-sulfamethoxazol-gerelateerde hallucinaties. Gen Hospiatry Psychiatry. 2014;36:203.e7-e8.
39. Bangar S. P03-58-Behandeling van cycloserine geïnduceerde psychose-een case serie . Eur Psychiatry. 2011;26(suppl 1):1227.
40. Benton T, Blume J, Dubé B. Treatment considerations for psychiatric syndromes associated with HIV infection. HIV Ther. 2010;4:231-245.
41. Flaherty JH. Psychotherapeutische middelen bij oudere volwassenen. Common prescribed and over-the-counter medications: causes of confusion. Clin Geriatr Med. 1998;14:101-127.
42. Brown TM, Stoudemire A. Psychiatric Side Effects of Prescription and Over-the-Counter Medications: Recognition and Management. Washington, DC: American Psychiatric Press; 1998.
43. Browning CH. Nonsteroidal anti-inflammatory drugs and severe psychiatric side effects. Int J Psychiatry Med. 1996;26:25-34.
44. Picotte-Prillmayer D, DiMaggio JR, Baile WF. H2-blokker delirium. Psychosomatiek. 1995;36:74-77.
45. Sciolla A. Iatrogene psychosen. Semin Clin Neuropsychiatry. 1998;3:61-69.
46. Connolly BS, Fox SH. Drug treatments for the neuropsychiatric complications of Parkinson’s disease. Expert Rev Neurother. 2012;12:1439-1449.
47. Zahodne LB, Fernandez HH. Pathofysiologie en behandeling van psychose bij de ziekte van Parkinson: een overzicht. Drugs Aging. 2008;25:665-682.
48. Hedges DW, Woon FL, Hoopes SP. Cafeïne-geïnduceerde psychose. CNS Spectr. 2009;14:127-129.
49. Geneesmiddelen die psychiatrische symptomen kunnen veroorzaken. Med Lett Drugs Ther. 2008;50:100-103.