The Band: A Brief History

door Bruce Eder

Opgenomen uit de All-Music Guide

Voor ongeveer zes jaar, van 1968 tot 1975, was The Band een van de populairste en invloedrijkste rockgroepen ter wereld, waarvan de muziek door critici (en in iets mindere mate door het publiek) net zo werd beschouwd als die van The Beatles en The Rolling Stones. Hun albums werden even intensief geanalyseerd en beoordeeld als die van hun vroegere werkgever en mentor Bob Dylan. En lange tijd waren hun persoonlijkheden voor het gewone muziekpubliek net zo herkenbaar als de leden van The Beatles.

De geschiedenis van de groep gaat bijna net zo ver terug als die van de Beatles, tot 1958 (ongeveer op het moment dat de formatieve Beatles skiffle inruilden voor rock &roll). Ronnie Hawkins, een in Arkansas geboren rock & roller die een echte carriere ambieerde, stelde dat jaar een begeleidingsband samen met zijn mede Arkansan-Levon Helm (geboren 26 mei 1940), die drums speelde (en ook een geloofwaardige gitaar) en zijn eigen band, de Jungle Bush Beaters, had geleid. De nieuwe groep, Ronnie Hawkins & the Hawks, nam in de lente van 1958 op en trad op in het zuiden en ook in Ontario, Canada, waar het geld beter was dan in hun geboortestreek. Het feit dat Hawkins in 1959 in Canada was gevestigd, gekoppeld aan het feit dat pianist Willard Jones de groep verliet, bracht Hawkins ertoe om te gaan kijken naar lokaal muziektalent in Toronto; Hawkins benaderde een muzikant genaamd Scott Cushnie om zich bij de Hawks aan te sluiten op keyboards. Cushnie speelde echter al in een band met Robbie Robertson (geboren in 1944), en wilde alleen bij Hawkins komen als hij mee zou doen.

Na enig verzet van Hawkins, kwam Robertson in de line-up op bas, als vervanger van een vertrekkende Jimmy Evans. In de daaropvolgende jaren vonden meer wisselingen in de bezetting plaats, waarbij Robbie Robertson verschoof naar ritmegitaar achter Fred Carter’s (en kortstondig Roy Buchanan’s) leadspel. Rick Danko (geboren 29 december 1942) kwam er bij op bas in 1961, gevolgd door Richard Manuel (geboren 3 april 1944) op piano en achtergrondzang. Rond diezelfde tijd werd Garth Hudson (geboren 2 augustus 1937), een klassiek geschoold musicus die muziek kon lezen, het laatste stukje van de oorspronkelijke puzzel als organist.

Vier jaar lang, van 1959 tot 1963, waren Ronnie Hawkins & the Hawks een van de heetste rock & roll bands die werkten, wat heel bijzonder was in een tijd waarin rock & roll zogenaamd was uitgestorven. Hawkins zelf was praktisch Toronto’s antwoord op Elvis Presley, en bleef trouw aan de muziek zelfs als Presley zelf zijn geluid verzachtte en verbreedde. De mix van persoonlijkheden binnen de groep ging goed samen, beter dan met Hawkins, die, zonder het van hem te weten, al snel het buitenbeentje was in zijn eigen groep. Toen de nieuwe leden Danko, Manuel en Hudson aan boord kwamen – allen Canadezen en ter vervanging van Hawkins’ collega’s – verloor Hawkins tot op zekere hoogte de controle over de groep, terwijl ze nauwer gingen samenwerken.

Ten slotte gingen de Hawks in de zomer van 1963 uit elkaar met Ronnie Hawkins, omdat de soms overheersende persoonlijkheid en het ego van de zanger het beste in de relatie naar boven kwamen. De Hawks besloten samen te blijven met hun oudste lid, Levon Helm, aan het front, zich afwisselend Levon & the Hawks en the Canadian Squires noemend en onder beide namen platen op te nemen. Een ontmoeting met een jonge John Hammond Jr. voor een reeks opnamesessies in New York leidde ertoe dat de groep werd voorgesteld aan Bob Dylan, die zich toen opmaakte om zijn geluid tijdens concerten op te voeren. Robertson en Helm speelden achter Dylan tijdens diens Forest Hills-concert in New York in 1965 (waarvan een bootleg-tape bewaard is gebleven en te beluisteren is), en uiteindelijk nam hij de hele groep in dienst.

De ontmoeting met Dylan veranderde The Hawks, maar het was niet altijd een gemakkelijke samenwerking. In de vijf jaar dat ze Ronnie Hawkins steunden, had de groep op R&B gebaseerde rock & roll gespeeld, zwaar beïnvloed door het geluid van Chess-Records in Chicago en Sun Records in Memphis. Bovendien hadden ze geleerd om strak en precies te spelen en waren ze gewend om op te treden voor een publiek dat vooral geïnteresseerd was in plezier maken en dansen. Nu liet Dylan hen elektrische bewerkingen van folkmuziek spelen, met veel tokkelen en zonder de scherpe kantjes die ze gewend waren aan hun werk te geven. Hissound was terug te voeren op de muziek van Big Bill Broonzy en Josh White, terwijl zij jarenlang de muziek van Jerry Lee Lewis, Chuck Berry en Bo Diddley hadden gespeeld. Toevallig zijn al die invloeden verwant, maar niet direct, en niet op een manier die duidelijk was voor de spelers in 1964.

Ironisch genoeg had de groep in het voorjaar van 1965 net hun kans gemist op wat een legendarische ontmoeting op plaat had kunnen worden met een muzikant die ze wel begrepen. Ze hadden de uit Arkansas afkomstige blueslegende Sonny Boy Williamson II ontmoet en op een dag met de zanger/bluesharpist gejamd, in de hoop platen met hem te kunnen opnemen. Ze realiseerden het zich toen niet, maar Williamson was een stervende man – tegen de tijd dat de Hawks klaar waren om terug te keren en te proberen wat platen met hem te maken, was hij al overleden.

Een ander probleem voor de groep over het werken met Dylan betrof zijn publiek. De Hawks hadden de afgelopen vier jaar voor veel verschillende publieken gespeeld, maar dat waren bijna allemaal mensen die zich vooral wilden amuseren en zich amuseren. Dylan speelde echter voor een publiek dat bereid leek hem uit principe af te wijzen.De Hawks waren niet gewend om de confrontatie aan te gaan met het soort passies dat het folkpubliek dreef, net zo min als ze aanvankelijk voorbereid waren op het freewheelende karakter van Dylan’s optredens — hij hield ervan om ter plekke veranderingen aan te brengen in de manier waarop hij nummers uitvoerde, en het was vaak moeilijk voor de groep om hem bij te houden, althans in het begin, hoewel de ervaring hen wel een flexibeler ensemble op het podium maakte.

Eindelijk kwam de groep wel met Dylan samen als zijn backup band op zijn tournee in 1966, hoewel Leevon Helm al snel na het begin van de tournee eind 1965 vertrok. De groep kwam uiteindelijk onder het management van Dylans eigen manager, Albert Grossman, die de vier kernleden (zonder Helm) overhaalde om zich bij Dylan in Woodstock, NY te voegen, werkend aan de sessies die uiteindelijk de Basement Tapes werden in hun verschillende configuraties, waarvan geen enkele officieel zou worden gehoord voor bijna een decennium. (Inderdaad, tot op dat moment was er slechts een enkel nummer, “Just Like Tom Thumb’s Blues,” live gedaan tijdens de tour die net was afgelopen, op een 45 B-kant, opgedoken dat de groep vertegenwoordigde spelend met Dylan).

Eindelijk werd een platencontract voor de groep – omgedoopt tot de Band – verkregen door Grossman van Capitol Records. Levon Helm keerde terug en het resultaat was Music From Big Pink, een indirect uitvloeisel van de “Basement Tapes”. Dit album, met raadselachtige naam en verpakking, klonk als niets anders dat door iemand in de muziek werd gedaan toen het werd uitgebracht in juli 1968. Het was alsof psychedelia, en de zogenaamde British Invasion, nooit hadden plaatsgevonden; de groep speelde en zong als vijf verschillende individuen die naar hetzelfde doel toewerken, niet vloeiend in elkaar overlopend. Er was een collectief geluid voor “de band,” maar het bestond uit vijf verschillende individuele stemmen en instrumenten die folk, blues, gospel, R&B,klassiek, en rock & roll mengden.

De pers had het album eerder in handen dan het publiek, maar in het volgende jaar werd de Band een van de meest besproken fenemenon in de rockmuziek en Music From Big Pink kreeg een mystiek en betekenis die verwant was aan albums als Beggars Banquet. De groep en het album druisten in tegen de zogenaamde tegencultuur, en het was even wennen, al was het alleen maar om hun gebrek aan een glad, gemakkelijk te categoriseren geluid. Hun muziek was doordrenkt van Americana en historische en mythische Amerikaanse beelden, ondanks het feit dat alle leden behalve Helm uit Canada kwamen (wat hen in feite geholpen kan hebben de cultuur waarmee ze te maken hadden te waarderen, als buitenstaanders). Robertson, Manuel en Danko schreven allemaal, en iedereen behalve Robertson en Hudson zong; hun vocalen klonken niet zoetsappig maar vloeiden gewoon samen op een informele manier. Klassieke orgelbloeisels vermengden zich met een groot (maar mager), rauw rock & roll geluid en het geheel stond zo ver af van de zelfingenomen virtuositeit en politieke en culturele aanmatiging om hen heen dat de Band in een andere realiteit leek te opereren, volgens andere regels.

In diezelfde periode werd de associatie van de groep met Bob Dylan – wiens naam in die tijd een bijna mystieke weerklank had bij het publiek – in de rockpers vermeld en ook recht in het gezicht van de luisteraars geplaatst door een nieuw fenomeen. Alleen een singletrack van de groep’s tournee met Dylan in 1966 was ooit opgedoken, en dat was een uitverkochte B-kant van een oude single. Maar in 1969 begon de eerste wijd verspreide bootleg LP, The Great White Wonder, met de toen nog niet uitgebrachte Basement Tapes>, op te duiken op universiteitscampussen en bij platenverzamelaars. De kwaliteit was beperkt, de labels waren blanco, en er was geen “promotie” als zodanig van deze overduidelijk illegale uitgave, maar het werd doorgegeven aan honderdduizenden luisteraars en verhoogde alleen maar de mystiek rond de Band.

Music From Big Pink, met een schilderij van Bob Dylan op de hoes, begon te verkopen – eerst langzaam en daarna beter – en de groep speelde een paar selecte shows. Een tweede album, simpelweg getiteld The Band, was net zo goed als het eerste. Het album, gedomineerd door Robertson’s teksten, werd uitgebracht in september 1969 en zorgde voor een explosieve groei van de reputatie van de groep; bovendien begonnen ze hun klim uit de schaduw van Bob Dylan met eigen songs die niet onder konden doen voor alles wat hij op dat moment uitbracht. Een paar songs, “Up on Cripple Creek” en “The Night They Drove Ol’ Dixie Down”, spraken tot de verbeelding van het publiek, de eerste bracht hen in The Ed Sullivan Show in een optreden dat fascinerend is om te zien op de officiële Ed Sullivan video release; de gastheer komt naar buiten om hen te omhelzen en te feliciteren, duidelijk opgewonden na de psychedelische en hard rock acts die hij gewoonlijk boekte, om een groep te zien waarvan hij de woorden en muziek begreep. Ondertussen werd “The Night They Drove Ol’ Dixie Down” een populair radionummer en leverde het een hit cover op in de vorm van een onverklaarbaar gecorrumpeerde uitvoering door Joan Baez (waarin, om redenen die alleen Baez kan verklaren, Robert E. Lee wordt getransformeerd in een stoomboot) die de Top Vijf haalde.

Na de release van het tweede album veranderde er iets binnen de groep. Deels door de druk van het toeren en de verwachtingen van het publiek van “genialiteit”, en ook door de groeiende fixatie van de pers op Robbie Robertson ten koste van de rest van de groep, bleven de andere groepsleden zo bekend dat hun namen en persoonlijkheden bekend waren bij het publiek. The Band was nog steeds een geweldig werkend ensemble, zoals blijkt uit hun briljante derde album, Stage Fright, maar gaandeweg eisten uitputting en persoonlijke druk hun tol. Bovendien leidden de enorme geldbedragen die de leden begonnen te verzamelen, tegen honderdduizenden en uiteindelijk miljoenen verkochte platen, tot gevallen van onverantwoord gedrag van individuele leden en hun echtgenoten en verhoogden de druk op de groep om te presteren. De leden hadden altijd al een zekere mate van gelegenheidsdrugsgebruik gehad, meestal marihuana, maar nu hadden ze toegang tot ernstiger en duurdere chemische afleidingen. Er begonnen zich ook wat rancunes te manifesteren over Robertson’s dominantie in het songschrijven (waarvan de realiteit jaren later openlijk in vraag werd gesteld in Levon Helm’s autobiografie), en het feit dat de groep nu constant in de publieke belangstelling stond hielp niet.

Tegen de tijd van het vierde album, Cahoots, was er wat van de glans van het experiment en de gemoedelijke kameraadschap verdwenen, hoewel het album ironisch genoeg nog steeds een van de beste was die in 1971 werd uitgebracht. Het probleem voor de groep werd het voldoen aan alle verplichtingen die gepaard gingen met succes, inclusief toeren en het schrijven van nieuw materiaal. Tegen het einde van 1971 besloten ze een pauze in te lassen en brachten een levend album uit, Rock of Ages, waarmee de fans in 1972 alleen nog maar genoegen hoefden te nemen. Het feit dat hun volgende album, uitgebracht in 1973, een verzameling studioversies was van de oldies die de groep op het podium speelde, en nummers die ze kenden uit hun dagen als de Hawks, had een waarschuwing moeten zijn dat niet alles goed zat binnen de groep. Nog verontrustender was het feit dat de vertolkingen zo gewoon en vlak klonken in vergelijking met de muziek die ze op elk vorig album hadden uitgebracht; het voldeed gewoon niet aan de standaard die men van de groep verwachtte en het feit dat ze niet op tournee gingen achter de plaat leek erop te wijzen dat ze met Moondog Matinee hun tijd aan het uitzitten waren. De groep speelde dat jaar één grote show, op het racecircuit van Watkins Glen, NY, voor het grootste publiek ooit bijeengekomen voor een rockconcert — het was een demonstratie van hun plaats in de rock pantheon dat de Band werd geboekt naast de Grateful Dead en de Allman BrothersBand.

Het jaar 1973 was ook het jaar waarin ze de andere schoen lieten vallen in hun samenwerking met Bob Dylan, ze maakten het Planet Waves album met hem en bereidden zich voor op een grote nationale tournee samen in 1974. Die tournee, achteraf gezien, leek meer een basis om hun associatie met Dylanthan te verzilveren dan om nieuwe muziek van enige betekenis te maken. In de ogen van veel critici was de Band superieur aan Dylan in hun optredens, een idee dat werd bevestigd op een groot deel van de live LP Before the Flood die werd gedistilleerd uit de twee optredens van 14 februari 1974. Iedereen verdiende er een fortuin aan, maar de tournee met Dylan duwde de groep ook recht in het midden van het meest decadente deel van de rockwereld. Veel van de eenvoud en directheid van hun muziek en leven werd overgeleverd aan de gemakkelijke beschikbaarheid van seks, drugs en andere afleidingen en de dure levensstijl die ze allemaal begonnen te onderhouden.

Tegen het einde van 1974 had de Band veel van de goede wil die ze hadden opgebouwd met hun eerste vier albums verbruikt. Een ander album, Northern Lights – Southern Cross, dat eind 1975 werd uitgebracht, was een belangrijke comeback en herstelde de reputatie van de groep als een vooruitstrevend ensemble, dat zelfs elementen van synthesizermuziek in zijn teksten en productie opnam. Rond diezelfde tijd leverden Levon Helm en Garth Hudson een late bijdrage aan de geschiedenis van Chess Records (in het licht van hun bijna-ongeluk met Sonny Boy Williams een decennium eerder) toen ze samenwerkten met Muddy Waters, en een compleet album maakten met de blues legende in Helm’s studio in Woodstock, NY. The Muddy Waters WoodstockAlbum, hoewel destijds door iedereen behalve de critici genegeerd, was het laatste grote album dat door het label of door Waters bij het label werd gemaakt, en zijn beste album in minstens vijf jaar.

Het was echter te laat om de Band als werkend ensemble te redden; de leden waren allemaal met hun eigen interesses en levens bezig en de groep stopte met toeren. Het onvermijdelijke Best-of album in 1976, voorafgaand aan wat hun laatste tournee bleek te zijn, betekende het onofficiële einde van de geschiedenis van de originele line-up. Een laatste nieuw album, Islands, voldeed aan het contract van de groep en had enkele mooie momenten, maar ze hebben er nooit achter getourd en het was duidelijk voor iedereen dat de Band klaar was als een going concern. De groep markeerde het einde van hun dagen als een actieve eenheid met de release van de film (en bijbehorende soundtrack LP set) The Last Waltz, geregisseerd door Martin Scorsese, van hun farewell concert, dat een all-star optreden was met de talenten van Ronnie Hawkins, Muddy Waters, Eric Clapton, Neil Young, Van Morrison, en een dozijn andere grootheden uit de gelederen van oude vrienden, bewonderaars, en idolen van hen.Robertson en Helm gingen verder met muziek- en filmcarrières, terwijl Dank probeerde een eigen solocarrière te beginnen.

Capitol Records bleef hun muziek op vinyl verpakken met een Anthology collectie en een tweede best-of LP, alsmede een paar CD hercompilaties, To KingdomCome en Across the GreatDivide, in de jaren ’90. Het bleek dat de leden, met uitzondering van Robertson, er niet klaar voor waren om de groep op te doeken, deels omdat ze daar geen reden toe zagen en ook omdat verschillende van hen niet in staat bleken een winstgevende solocarrière op te bouwen (Robertson, die de meeste nummers had geschreven, had een vast inkomen uit zowel de publishing als de platenverkoop). De andere leden van de groep kwamen op verschillende momenten weer bij elkaar — in 1983 kwamen vier leden van de Band, met Robertson vervangen door Earl Cate van de Cate Brothers op gitaar, weer bij elkaar voor een tournee die een full-length concert video opleverde en een gezonde reactie van het publiek. De dood van Richard Manuel in 1986 wierp een donkere schaduw over eventuele toekomstige reünies, waarvan er een aantal waren – Robertson bracht zijn eerste solo album een jaar later uit, met een eerbetoon aan Manuel (“Fallen Angel”).

Dit was echter zo dicht als de gitarist zou komen bij een Band reünie, die een twistpunt werd onder toeschouwers en de leden. Robertson vroeg zich publiekelijk af wat de betekenis van The Last Waltz was geweest en zou nooit meedoen. En als belangrijkste songschrijver en gitarist van de groep was hij hun beroemdste lid, maar hij zong bijna nooit belangrijke vocale stukken op hun opnamen (er wordt zelfs gezegd dat een van de redenen waarom hun set van Woodstock nooit werd uitgegeven was dat zijn microfoon live stond en zijn stem te prominent aanwezig was). Andere gitaristen konden goed genoeg op zijn werk voortbouwen, en de rest van de groep had belangrijke bijdragen geleverd aan vrijwel elk nummer dat ze ooit hadden gedaan, dus de reünies waren logisch. In 1993 bracht de Band Jericho uit, hun eerste nieuwe album in 16 jaar, dat verrassend goede kritieken kreeg. High ont the Hog volgde in 1996 en twee jaar later vierden ze hun 30-jarig jubileum met Jubilation. De dood van Rick Danko in zijn slaap in zijn huis in Woodstock op 10 december 1999, leek een einde te maken aan toekomstige activiteiten van een versie van de Band.

Webmaster