Word Origin: Draconian

*** U kunt de geanimeerde video-versie van dit artikel hier bekijken.

Taal is een grappig iets en geen taal is zo grappig, vreemd of verbijsterend als het Engels. Misschien wel meer dan welke andere taal dan ook, is het Engels beïnvloed door bijna elke cultuur en taal waarmee het in contact is gekomen. Het doel van deze serie is om een aantal van de meest interessante gevallen te belichten waarin een gebeurtenis, culturele praktijk of persoon het vocabulaire van de moderne Engelse spreker is binnengedrongen.

Eerst iets. Wat betekent ‘draconisch’ eigenlijk? Welnu, het Oxford English Dictionary definieert ‘draconisch’ als ‘wetten zelf of hun toepassing die buitensporig hard of streng zijn.’

Nu zijn er vast meer dan een paar van u die dachten dat het woord op de een of andere manier iets met draken te maken moest hebben. Het heeft geen zin dat te ontkennen.

Treurig genoeg voor iedereen heeft ‘draconian’ minder te maken met draken, maar meer met een Oudgriekse persoon met de naam Draco. Wiens naam ‘draak’ betekent.

Hoe dan ook, Draco was afkomstig uit de stadstaat Athene, de geboorteplaats van de democratie. Hij was wat soms een ‘wetgever’ wordt genoemd, dat wil zeggen iemand die verantwoordelijk is voor het opstellen van belangrijke burgerwetten of hervormingen.

Andere opmerkelijke Griekse wetgevers zijn onder meer zijn tijdgenoot Solon van Athene en de semi-legendarische Lycurgus van Sparta, de man die verantwoordelijk zou zijn voor het opzetten van het beroemde militaristische Spartaanse sociale systeem.

Er is maar weinig bekend over het leven van Draco. We weten niet wanneer hij is geboren, wie zijn familie was of wat hij het grootste deel van zijn leven heeft gedaan.

Wat wel bekend is, is dat Draco de eerste geregistreerde wetgever in de Atheense geschiedenis was en we weten dat hij de eerste geregistreerde wetgever is omdat het Draco was die de allereerste geschreven wettelijke grondwet van Athene vastlegde.

Hij verschijnt voor het eerst in de geschiedschrijving in 622 of 621 v. Chr., toen Draco het wetboek vaststelde dat door historici de Draconische grondwet wordt genoemd.

Dit revolutionaire wetboek veranderde het Atheense rechtssysteem van mondelinge wetten en de praktijk van bloedvetes in een gecodificeerd systeem van wetten die alleen door een rechtbank konden worden gehandhaafd.

Hoe komt het dan dat iemand die het Atheense rechtssysteem veranderde, in modern Engels wordt geassocieerd met wetten die buitensporig streng of streng zijn?

Wel, de term draconisch in de zin zoals wij die nu gebruiken is afgeleid van het feit dat Draco’s wetten inderdaad buitengewoon streng waren. De doodstraf werd ruim toegepast, zelfs voor de meest onbeduidende vergrijpen, zoals het stelen van een stuk fruit. Volgens sommige historici beweerden de Atheners later dat de doodstraf de enige straf was voor wie Draco’s wetten overtrad.

De oude geschiedschrijver Plutarch verhaalt van een ontmoeting waarbij Draco de reden voor zijn voorkeur voor de doodstraf uitlegde.

“En Draco zelf, zo zegt men, toen hem werd gevraagd waarom hij voor de meeste overtredingen de doodstraf had ingesteld, antwoordde hij dat naar zijn mening de minderen die verdienden en voor de groten nog geen zwaardere straf was gevonden.” – Plutarch, Leven van Solon

Hoewel de Draconische Grondwet, ondanks haar historische reputatie van hardvochtigheid, opmerkelijk was vanwege één hervorming die tot op de dag van vandaag, 2600 jaar later, nog steeds een integraal onderdeel is van moderne rechtssystemen.

Draco is de eerste bekende wetgever die een onderscheid maakt tussen moord en onvrijwillige doodslag, met als verschil het vernieuwende juridische concept van ‘opzet’.

Deze zogenaamde wet op de doodslag is in veel moderne rechtsstelsels terug te vinden als de misdaden moord en doodslag, waarbij voor de eerste de zogenaamde ‘kwaad opzet’ vereist is, oftewel de duidelijke bedoeling om te doden.

De meest blijvende invloed van Draco op de Atheense democratie kwam echter in de vorm van de Raad van Vierhonderd, ook wel bekend als de Boule, die werd ingesteld in de Draconische grondwet, maar vaak ten onrechte wordt toegeschreven aan Solon van Athene. Deze Raad, die door het lot werd gekozen, was verantwoordelijk voor het vaststellen van de wetgevende agenda van de Vergadering (of Ekklesia) van alle Atheense burgers. In de 5e eeuw was de Boule het belangrijkste bestuursorgaan in de Atheense democratie.

Per misschien niet verwonderlijk, leidden de ongelooflijk strenge wetten van Draco tot intense ontevredenheid en onrust binnen de Atheense samenleving. In feite werd elke Draconische wet in 594 v. Chr. door Solon afgeschaft, met als opmerkelijke uitzondering de Wet op de Moord.

De zogenaamde Solonische Grondwet hervormde de Atheense wetgeving tot een systeem van wetten dat in grote lijnen ongewijzigd bleef tot het verval van de Atheense democratie in de 3e eeuw v. Chr. Niet voor niets wordt Solon beschouwd als de grootste Atheense wetgever van allemaal.

En wat Draco betreft, wel, voor zover historici en classici weten, hebben zijn mede Atheners hem op een gegeven moment in ballingschap gedreven. Hij zocht zijn toevlucht op het nabijgelegen eiland Aegina, waar hij blijkbaar tot aan zijn dood verbleef.

Het is interessant dat de betekenis van de Draconische grondwet, als de eerste geschreven grondwet van Athene, eigenlijk onbekend was bij historici. Geen enkele contemporaine bron beschreef het revolutionaire karakter ervan. Totdat in 1898 Aristoteles’ Grondwet van Athene werd ontdekt, waarin de grote filosoof expliciet melding maakt van het ongekende karakter van Draco’s wetboek en de positie van de man als een van de belangrijkste hervormers van het oude Athene onderstreept. Deze toegenomen bekendheid van Draco en zijn grondwet heeft ertoe geleid dat het woord Draconian in het Engelse lexicon is opgenomen met de huidige definitie van buitensporige hardheid in een juridische omgeving.

Dus je hebt het. Het woord draconisch heeft niets te maken met draken, wat een grote teleurstelling voor me was, en alles met een man die blijkbaar dacht dat executie een passende straf was voor het stelen van een kooltje. Geen wonder dat ze hem de laan uitstuurden.