Codex Sinaiticus
Wczesna historiaEdit
ProweniencjaEdit
Niewiele wiadomo o wczesnej historii manuskryptu. Według Horta, został on napisany na Zachodzie, prawdopodobnie w Rzymie, co sugeruje fakt, że podział rozdziałów w Dziejach Apostolskich wspólny dla Sinaiticus i Vaticanus nie występuje w żadnym innym greckim rękopisie, ale znajduje się w kilku rękopisach łacińskiej Wulgaty. Robinson odpiera ten argument, sugerując, że ten system podziału rozdziałów został wprowadzony do Wulgaty przez samego Jerome’a w wyniku jego studiów w Cezarei. Według Kenyona formy liter są egipskie i znajdowano je w egipskich papirusach wcześniejszej daty. Gardthausen Ropes i Jellicoe uważali, że został on napisany w Egipcie. Harris uważał, że manuskrypt pochodzi z biblioteki Pamphilusa w Cezarei, w Palestynie. Streeter, Skeat i Milne również uważali, że został on wyprodukowany w Cezarei.
DateEdit
Kodeks został datowany paleograficznie na połowę IV wieku. Nie mógł powstać przed 325 rokiem, ponieważ zawiera Kanony Euzebiusza, co stanowi terminus post quem. „Terminus ante quem jest mniej pewny, ale, według Milne’a i Skeata, nie jest prawdopodobne, by był dużo późniejszy niż około 360 roku.”
Tischendorf teoretyzował, że Codex Sinaiticus był jednym z pięćdziesięciu egzemplarzy Biblii zamówionych u Euzebiusza przez rzymskiego cesarza Konstantyna po jego nawróceniu na chrześcijaństwo (De vita Constantini, IV, 37). Hipotezę tę poparł Pierre Batiffol, Gregory i Skeat uważali, że była ona już w produkcji, gdy Konstantyn złożył zamówienie, ale musiała zostać zawieszona, aby dostosować się do różnych wymiarów stron.
Frederic G. Kenyon twierdził: „Nie ma najmniejszego śladu, że którykolwiek z nich kiedykolwiek był w Konstantynopolu. Fakt, że Sinaiticus został zestawiony z rękopisem Pamfilusa dopiero w szóstym wieku wydaje się wskazywać, że nie został on pierwotnie napisany w Cezarei”.
Skrybowie i korektorzyEdit
Tischendorf uważał, że czterech osobnych skrybów (których nazwał A, B, C i D) skopiowało dzieło i że pięciu korektorów (których nazwał a, b, c, d i e) poprawiło fragmenty. Przypuszczał, że jeden z korektorów był współczesny oryginalnym skrybom, a pozostali pracowali w VI i VII wieku. Obecnie, po ponownym dochodzeniu Milne’a i Skeata, zgadza się, że Tischendorf był w błędzie, ponieważ skryba C nigdy nie istniał. Według Tischendorfa, skryba C napisał poetyckie księgi Starego Testamentu. Są one zapisane w innym formacie niż reszta manuskryptu – występują w dwóch kolumnach (reszta ksiąg jest w czterech kolumnach), zapisane stichometrycznie. Tischendorf prawdopodobnie zinterpretował odmienne formatowanie jako wskazujące na istnienie jeszcze jednego skryby. Trzej pozostali skrybowie są nadal identyfikowani za pomocą liter, które nadał im Tischendorf: A, B, i D. Korektorów było więcej, co najmniej siedmiu (a, b, c, ca, cb, cc, e).
Współczesna analiza pozwala zidentyfikować co najmniej trzech skrybów:
- Skrypta A napisał większość historycznych i poetyckich ksiąg Starego Testamentu, prawie cały Nowy Testament oraz List Barnaby
- Skrypta B był odpowiedzialny za Proroków i za Pasterza Hermasa
- Skrypta D napisał cały Tobit i Judytę, pierwszą połowę 4 Księgi Machabejskiej, pierwsze dwie trzecie Psalmów i pierwsze pięć wersetów Apokalipsy
Skrypta B był kiepskim pisarzem, a skryba A nie był wiele lepszy; najlepszym skrybą był D. Metzger stwierdza: „skryba A popełnił kilka niezwykle poważnych błędów”. Skrybowie A i B częściej używali nomina sacra w formach skróconych (ΠΝΕΥΜΑ skrócona we wszystkich przypadkach, ΚΥΡΙΟΣ skrócona z wyjątkiem 2 przypadków), skryba D częściej używał form nieskróconych. D rozróżnia sakralne i niekościelne użycie ΚΥΡΙΟΣ. Jego błędy polegają na podstawieniu ΕΙ za Ι oraz Ι za ΕΙ w pozycjach środkowych, oba równie częste. W przeciwnym razie substytucja Ι dla początkowej ΕΙ jest nieznana, a końcowa ΕΙ jest zastępowana tylko w słowie ΙΣΧΥΕΙ, mylenie Ε i ΑΙ jest bardzo rzadkie. W Księdze Psalmów ten skryba ma 35 razy ΔΑΥΕΙΔ zamiast ΔΑΥΙΔ, podczas gdy skryba A zwykle używa skróconej formy ΔΑΔ. Błąd skryby A był „gorszym rodzajem błędu fonetycznego”. Pomylenie Ε i ΑΙ występuje we wszystkich kontekstach. Milne i Skeat scharakteryzowali skrybę B jako „niedbałego i niepiśmiennego”. Praca oryginalnego skryby jest oznaczona przez siglum א*.
Badania paleograficzne w British Museum w 1938 roku wykazały, że tekst został poddany kilku poprawkom. Pierwszych poprawek dokonało kilku skrybów, zanim manuskrypt opuścił skryptorium. Odczyty, które wprowadzili, oznaczone są siglum אa. Milne i Skeat zauważyli, że nadpis do 1 Księgi Machabejskiej został wykonany przez skrybę D, podczas gdy tekst został napisany przez skrybę A. Skryba D poprawia swoją pracę i pracę skryby A, ale skryba A ogranicza się do poprawiania swojej własnej pracy. W VI lub VII wieku dokonano wielu przeróbek (אb) – według kolofonu na końcu Księgi Ezdrasza i Estery źródłem tych przeróbek był „bardzo stary manuskrypt, który został poprawiony ręką świętego męczennika Pamfylusa” (zamęczony w 309 roku). Jeśli tak jest, to materiał zaczynający się od 1 Samuela do końca Estery jest kopią Heksapli Orygenesa. Na podstawie tego kolofonu wnioskuje się, że korekta została dokonana w Cezarei Maritimskiej w VI lub VII wieku. Wszechobecny iotacyzm, zwłaszcza w dyftongu ει, pozostaje bez korekty.
DiscoveryEdit
Kodeks mógł być oglądany w 1761 r. przez włoskiego podróżnika, Vitaliano Donati, kiedy odwiedził klasztor Świętej Katarzyny na Synaju w Egipcie. Jego dziennik został opublikowany w 1879 roku, w którym napisano:
In questo monastero ritrovai una quantità grandissima di codici membranacei…. ve ne sono alcuni che mi sembravano anteriori al settimo secolo, ed in ispecie una Bibbia in membrane bellissime, assai grandi, sottili, e quadre, scritta in carattere rotondo e belissimo; conservano poi in chiesa un Evangelistario greco in caractere d’oro rotondo, che dovrebbe pur essere assai antico.
W tym klasztorze znalazłem wielką liczbę pergaminowych kodeksów …. są takie, które wydawały się być napisane przed VII wiekiem, a zwłaszcza Biblia (wykonana) z pięknego pergaminu, bardzo duża, cienka i kwadratowa, pisana okrągłymi i bardzo pięknymi literami; ponadto w kościele znajduje się również greckie Ewangelistarium pisane złotymi i okrągłymi literami, powinno być bardzo stare.
„Biblia na pięknym pergaminie” to być może Codex Sinaiticus, a złote ewangelistarium to prawdopodobnie Lekcjonarz 300 z listy Grzegorza-Arlanda.
Niemiecki biblista Constantin von Tischendorf pisał o swojej wizycie w klasztorze w Reise in den Orient w 1846 r. (przetłumaczone jako Podróże po Wschodzie w 1847 r.), nie wspominając o manuskrypcie. Później, w 1860 roku, w swoich pismach o odkryciu Sinaiticus, Tischendorf napisał o klasztorze i manuskrypcie narrację, która obejmowała lata 1844-1859. Napisał, że w 1844 roku, podczas swojej pierwszej wizyty w klasztorze Świętej Katarzyny, zobaczył kilka listków pergaminu w koszu na śmieci. Były to „śmieci, które miały być zniszczone przez spalenie ich w piecach klasztornych”, choć klasztor stanowczo temu zaprzecza. Po zbadaniu stwierdził, że są one częścią Septuaginty, napisanej wczesnym greckim pismem niespecjalnym. Z kosza wyjął 129 liści w języku greckim, które zidentyfikował jako pochodzące z rękopisu Septuaginty. Zapytał, czy może je zatrzymać, ale w tym momencie nastawienie mnichów się zmieniło. Zrozumieli oni, jak cenne są te stare liście i Tischendorfowi pozwolono zabrać tylko jedną trzecią całości, czyli 43 liście. Liście te zawierały fragmenty 1 Księgi Kronik, Jeremiasza, Nehemiasza i Estery. Po jego powrocie zostały one zdeponowane w Bibliotece Uniwersyteckiej w Lipsku, gdzie znajdują się do dziś. W 1846 r. Tischendorf opublikował ich zawartość, nadając im nazwę „Codex Friderico-Augustanus” (na cześć Fryderyka Augusta i z zachowaniem w tajemnicy źródła pochodzenia liści). W klasztorze pozostały inne fragmenty tego samego kodeksu, zawierające całość Księgi Izajasza oraz 1 i 4 Księgi Machabejskiej.
W 1845 r. klasztor odwiedził archimandryta Porfiriusz Uspieński (1804-1885), ówczesny kierownik Rosyjskiej Misji Kościelnej w Jerozolimie, a następnie biskup Czigirina, któremu pokazano kodeks wraz z liśćmi, których Tischendorf nie widział. W 1846 r. kapitan C.K. MacDonald odwiedził Górę Synaj, zobaczył kodeks i kupił od klasztoru dwa kodeksy (495 i 496).
W 1853 roku Tischendorf ponownie odwiedził klasztor Świętej Katarzyny, aby zdobyć pozostałe 86 foliałów, ale bez powodzenia. Powracając w 1859 roku, tym razem pod patronatem cara Rosji Aleksandra II, pokazano mu Codex Sinaiticus. Później twierdził, że znalazł go wyrzuconego do kosza na śmieci. (Ta historia mogła być zmyślona, albo manuskrypty, o których mowa, mogły nie być związane z Codex Sinaiticus: Ks. J. Silvester Davies w 1863 r. cytował „mnicha z Synaju, który… stwierdził, że według bibliotekarza klasztoru cały Codex Sinaiticus znajdował się w bibliotece od wielu lat i był oznaczony w starożytnych katalogach… Czy jest prawdopodobne…, że rękopis znany z katalogu bibliotecznego zostałby wyrzucony do kosza na śmieci?”. Rzeczywiście, zauważono, że liście były w „podejrzanie dobrym stanie” jak na coś znalezionego na śmietniku). Tischendorf został wysłany na poszukiwanie manuskryptów przez cara Rosji Aleksandra II, który był przekonany, że w klasztorze synajskim wciąż znajdują się manuskrypty. Tekst tej części kodeksu został opublikowany przez Tischendorfa w 1862 roku:
- Konstantin von Tischendorf: Bibliorum codex Sinaiticus Petropolitanus. Giesecke & Devrient, Leipzig 1862.
Ta praca została zdigitalizowana w całości i wszystkie cztery tomy mogą być konsultowane online.Został przedrukowany w czterech tomach w 1869 roku:
- Konstantin von Tischendorf, G. Olms (Hrsg.): Bibliorum codex Sinaiticus Petropolitanus. 1. Prolegomena. G. Olms, Hildesheim 1869 (Repr.).
- Konstantin von Tischendorf, G. Olms (Hrsg.): Bibliorum codex Sinaiticus Petropolitanus. 2. Veteris Testamenti pars prior. G. Olms, Hildesheim 1869 (Repr.).
- Konstantin von Tischendorf, G. Olms (Hrsg.): Bibliorum codex Sinaiticus Petropolitanus. 3. Veteris Testamenti pars posterior. G. Olms, Hildesheim 1869 (Repr.).
- Konstantin von Tischendorf, G. Olms (Hrsg.): Bibliorum codex Sinaiticus Petropolitanus. 4. Novum Testamentum cum Barnaba et Pastore. G. Olms, Hildesheim 1869 (Repr.).
Kompletna publikacja kodeksu została dokonana przez Kirsopp Lake w 1911 (Nowy Testament), oraz w 1922 (Stary Testament). Było to pełnowymiarowe czarno-białe faksymile manuskryptu, „wykonane z negatywów zabranych z Petersburga przez moją żonę i mnie latem 1908 roku”.
Opowieść o tym, jak Tischendorf odnalazł manuskrypt, który zawierał większość Starego Testamentu i cały Nowy Testament, ma wszelkie cechy romansu. Tischendorf dotarł do klasztoru 31 stycznia, ale jego poszukiwania okazały się bezowocne. 4 lutego postanowił wrócić do domu, nie osiągnąwszy swego celu:
Popołudniem tego dnia wybrałem się na spacer z zarządcą klasztoru w okolicy, a gdy wracaliśmy, ku zachodowi słońca, błagał mnie, abym poczęstował się z nim w jego celi. Ledwie wszedł do pokoju, gdy wznawiając nasz poprzedni temat rozmowy, powiedział: „I ja także czytałem Septuagintę” – tj. kopię greckiego przekładu dokonanego przez Siedemdziesięciu. Mówiąc to, wziął z rogu pokoju nieporęczny tom, zawinięty w czerwony materiał i położył go przede mną. Rozwinąłem okładkę i ku mojemu wielkiemu zdziwieniu odkryłem nie tylko te same fragmenty, które piętnaście lat wcześniej wyjąłem z koszyka, ale także inne części Starego Testamentu, cały Nowy Testament, a ponadto List Barnaby i część Pasterza Hermasa.
Po pewnych negocjacjach wszedł w posiadanie tego cennego fragmentu. James Bentley podaje relację, jak do tego doszło, poprzedzając ją komentarzem: „Tischendorf rozpoczął więc teraz niezwykłą sztukę duplikacji, która miała go zajmować przez następną dekadę, a która polegała na starannym tłumieniu faktów i systematycznym oczernianiu mnichów z Góry Synaj.” Przekazał ją carowi Aleksandrowi II, który docenił jej znaczenie i kazał opublikować ją w możliwie jak najwierniejszym faksymile, aby prawidłowo ukazać starożytne pismo. W 1869 roku car przekazał klasztorowi 7000 rubli, a klasztorowi na Górze Tabor 2000 rubli tytułem odszkodowania. Dokument w języku rosyjskim, który to formalizuje, został opublikowany w 2007 roku w Rosji i od tego czasu został przetłumaczony.
Jeśli chodzi o rolę Tischendorfa w przeniesieniu do Petersburga, istnieje kilka poglądów. Obecnie klasztor uważa, że kodeks został skradziony. Pogląd ten jest gorąco kwestionowany przez kilku uczonych w Europie. Kirsopp Lake napisał:
Ten, kto miał wiele do czynienia z orientalnymi mnichami, zrozumie jak nieprawdopodobne jest to, że warunki porozumienia, cokolwiek to było, były kiedykolwiek znane komukolwiek z wyjątkiem kilku przywódców.
W bardziej neutralnym duchu, badacz Nowego Testamentu Bruce Metzger pisze:
Pewne aspekty negocjacji prowadzących do przekazania kodeksu w posiadanie cara są otwarte na interpretację, która odbija się negatywnie na szczerości i dobrej wierze Tischendorfa w stosunku do mnichów z klasztoru Świętej Katarzyny. Najnowsza relacja, która ma na celu oczyszczenie go z winy, znajduje się w artykule Erharda Laucha „Nichts gegen Tischendorf” w Bekenntnis zur Kirche: Festgabe für Ernst Sommerlath zum 70. Geburtstag (Berlin, ok. 1961); relacja zawiera nieznane dotąd pokwitowanie, które Tischendorf przekazał władzom klasztoru, obiecując zwrócić manuskrypt z Petersburga „Świętemu Bractwu Synaju na jego najwcześniejsze żądanie”.
SimonidesEdit
W dniu 13 września 1862 roku Constantine Simonides, uzdolniony w kaligrafii i z kontrowersyjną przeszłością w pracy z manuskryptami, ogłosił drukiem w The Manchester Guardian, że sam napisał ten kodeks jako młody człowiek w 1839 r. w klasztorze Panteleimonos na Athos. Constantin von Tischendorf, który pracował z wieloma manuskryptami biblijnymi, był znany jako osoba nieco krzykliwa i ambitnie zabiegał o pieniądze na swoje przedsięwzięcia u kilku rodzin królewskich, które rzeczywiście finansowały jego podróże. Simonides miał nieco niejasną historię, jako że twierdził, iż był na górze Athos w latach poprzedzających kontakt Tischendorfa, co czyni to twierdzenie co najmniej wiarygodnym. Simonides twierdził również, że jego ojciec zmarł, a zaproszenie na Mt. Athos pochodziło od jego wuja, tamtejszego mnicha, ale późniejsze listy do ojca zostały znalezione wśród jego rzeczy po jego śmierci. Simonides stwierdził fałszywy charakter dokumentu w The Manchester Guardian w wymianie listów między uczonymi i innymi, w tym czasie. Henry Bradshaw, brytyjski bibliotekarz znany obu panom, bronił znaleziska Tischendorfa w Sinaiticusie, odrzucając oskarżenia Simonidesa. Ponieważ Bradshaw był towarzyskim „centrum” wśród wielu różnych ówczesnych uczonych, jego pomoc dla Tischendorfa miała duże znaczenie. Simonides zmarł wkrótce potem, a sprawa leżała uśpiona przez wiele lat.
Tischendorf odpowiedział Simonidesowi w Allgemeine Zeitung (grudzień), że tylko w Nowym Testamencie istnieje wiele różnic między nim a wszystkimi innymi manuskryptami. Henry Bradshaw, bibliograf, zwalczał twierdzenia Constantine’a Simonidesa w liście do The Manchester Guardian (26 stycznia 1863). Bradshaw dowodził, że Codex Sinaiticus przywieziony przez Tischendorfa z greckiego klasztoru na Górze Synaj nie jest współczesnym fałszerstwem ani nie został napisany przez Simonidesa. Kontrowersja wydaje się dotyczyć niewłaściwego użycia słowa „oszustwo” lub „fałszerstwo”, ponieważ mógł to być naprawiony tekst, kopia Septuaginty oparta na Heksapli Orygenesa, tekst, który był odrzucany przez wieki ze względu na jego pochodzenie od Euzebiusza, który wprowadził doktrynę ariańską na dwory Konstantyna I i II.
Nie każdy uczony i minister Kościoła był zachwycony tym kodeksem. Burgon, zwolennik Textus Receptus, sugerował, że Codex Sinaiticus, jak również Codex Vaticanus i Codex Bezae, były najbardziej skorumpowanymi dokumentami, jakie istniały. Każdy z tych trzech kodeksów „wyraźnie pokazuje sfabrykowany tekst – jest wynikiem arbitralnego i lekkomyślnego przekręcania”. Dwa najbardziej ważkie z tych trzech kodeksów, א i B, porównuje do „dwóch fałszywych świadków” Mateusza.
Najnowsza historiaEdit
Na początku XX wieku Vladimir Beneshevich (1874-1938) odkrył części trzech kolejnych liści kodeksu w oprawach innych manuskryptów w bibliotece Góry Synaj. Beneszewicz trzykrotnie udawał się do klasztoru (1907, 1908, 1911), ale nie podaje, kiedy i z jakiej księgi zostały one odzyskane. Liście te zostały również pozyskane do Petersburga, gdzie pozostają.
Przez wiele dziesięcioleci kodeks był przechowywany w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej. W 1933 r. Związek Radziecki sprzedał kodeks British Museum (po 1973 r. British Library) za 100 tys. funtów zebranych w drodze publicznej subskrypcji (wartość 7,2 mln funtów w 2021 r.). Po przyjeździe do Wielkiej Brytanii został zbadany przez Skeata i Milne’a przy użyciu lampy ultrafioletowej.
W maju 1975 r. podczas prac konserwatorskich mnisi z klasztoru św. Katarzyny odkryli pod kaplicą św. Jerzego pomieszczenie, w którym znajdowało się wiele fragmentów pergaminu. Kurt Aland i jego zespół z Institute for New Testament Textual Research byli pierwszymi uczonymi, którzy zostali zaproszeni do analizy, zbadania i sfotografowania tych nowych fragmentów Nowego Testamentu w 1982 roku. Wśród tych fragmentów było dwanaście kompletnych liści z Sinaiticus, 11 liści Pięcioksięgu i 1 liść Pasterza Hermasa. Wraz z tymi liśćmi odnaleziono 67 greckich rękopisów Nowego Testamentu (uncials 0278 – 0296 i kilka minuskuł).
W czerwcu 2005 roku zespół ekspertów z Wielkiej Brytanii, Europy, Egiptu, Rosji i USA podjął wspólny projekt stworzenia nowego cyfrowego wydania manuskryptu (z udziałem wszystkich czterech bibliotek przechowujących), a także ogłoszono serię innych badań. Będą one obejmować wykorzystanie obrazowania hiperspektralnego do fotografowania manuskryptów w celu poszukiwania ukrytych informacji, takich jak wymazany lub wyblakły tekst. Ma to być przeprowadzone we współpracy z British Library.
Ponad jedna czwarta rękopisu została udostępniona publicznie na stronie internetowej The Codex Sinaiticus 24 lipca 2008 roku. 6 lipca 2009 r. udostępniono kolejne 800 stron manuskryptu, ukazując ponad połowę całego tekstu, choć zamierzano pokazać cały tekst do tego dnia.
Kompletny dokument jest teraz dostępny online w formie cyfrowej i dostępny do badań naukowych. Wersja online posiada w pełni przepisany zestaw stron cyfrowych, w tym poprawki do tekstu, oraz dwa obrazy każdej strony, zarówno ze standardowym oświetleniem, jak i z oświetleniem raked, aby podkreślić fakturę pergaminu.
Przed 1 września 2009 r. doktorant University of the Arts London, Nikolas Sarris, odkrył wcześniej niewidziany fragment Codexu w bibliotece klasztoru św. Katarzyny. Zawiera on tekst Księgi Jozuego 1:10.