Pochodzenie animizmu: Jak nasi przodkowie szanowali naturę

Ten artykuł jest fragmentem streszczenia Shortform „Sapiens: A Brief History of Humankind” autorstwa Yuval Noah Harari. Shortform ma najlepsze na świecie streszczenia książek, które powinieneś przeczytać.

Lubisz ten artykuł? Zapisz się na bezpłatny trial tutaj.

Co to jest animizm? W jaki sposób jest on powiązany z teizmem? Kto posiadał wierzenia animistyczne?

Animizm to wiara, że każda rzecz ożywiona i nieożywiona ma myśli i uczucia i może komunikować się z ludźmi. Ten system wierzeń jest niehierarchiczny – wszystkie istoty są równe.

Zanurzymy się głęboko w definicji animizmu, omówimy pochodzenie animizmu i przyjrzymy się jego historii.

Definicja animizmu

• Animizm: Wiara, że każda rzecz ożywiona i nieożywiona ma myśli i uczucia i może komunikować się z ludźmi. Ten system wierzeń jest niehierarchiczny – wszystkie istoty są równe.
• Teizm: Wiara w boga lub bogów, którzy są ponad nami w statusie i tworzą uniwersalny porządek naszego świata. Ten system wierzeń jest hierarchiczny – istoty boskie przewyższają istoty nie-boskie.

Pochodzenie animizmu

Większość ekspertów zgadza się, że wcześni poszukiwacze byli raczej animistami niż teistami. Takie było pochodzenie animizmu.

Nasi przodkowie prawdopodobnie wierzyli, że wszystkie rzeczy ożywione (myszy, jelenie i duchy) i nieożywione (skały, rzeki i drzewa) mają uczucia i pragnienia. Miały też zdolność nagradzania lub karania Sapiens za ich czyny.

Bo animizm jest niehierarchiczny, nie było murów oddzielających ludzi od reszty świata przyrody. Ludzie nie mieli wyższego statusu niż inne zwierzęta, rośliny, duchy i przedmioty martwe. Forager Sapiens nie wierzyli, że duchy, drzewa i zwierzęta istnieją po to, by im służyć lub ich zadowolić.

Animizm nie odnosi się do konkretnej religii. W ramach tej ogólnej koncepcji istniało prawdopodobnie wiele religii praktykowanych i wierzeń, w które wierzyli wieśniacy.

Historia animizmu

Animizm jest systemem wierzeń, w którym wszystkie obiekty, ożywione lub nieożywione, mają duszę. Według tych religii, ludzie muszą brać pod uwagę uczucia i pragnienia skał i gór, a także roślin i innych zwierząt.

Jak już mówiliśmy, pochodzenie animizmu zaczyna się od naszych wczesnych przodków. Większość religii łowców-zbieraczy była animistyczna. Religie te były raczej lokalne niż uniwersalne. Myśliwi-zbieracze zazwyczaj nie podróżowali daleko w ciągu swojego życia, więc kształtowali swoje religie wokół własnych, konkretnych terytoriów. Oznaczało to, że religia jednej z grup zbieraczy w dolinie Gangesu mogła zabraniać ścinania figowca, aby duch drzewa nie dokonał zemsty. Religia grupy poszukiwaczy w dolinie Indusu może zabraniać polowania na lisy białogłowe, ponieważ kiedyś lis białogłowy doprowadził grupę do obszaru obfitującego w obsydian.

Ponieważ religie te nie były uniwersalne, nie były też misyjne. Nie było powodu, by Indusi próbowali przekonać ludzi z Gangesu, by nie polowali na lisy – Ganges nie miał żadnych historii ani doświadczeń związanych z lisem, a nawet mógł nie mieć lisów w okolicy.

Powstanie politeizmu

Rewolucja rolnicza doprowadziła do rewolucji religijnej, odchodząc od animizmu. W poprzednich, animistycznych systemach wierzeń, człowiek nie był lepszy od innych zwierząt, roślin i obiektów geograficznych. Na przykład, człowiek nie uważał się za lepszego od owcy tylko dlatego, że polował na owce, tak samo jak nie uważał się za gorszego od tygrysów tylko dlatego, że polowały na niego.

Ale kiedy łowcy-zbieracze stali się rolnikami, nagle człowiek zyskał panowanie. Zamiast równych sobie w sferze duchowej, owce i zboża stały się przedmiotami, które rolnicy posiadali i zazdrośnie chronili. Człowiek i jego troski stały się centrum wierzeń religijnych.

Choć człowiek nagle miał większą kontrolę nad królestwami roślin i zwierząt niż kiedykolwiek wcześniej, jego kontrola nie była pełna. Nadal musiał zmagać się z suszą, epidemiami i chorymi jagniętami. Nie mógł już modlić się i składać ofiar maciorce, by miała zdrowe jagnięta, tak jak mógł to robić w religii ożywionej, ponieważ owca była teraz jego własnością i teoretycznie pod jego kontrolą. Nie modlisz się do czegoś mniej potężnego niż ty sam. Człowiek musiał znaleźć kogoś lub coś innego do czczenia, kogoś, kto kontrolowałby rzeczy, których on nie mógł.

Bogowie powstali jako sposób na rozwiązanie tego problemu. Zadaniem bogów było pośredniczenie między ludźmi a resztą świata przyrody, nad którym człowiek chciał mieć kontrolę. Ludzie czcili bogów w zamian za dominację nad roślinami i zwierzętami.

W miarę jak rozrastały się imperia i sieci handlowe, światy jednostek stawały się coraz większe. Zamiast odwoływać się do kilku lokalnych bogów, ludzie potrzebowali teraz panteonu, który mógłby zaspokoić wszystkie nowe potrzeby rozszerzonego świata. Tak narodził się politeizm, wiara w wielu bogów. Bogowie zazwyczaj mieli odrębne osobowości i funkcje. Na przykład bogini zajmowała się bezpłodnością, bóg sprawiał, że padał deszcz, a bóg przynosił szczęście na wojnie.

Mimo że politeizm zdominował krajobraz religijny, animizm nie zniknął. Dziedzictwo wierzeń animistycznych pozostało do dziś. Zniknęło natomiast przekonanie, że człowiek był tylko jedną z wielu istot posiadających duszę. Politeizm postawił człowieka w centrum uwagi i zmienił sposób, w jaki postrzegamy siebie i nasz świat.

— Koniec wstępu—

Podoba Ci się to, co właśnie przeczytałeś? Przeczytaj resztę najlepszego na świecie streszczenia „Sapiens” na Shortform. Naucz się najważniejszych pojęć z książki w 20 minut lub mniej.

Oto, co znajdziesz w naszym pełnym streszczeniu Sapiens:

• Jak Sapiens przetrwał i prześcignął ponad 8 innych gatunków człekopodobnych na Ziemi
• Trzy krytyczne rewolucje w ludzkiej egzystencji, które doprowadziły do naszej dominacji na planecie
• Jak wiele z tego, co napędza nasz dzisiejszy świat, jest tak naprawdę tylko wspólnym masowym złudzeniem
• Jak może wyglądać przyszłość ludzkości