Sztuki walki
Historyczne sztuki walkiEdit
Wojny ludzkie sięgają okresu od epipaleolitu do wczesnego neolitu. Najstarsze dzieła sztuki przedstawiające sceny walki to malowidła jaskiniowe ze wschodniej Hiszpanii (hiszpańskie Levante) datowane na okres od 10 000 do 6 000 lat p.n.e., które ukazują zorganizowane grupy walczące przy użyciu łuków i strzał. Podobne dowody działań wojennych znaleziono w masowych pochówkach z epoki epipaleolitu i wczesnego neolitu, odkopanych w Niemczech i w Jebel Sahaba w północnym Sudanie.
Zapasy to najstarszy sport walki, wywodzący się z walki wręcz. Zapasy w pasie zostały przedstawione w dziełach sztuki z Mezopotamii i starożytnego Egiptu około 3000 r. p.n.e., a później w sumeryjskim Eposie o Gilgameszu. Najwcześniejsze znane przedstawienie boksu pochodzi z sumeryjskiej płaskorzeźby w Mezopotamii (współczesny Irak) z III tysiąclecia p.n.e.
Podstawa współczesnych wschodnioazjatyckich sztuk walki i południowoazjatyckich sztuk walki jest prawdopodobnie ułatwiona przez wymianę kulturową wczesnych chińskich i indyjskich sztuk walki. W okresie Walczących Państw w historii Chin (480-221 p.n.e.) nastąpił intensywny rozwój filozofii i strategii walki, opisany przez Sun Tzu w Sztuce Wojny (ok. 350 p.n.e.). Legendarne przekazy łączą powstanie Shaolinquan z rozprzestrzenianiem się buddyzmu ze starożytnych Indii na początku V w. n.e., z postacią Bodhidharmy, do Chin. Pisemne dowody sztuk walki w południowych Indiach pochodzą z literatury Sangam z około 2 wieku pne do 2 wieku CE. Techniki walki z okresu Sangam były najwcześniejszymi prekursorami Kalaripayattu.
W Europie najwcześniejsze źródła tradycji sztuk walki sięgają starożytnej Grecji. Boks (pygme, pyx), zapasy (pale) i pankration były reprezentowane w starożytnych igrzyskach olimpijskich. Rzymianie produkowali walki gladiatorów jako widowisko publiczne.
Wiele historycznych podręczników walki przetrwało z europejskiego średniowiecza. Obejmują one takie style jak walka mieczem i tarczą, walka mieczem dwuręcznym i inne rodzaje walki wręcz oprócz walki bez broni. Wśród nich są transkrypcje poematu mnemotechnicznego Johannesa Liechtenauera o mieczu długim z końca XIV wieku. Podobnie, azjatyckie sztuki walki stały się dobrze udokumentowane w okresie średniowiecza, japońskie sztuki walki począwszy od ustanowienia szlachty samurajów w 12 wieku, chińskie sztuki walki z Ming epoki traktatów, takich jak Ji Xiao Xin Shu, indyjskie sztuki walki w średniowiecznych tekstów, takich jak Agni Purana i Malla Purana, i koreańskie sztuki walki z epoki Joseon i tekstów, takich jak Muyejebo (1598).
Europejska szermierka zawsze miała komponent sportowy, ale pojedynek był zawsze możliwy aż do I Wojny Światowej. Nowoczesna szermierka sportowa zaczęła się rozwijać w XIX wieku, kiedy francuskie i włoskie akademie wojskowe zaczęły kodyfikować instrukcje. Igrzyska olimpijskie doprowadziły do powstania standardowych międzynarodowych zasad, a w 1913 roku powstała Międzynarodowa Federacja Szermierki (Féderation Internationale d’Escrime). Współczesny boks wywodzi się z zasad Jacka Broughtona w XVIII wieku, a swoją obecną formę osiąga dzięki zasadom Marquess of Queensberry z 1867 roku.
Style ludoweEdit
Niektóre tradycyjne sporty walki i style walki istnieją na całym świecie, zakorzenione w lokalnej kulturze i folklorze. Najbardziej powszechne z nich są style zapasów ludowych, z których niektóre są praktykowane od czasów starożytnych i można je znaleźć w najbardziej odległych miejscach. Inne przykłady to formy walki na kije i boks. Chociaż sztuki te opierają się na historycznych tradycjach folkloru, nie są „historyczne” w tym sensie, że rekonstruują lub zachowują historyczny system z określonej epoki. Są to raczej współczesne sporty regionalne, które współistnieją z nowoczesnymi formami sportów walki, które rozwinęły się od XIX wieku, często obejmując krzyżowanie się sportów i stylów ludowych; w ten sposób tradycyjna tajska sztuka muay boran rozwinęła się w nowoczesny sport narodowy muay Thai, który z kolei był praktykowany na całym świecie i przyczynił się znacząco do nowoczesnych stylów hybrydowych, takich jak kickboxing i mieszane sztuki walki. Singlestick, angielska sztuka walki może być często wykorzystywana w tańcu morris. Wiele europejskich tańców dzielą elementy sztuk walki z przykładami w tym ukraiński Hopak, polski Zbójnicki (wykorzystanie ciupagi), czeski taniec odzemek, i norweski Halling.
Nowoczesna historiaEdit
Późny XIX – początek XX wiekuEdit
Połowa do końca XIX wieku wyznacza początek historii sztuk walki jako nowoczesnych sportów rozwiniętych z wcześniejszych tradycyjnych systemów walki. W Europie, dotyczy to rozwoju boksu i szermierki jako sportów. W Japonii, ten sam okres wyznacza powstanie nowoczesnych form judo, jujutsu, karate i kendo (między innymi) opartych na odrodzeniu starych szkół sztuk walki z okresu Edo, które zostały stłumione w czasie Restauracji Meiji. Współczesne zasady muay Thai pochodzą z lat 20-tych XX wieku. W Chinach, nowoczesna historia sztuk walki rozpoczyna się w dekadzie Nankinu (1930s) po założeniu Centralnego Instytutu Guoshu w 1928 roku pod rządami Kuomintang.
Zachodnie zainteresowanie azjatyckimi sztukami walki pojawia się pod koniec XIX wieku, w związku ze wzrostem handlu między Stanami Zjednoczonymi z Chinami i Japonią. Stosunkowo niewielu ludzi z Zachodu faktycznie praktykowało te sztuki, uważając je za zwykły performance. Edward William Barton-Wright, inżynier kolejowy, który studiował jujutsu podczas pracy w Japonii w latach 1894-1897, był pierwszym człowiekiem, o którym wiadomo, że nauczał azjatyckich sztuk walki w Europie. Założył on również eklektyczny styl o nazwie Bartitsu, który łączył w sobie jujutsu, judo, zapasy, boks, savate i walkę na kije.
Szermierka i zapasy grecko-rzymskie zostały włączone do Letnich Igrzysk Olimpijskich w 1896 r. Mistrzostwa Świata FILA w zapasach i boks na Letnich Igrzyskach Olimpijskich zostały wprowadzone w 1904 r. Tradycja przyznawania pasów mistrzowskich w zapasach i boksie może być prześledzona do Pasa Lonsdale’a, wprowadzonego w 1909 r.
XX wiek (1914 do 1989)Edycja
Międzynarodowe Stowarzyszenie Bokserskie powstało w 1920 roku. Mistrzostwa Świata w szermierce odbywają się od 1921 r.
W miarę wzrostu wpływów Zachodu w Azji większa liczba personelu wojskowego spędzała czas w Chinach, Japonii i Korei Południowej podczas II wojny światowej i wojny koreańskiej i była narażona na lokalne style walki. Jujutsu, judo i karate po raz pierwszy stały się popularne wśród głównego nurtu w latach 1950-1960. Ze względu na azjatyckie i hollywoodzkie filmy o sztukach walki, większość współczesnych amerykańskich sztuk walki pochodzi z Azji lub jest pod wpływem Azji. Termin kickboxing (キックボクシング) został stworzony przez japońskiego promotora boksu Osamu Noguchi dla odmiany muay Thai i karate, którą stworzył w latach 50-tych. Amerykański kickboxing powstał w latach 70-tych, jako połączenie boksu i karate. Taekwondo zostało opracowane w kontekście wojny koreańskiej w latach 50.
Późniejsze lata 60. i 70. przyniosły wzrost zainteresowania mediów chińskimi sztukami walki, na co wpływ miał artysta Bruce Lee. Bruce Lee jest uważany za jednego z pierwszych instruktorów, którzy otwarcie nauczali chińskich sztuk walki dla ludzi Zachodu. Mistrzostwa Świata w Judo odbywają się od 1956 roku, Judo na Letnich Igrzyskach Olimpijskich zostało wprowadzone w 1964 roku. Mistrzostwa Świata w Karate zostały wprowadzone w 1970 roku.
Fala kung fu” kina akcji z Hong Kongu w latach 70-tych, zwłaszcza filmy Bruce’a Lee, spopularyzowały sztuki walki w światowej kulturze popularnej. Wiele mainstreamowych filmów wyprodukowanych w latach 80. również znacząco przyczyniło się do postrzegania sztuk walki w zachodniej kulturze popularnej. Należą do nich The Karate Kid (1984) i Bloodsport (1988). Epoka ta wyprodukowała kilka hollywoodzkich gwiazd akcji z zapleczem sztuk walki, takich jak Jean-Claude Van Damme i Chuck Norris.
Również w XX wieku, wiele sztuk walki zostało zaadaptowanych do celów samoobrony w wojskowej walce wręcz. Przykładami takich systemów są combatives z okresu II wojny światowej, KAPAP (lata 30.) i Krav Maga (lata 50.) w Izraelu, Systema w Rosji okresu sowieckiego i Sanshou w Chińskiej Republice Ludowej. Wojsko amerykańskie odrzuciło trening walki wręcz w okresie Zimnej Wojny, ale ożywiło go wprowadzając LINE w 1989 roku.
1990 do dziśEdit
W 1993 roku, pierwsze zawody Pancrase odbyły się w Japonii. Wprowadzono zasady kickboxingu K-1, oparte na karate Seidokaikan z lat 80-tych.
W latach 90-tych brazylijskie jiu-jitsu stało się popularne i okazało się skuteczne w zawodach mieszanych sztuk walki (MMA), takich jak UFC i PRIDE.
Jackie Chan i Jet Li to wybitni artyści sztuk walki, którzy stali się ważnymi postaciami filmowymi. Ich popularność i obecność w mediach stała na czele promocji chińskich sztuk walki od końca XX i początku XXI wieku.
Wraz z ciągłym odkrywaniem kolejnych średniowiecznych i renesansowych podręczników walki, praktyka Historycznych Europejskich Sztuk Walki i innych Zachodnich Sztuk Walki zyskuje na popularności w Stanach Zjednoczonych i Europie.
29 listopada 2011 roku UNESCO wpisało Taekkyon na swoją listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości.
OdrodzenieEdit
Wiele stylów indyjskich sztuk walki zostało zakazanych podczas brytyjskiego panowania w Indiach. Niektóre z nich, takie jak Kalaripayattu, przetrwały na obszarach subkontynentu indyjskiego poza bezpośrednią kontrolą brytyjską. Inne sztuki walki z Indii, takie jak Silambam, podczas gdy nie jest powszechnie praktykowane w Indiach, nadal być praktykowane w innych krajach w indyjskiej sferze kultury, takich jak Indonezja i Malezja. Wiele innych indyjskich sztuk walki, takich jak Mardhani Khel i Paika Akhada, przetrwało dzięki praktykom uprawiającym sztukę w tajemnicy lub wmawiającym rządowi brytyjskiemu, że jest to forma tańca. Podczas gdy wiele regionalnych indyjskich form sztuk walki zanika w zapomnienie, sztuki walki takie jak Gatka i Kalaripayattu doświadczają stopniowego odrodzenia.