The Benefits of Pollen to Honey Bees1

Podstawowe potrzeby żywieniowe pszczoły miodnej są podobne do potrzeb człowieka; mianowicie, potrzebują one białek (aminokwasów), węglowodanów (cukrów), minerałów, tłuszczów/lipidów (kwasów tłuszczowych), witamin i wody. Aby zaspokoić swoje potrzeby żywieniowe, pszczoły miodne zbierają nektar, pyłek i wodę.

Pszczoły miodne poszukują wody z niemal każdego źródła w pobliżu swoich kolonii. Do źródeł tych należą stawy, strumienie, nieszczelne krany, basen sąsiada, naczynia dla psów i kąpiele ptaków. Podczas upałów pszczoły miodne wykorzystują wodę do chłodzenia kolonii poprzez wachlowanie i odparowywanie kropel wody wewnątrz ula. Woda może również dostarczać niezbędnych minerałów oprócz nawodnienia.

Pszczoły miodne spożywają przetworzony nektar (miód) i pyłek (chleb pszczeli), które są dostarczane przez kwiaty (rysunek 1). Nektar, który pszczoły przetwarzają na miód, stanowi dla nich podstawowe źródło węglowodanów. Dostarcza on energii do lotu, utrzymania kolonii i ogólnych codziennych czynności. Bez źródła lub nadwyżki węglowodanów pszczoły giną w ciągu kilku dni. Dlatego tak ważne jest, aby w okresie zimowym rodziny pszczele miały wystarczające zapasy miodu. Kolonie mogą szybko umrzeć z głodu! Nektar jest również źródłem różnych minerałów, takich jak wapń, miedź, potas, magnez i sód, ale obecność i stężenie minerałów w nektarze różni się w zależności od źródła kwiatowego.

Rysunek 1.

Pszczoła miodna na kwiecie pomarańczy.

Credit:

Honey Bee Research and Extension Laboratory, University of Florida

Zawartość pyłku

Białko dostarczane przez pyłek jest niezbędne dla rozwoju ula, ale ilość surowego białka dostępnego w pyłku jest bardzo zmienna w różnych pyłkach, waha się od 6%-30% całkowitej suchej masy pyłku. Białko składa się z aminokwasów, z których 10 zostało zidentyfikowanych jako niezbędne dla pszczół miodnych. Są to: treonina, walina, metionina, izoleucyna, leucyna, fenyloalanina, histydyna, lizyna, arginina i tryptofan. Ilość i rodzaj aminokwasów obecnych w pyłku różni się w zależności od źródła kwiatowego, z którego pyłek został zebrany.

Gdzie produkowany jest pyłek?

Pyłek jest produkowany przez pręcik, który jest męską częścią rozrodczą kwiatu (Rysunek 2). Pszczoły miodne odgrywają ważną rolę jako zapylacze, ponieważ przenoszą pyłek z pręcika kwiatu na znamię słupka (część żeńska) tego samego lub różnych kwiatów. Czasami pyłek musi zostać przeniesiony tylko na znamię słupka tego samego kwiatu lub innego kwiatu tej samej rośliny, ale często pyłek musi dotrzeć do zupełnie innej rośliny. W związku z tym, między roślinami i ich zapylaczami rozwinęła się bardzo skomplikowana relacja, ponieważ obie strony polegają na sobie nawzajem w celu przetrwania.

Rysunek 2.

Schemat anatomiczny kwiatu.

Credit:

Wydział Entomologii i Nematologii, Uniwersytet Florydy

W zakresie produkcji pyłku, gatunki roślin różnią się pod względem ilości i jakości produkowanego pyłku. Niektóre rośliny mogą produkować obfitość pyłku, ale pyłek może być słabej jakości, podczas gdy inne mogą produkować bardzo mało, ale wysokiej jakości pyłek. Rośliny blisko spokrewnione (w obrębie tego samego rodzaju) mają podobną ilość surowego białka dostępnego w ich pyłkach. Rośliny o stosunkowo wysokiej wartości białka surowego to m.in. rzepak (Brassica napus-23%) i migdał (Prunus dulcis-26%), natomiast rośliny o niższym poziomie białka surowego to m.in. malina/jeżyna (Rubus spp.-19%), wierzba (Salix spp.-17%), słonecznik (Helianthus annuus-16%) i sosna (Pinus spp.-7%). Należy zauważyć, że istnieje kilka różnych metod stosowanych do analizy zawartości białka w pyłku, co z kolei może dawać różne wyniki. W związku z tym, należy stosować opublikowane poziomy białka w różnych pyłkach jako ogólne wytyczne, a nie wartości ostateczne.

Zbieranie pyłku przez pszczoły miodne

Zaobserwowano, że robotnice pszczoły miodnej wybierają pyłek raczej na podstawie zapachu i fizycznej konfiguracji ziaren pyłku niż na podstawie wartości odżywczej. Typowej wielkości rodzina pszczela (około 20 000 pszczół) zbiera około 57 kg pyłku rocznie. Średnio 15%-30% zbieraczy w kolonii zbiera pyłek. Jedna pszczoła może przynieść z powrotem ładunek pyłku, który waży około 35% masy jej ciała. Pszczoły przenoszą ten pyłek na tylnych nogach na wyspecjalizowanych strukturach zwanych „koszyczkami pyłkowymi” lub korbikulami (ryc. 3).

Ryc. 3.

Pszczoła robotnica przenosząca pyłek w swoich koszyczkach pyłkowych.

Credit:

Honey Bee Research and Extension Lab, Trevor Schleuter, University of Florida

Po przyniesieniu pyłku z powrotem do kolonii, robotnice kondycjonują go poprzez dodanie wydzielin gruczołowych zawierających enzymy i kwasy, które zapobiegają szkodliwej aktywności bakterii i przygotowują pyłek do długotrwałego przechowywania (Rysunek 4). Przechowywany pyłek często nazywany jest „chlebem pszczelim”. Pszczoły również dodają do pyłku pożyteczne mikroorganizmy i produkują enzymy, które pomagają pyłkowi uwalniać składniki odżywcze i aminokwasy. Chleb pszczeli jest zużywany przez kolonię stosunkowo szybko i przechowywany tylko przez kilka miesięcy, jeśli jest jego nadmiar. Szacuje się, że roczne zapotrzebowanie kolonii na pyłek wynosi od 15 do 55 kg.

Rysunek 4.

Pyłek, który został zebrany z poławiacza pyłku umieszczonego na dennicy ula pszczelego.

Credit:

Honey Bee Research and Extension Lab, C. M. Zettel Nalen, University of Florida

Pszczoły potrzebują pyłku do wzrostu i rozwoju. Niedojrzałe (larwalne) pszczoły są karmione mieszanką pokarmu czerwiu i chleba pszczelego. Nowo powstałe pszczoły spożywają chleb pszczeli, aby ich ciała mogły zakończyć rozwój. Ilość pyłku potrzebną do wychowania jednej larwy robotnicy oszacowano na 124-145 mg; zawiera on około 30 mg białka. Minimalny poziom białka wymagany przez pszczoły miodne został oszacowany na 20%-25% białka surowego. Pyłki o zawartości białka w tym przedziale są bardziej przydatne dla rodzin pszczelich i pozwalają im łatwo zaspokoić zapotrzebowanie na białko. Dieta z wysokobiałkowym pyłkiem zwiększa długowieczność pszczół robotnic, podczas gdy wychów czerwiu jest ograniczony, gdy jest wspierany przez pyłki o niskiej zawartości białka.

Zawartość białka jest bardzo ważna i jest najczęściej badanym składnikiem pyłku, ale niewiele wiadomo o znaczeniu innych śladowych składników odżywczych dostępnych w pyłku dla pszczół. Analiza chemiczna składu pyłku jest skomplikowana i tylko stosunkowo nieliczne pyłki zostały dobrze zbadane. Dobrą publikacją do przeglądnięcia pod kątem zawartości pyłku wielu popularnych roślin jest Fat Bees Skinny Bees (https://www.agrifutures.com.au/wp-content/uploads/publications/05-054.pdf). Autorzy tego podręcznika zamieścili w nim listę składów pyłków niektórych pospolitych roślin australijskich. Przy przeglądaniu listy należy pamiętać, że rośliny w obrębie tego samego rodzaju często mają podobną zawartość białka. Lista ta może służyć jako wskazówka do przewidywania zawartości białka w pyłku podobnych roślin w Stanach Zjednoczonych.

Zapewnienie odżywiania kolonii

Co może zrobić pszczelarz, aby zapewnić zaspokojenie potrzeb żywieniowych kolonii? Pszczelarz powinien upewnić się, że rośliny w okolicy rzeczywiście dostarczają pyłku. Na przykład, pszczoły nie żerują na wielu roślinach ozdobnych, więc nie wszystkie kwitnące kwiaty są atrakcyjne dla pszczół. Ponadto, ilość pyłku produkowanego przez daną roślinę niekoniecznie jest skorelowana z jej wykorzystaniem przez pszczoły. Na przykład sosny produkują duże ilości ubogiego w białko pyłku, ale zazwyczaj nie są odwiedzane przez pszczoły miodne. Ponadto rośliny produkujące duże ilości nektaru nie zawsze dostarczają również pyłku dla pszczół. Rozważając potrzeby żywieniowe pszczół miodnych, należy pamiętać o zasadzie „różnorodność, różnorodność, różnorodność”. Żaden pojedynczy pyłek nie zaspokaja wszystkich potrzeb żywieniowych kolonii, więc różnorodność pyłków z różnych źródeł roślin pomoże zapewnić, że potrzeby te zostaną zaspokojone. Podobnie jak ludzie, pszczoły potrzebują dobrze zbilansowanej diety. Podczas inspekcji rodziny pszczelej należy zauważyć ramki, w których w komórkach występuje tęcza kolorów pyłku (pomarańczowy, żółty, czerwony, biały, zielony, itd.). Ponadto, jakość pyłku jest ważniejsza niż jego ilość.

Pszczelarz powinien znać rośliny nektarodajne i pyłkodajne występujące na jego terenie. Ponadto, wymagania rodziny pszczelej zmieniają się w zależności od pory roku, produkcji czerwiu i celów pszczelarza. W przypadku braku pyłku lub podejrzenia, że dostępny pyłek jest złej jakości, można dostarczyć rodzinie pszczelej substytut pyłku lub suplement. Pszczelarze powinni zapoznać się z roślinami kwitnącymi w ich okolicy oraz z sezonowymi potrzebami rodzin pszczelich. Lista kwitnących roślin na Florydzie w podziale na miesiące i regiony znajduje się na stronie: https://edis.ifas.ufl.edu/in848.

Instytut Żywności i Nauk Rolniczych (IFAS) jest instytucją równych szans, upoważnioną do prowadzenia badań, dostarczania informacji edukacyjnych i świadczenia innych usług wyłącznie osobom i instytucjom, które działają w sposób niedyskryminujący w odniesieniu do rasy, wyznania, koloru skóry, religii, wieku, niepełnosprawności, płci, orientacji seksualnej, stanu cywilnego, pochodzenia narodowego, poglądów politycznych lub przynależności. Aby uzyskać więcej informacji na temat uzyskiwania innych publikacji UF/IFAS Extension, należy skontaktować się z biurem UF/IFAS Extension w swoim okręgu.
U.S. Department of Agriculture, UF/IFAS Extension Service, University of Florida, IFAS, Florida A & M University Cooperative Extension Program, and Boards of County Commissioners Współpracujący. Nick T. Place, dziekan UF/IFAS Extension.