W cieniu Stalina: Jak potoczyły się losy jego rodziny?

Nazwisko Józefa Stalina wywołuje w Rosji kontrowersje nawet teraz, ponieważ niektórzy uważają go za patriotycznego bohatera, a inni przeklinają jako paranoicznego złoczyńcę. Jeśli jest coś, co do czego większość się zgadza, to fakt, że Stalin był trudny w kontaktach – nawet dla swoich krewnych. Przyjrzyjmy się losom czterech najbliższych wodzowi osób.

Jakow Dżugaszwili (syn) – rozstrzelany w niemieckiej niewoli

Zgodnie z biografią Simona Montefiore’a Młody Stalin, przyszły władca uwielbiał swoją pierwszą żonę Kato Svanidze, którą poślubił w Gruzji w 1906 roku, a która zmarła na tyfus 16 miesięcy później. Niepocieszony, podczas pogrzebu wskoczył do jej grobu, a goście z trudem go z niego wyciągnęli.

Jego syn z Kato, Jakow, nie cieszył się jednak taką miłością. Przywieziony do Moskwy w 1921 roku Jakow rozczarował Stalina, gdyż ten uważał go za słabego, a obaj ciągle się kłócili. W 1925 roku syn powiedział, że chce się ożenić, ale ojciec mu tego zabronił. Jakow próbował popełnić samobójstwo, raniąc się strzałem z pistoletu. Stalin podobno zażartował okrutnie: „Ha, chybiłeś!”

Niemniej jednak po tym epizodzie Stalin pozwolił Jakowowi żyć własnym życiem. Kiedy w 1941 roku Rosja przystąpiła do II wojny światowej, Jakow, oficer artylerii, wstąpił do Armii Czerwonej (pod prawdziwym nazwiskiem ojca) i po miesiącu dostał się do niewoli. Odmówił współpracy z Niemcami.

Jakow został zabity w 1943 roku, gdy uciekał przed strażnikiem. Historycy spierają się, czy była to próba ucieczki, czy desperackie samobójstwo. Nie wiadomo też, czy Stalin opłakiwał swojego niekochanego syna.

Nadieżda Alliluyeva (druga żona) – popełniła samobójstwo

Stalin poślubił Nadieżdę, gdy ona miała 18 lat, a on 39 – Allilujewa zakochała się do szaleństwa w charyzmatycznym rewolucjoniście. Została „pierwszą damą” ZSRR, a gdy jej mąż objął władzę w latach dwudziestych, Nadieżda skupiła się na prowadzeniu domu.

Wychowywała Jakowa, a także własne dzieci Wasilija i Swietłanę (urodzone w 1920 i 1926 roku) oraz przybranego syna Artema Siergiejewa. Życie rodzinne nie było łatwe. Stalin i Nadieżda ciągle się kłócili. Jednocześnie istniała między nimi miłość – tak przynajmniej wynika z listów, które wymieniali. „Całuję moją Tatkę (skrót od Nadieżdy) tak mocno. Twój Józef” – pisał.

Nie wiadomo, dlaczego Nadieżda popełniła samobójstwo w 1932 roku. Według słów jej córki Swietłany, nie mogła znieść brutalnej polityki męża: „Była niezadowolona i rozdrażniona, ukrywała swoje uczucia… potem nastąpił wybuch.”

Z drugiej strony, ich przybrany syn Artem Siergiejew twierdził, że polityka nie miała nic wspólnego z tragedią. Według jego wersji Nadieżda cierpiała na nieuleczalne bóle głowy i nie mogła już tego wytrzymać. Zastrzeliła się 9 listopada, pozostawiając Stalina zdruzgotanego.

Wasilij Stalin (syn) – odsiedział 7 lat w więzieniu

Kiedy Nadieżda zastrzeliła się, jej syn Wasilij miał zaledwie 12 lat. Jego ojciec po samobójstwie żony stał się jeszcze bardziej wycofany i skupił się na polityce, prawie nie zwracając uwagi na los Wasilija. „Żyło nam się źle” – wspominał później krótko Stalin junior.

Pozostawiony sam sobie młody człowiek zaczął pić, co stało się jego zgubą. Mimo to był utalentowanym pilotem i służył swojemu krajowi podczas II wojny światowej. Kolega pilot Siergiej Dołguszyn powiedział, że Wasilij okazał się odważnym i sumiennym dowódcą.

Po wojnie, w 1948 roku, Wasilij został mianowany dowódcą Sił Powietrznych Moskiewskiego Okręgu Wojskowego i pozostał na tym stanowisku do 1952 roku, kiedy to strasznie pijany wziął udział w bankiecie i wywołał gniew ojca. Stalin wyrzucił Wasilija z pracy, co doprowadziło tylko do jeszcze większego pijaństwa.

Po śmierci Stalina w 1953 roku sprawy potoczyły się zupełnie inaczej. Po sporze z nowym kierownictwem Wasilij został aresztowany i spędził siedem lat za kratkami jako zwykły więzień. Żył niecały rok po zwolnieniu i zmarł na skutek zatrucia alkoholowego w 1962 roku.

Swietłana Allilujewa (córka) – uciekła do Ameryki

„Zawsze nienawidziłam Rosji Sowieckiej” – powiedziała w jednym z wywiadów Swietłana Allilujewa, córka Stalina. Negatywny był też jej stosunek do własnego ojca. Swietłana, choć wspominała jego czułość w dzieciństwie, nigdy nie wybaczyła mu chęci sprawowania pełnej kontroli nad jej życiem.

Nie tylko nakazywał Swietłanie, jaką pracę ma wybrać, ale kiedy zakochała się w starszym mężczyźnie, Stalin wpadł w taką wściekłość, że wysłał zalotnika na pięć lat do obozu koncentracyjnego. Związek ojca z córką został zrujnowany.

Po śmierci Stalina marzyła o wyjeździe z kraju. Kiedy w 1966 roku zmarł czwarty mąż Swietłany, indyjski komunista Brajesh Singh, pozwolono jej odwiedzić Indie, aby wsypać jego prochy do Gangesu. Tam uciekła do ambasady USA, zostawiając ZSRR (i dwójkę swoich dzieci) za sobą.

Alliluyeva prowadziła długie życie, zmarła w 2011 roku. Wydała wspomnienia o Stalinie Dwadzieścia listów do przyjaciela, a także kilka innych książek. Wyszła jeszcze raz za mąż i urodziła córkę, która obecnie mieszka w USA, ale wydawało się, że duch Stalina ciągle ją prześladuje. „Gdziekolwiek pójdę – zawsze będę więźniem politycznym imienia mojego ojca” – pisała Swietłana.