13 Hours: wat er werkelijk is gebeurd in het Amerikaanse consulaat in Benghazi
Films kunnen worden gebruikt als krachtige politieke wapens – en de nieuwste film van regisseur Michael Bay, 13 Hours: The Secret Soldiers of Benghazi, is daar een goed voorbeeld van. De film, waarin de dodelijke aanval op het Amerikaanse consulaat in Benghazi (Libië) in 2012 wordt gedramatiseerd, is door rechts uitgelicht als een aanval op de Democratische presidentskandidaat Hillary Clinton, die toen minister van Buitenlandse Zaken was. Donald Trump heeft zelfs gratis vertoningen voor zijn aanhangers georganiseerd.
De aanslagen in Benghazi op de avond van 11 september 2012 en de volgende ochtend zijn zeker omstreden geweest. De Amerikaanse ambassadeur Chris Stevens en computerexpert Sean Smith kwamen om bij de eerste aanval en twee voormalige Navy Seals, Tyrone Woods en Glen Doherty, werden gedood bij de tweede aanval. Het was de eerste keer sinds 1979 dat een Amerikaanse ambassadeur werd gedood.
Veel critici van de regering-Obama spraken hun verontwaardiging uit over het onvermogen van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken om de eigen diplomaten te beschermen en de gebrekkige reactie op de aanslag. Critici van het State Department en de regering-Obama beweerden dat het meer dan drie weken duurde voordat de FBI naar de locatie van het consulaat in Benghazi kon reizen, wat het onderzoek bemoeilijkte. Het duurde ook lang voor er verdachten werden gearresteerd of geïdentificeerd. Ahmed Abu Khattala, de eerste militant die werd gearresteerd, werd pas in juni 2014 gearresteerd.
Aanhangers van de regering-Obama waren ondertussen geïrriteerd over het door de Republikeinen geleide vervolgonderzoek, dat tot doel had de misstappen aan het licht te brengen, een kritisch rapport van 46 pagina’s opleverde – en de Amerikaanse belastingbetaler naar verluidt 4,7 miljoen dollar heeft gekost.
Maar wat gebeurde er werkelijk in de bewuste nacht?
Was de compound veilig?
Voormalig minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton getuigde in 2015 over de aanval voor de House Select Committee on Benghazi. Zij heeft ook erkend dat er sprake was van een “systeemfout”.
Tijdens de meest recente hoorzitting was het bij Clinton bij vlagen een emotionele vertoning. “Ik kan me voorstellen dat ik meer heb nagedacht over wat er is gebeurd dan jullie allemaal bij elkaar,’ zei ze. “Ik heb meer slaap verloren dan jullie allemaal bij elkaar. Ik heb mijn hersens gepijnigd over wat er nog meer gedaan had kunnen of moeten worden.”
Velen hebben opgemerkt dat de compound niet voldeed aan de veiligheidsspecificaties omdat het slechts een tijdelijke basis was. Ambassadeur Stevens was normaal gesproken gestationeerd op de Amerikaanse ambassade in Tripoli, maar was voor een week op bezoek bij de US Special Mission in Benghazi, waar een ad hoc consulaat was opgezet vanwege het aanhoudende conflict.
Dit maakte de faciliteit bijzonder kwetsbaar. Ook bleek dat het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken de veiligheidsverzoeken van zijn eigen beveiligingspersoneel in Benghazi niet voldoende ondersteunde, en niet over specifieke inlichtingen over een op handen zijnde aanval beschikte. Bijgevolg waren de ongewapende Libische bewakers niet in staat de vrachtwagens van de aanvallers tegen te houden die de compound binnenreden.
Hoe werd de ambassadeur gedood?
De controverse draait om de inspanningen van het Amerikaanse veiligheidsteam om de ambassadeur te beschermen. Meerdere bronnen beweerden dat Stevens, veiligheidsagent Scott Strickland en computerexpert Sean Smith tijdens de aanval, die rond 21.40 uur begon, naar een veilige plek werden gedwongen.
Nadat de terroristen brand hadden gesticht, verloor de groep elkaar echter uit het oog, waarbij Strickland door een raam naar buiten kwam. Strickland beweerde dat hij verschillende keren had geprobeerd de andere twee te vinden, maar dat hij daar door de rook niet in slaagde. Hij ging toen naar het dak om met de andere agenten te communiceren.
Agenten keerden later terug naar het hoofdgebouw en vonden het lichaam van Smith, maar niet dat van Stevens. Uiteindelijk werd ontdekt dat Stevens in een ziekenhuis in Benghazi was overleden. Naar verluidt hebben Libische omstanders hem gevonden en naar het ziekenhuis gebracht waar geprobeerd werd hem te reanimeren. Volgens Associated Press was hij gestorven door verstikking, waarschijnlijk veroorzaakt door rookinhalatie.
De tweede aanval werd rond 4 uur ’s ochtends ingezet, toen mortieren werden afgevuurd op het CIA-complex. Daarbij kwamen Glen Doherty en Tyrone Woods om het leven.
Wie was verantwoordelijk?
Wat bekend is, is dat de militanten aankwamen in vrachtwagens met het logo van Ansar al-Sharia, een groep islamisten die met de lokale regering samenwerkten om voor veiligheid te zorgen. De aanvallers waren bewapend met granaten, AK-47’s, andere aanvalswapens en jerrycans met diesel. De VS beweerden uiteindelijk dat twee Libische afdelingen van Ansar al-Sharia – Derna en Benghazi – en een andere afdeling in Tunesië bij de aanslagen betrokken waren.
Hoewel Al Qaida’s leider Ayman Zawahiri de aanvallers in een felicitatievideo prees, heeft de groep nooit de eer voor de aanslag op zich genomen. Al Qaeda in de Islamitische Mahgreb commandant Mokhtar Belmokhtar werd er later echter ook mee in verband gebracht.
Sommige van de aanvallers zijn ook geïdentificeerd als medewerkers van Muhammad Jamal, die een Egyptische terreurgroep leidde, het Muhammad Jamal netwerk (MJN). Sommige van de Benghazi aanvallers zouden getraind hebben in MJN kampen in Libië. Hoewel de kern van Al Qaeda deze aanslag niet heeft gecoördineerd, toont hij aan hoe kleinere maar potentieel gewelddadige groepen in staat zijn geweest hun eigen aanslagen te organiseren. Deze exponentiële explosie van gewelddadige groepen met banden met Al Qaeda van wisselende sterkte maakt het moeilijker om een definitieve verantwoordelijkheid toe te wijzen.
Aanvallen met voorbedachten rade?
De VS beweerden eerst dat de aanslagen waren gelanceerd als reactie op de release van de controversiële video Innocence of Muslims, een anti-moslimfilm die tot bredere protesten leidde. De regering beweerde ten onrechte dat het dergelijke protesten waren die tot de meer gewelddadige aanval op de compound leidden, kennelijk om te voorkomen dat de aanval als een terroristische daad zou worden bestempeld. Maar geïnterviewde Libiërs beweerden dat er geen sprake was van dergelijke protesten.
Hoewel de aanval niet bijzonder geraffineerd was en geen jaren van planning vergde, hadden de aanvallers met elkaar getraind en hadden zij duidelijke orders. Ze hadden ook uitstekende informatie gekregen, wisten hoe ze bij verschillende toegangspunten in de residentie van de ambassadeur moesten komen en hoe ze de veiligheidsagenten en de plaatselijke bewaking konden uitschakelen.
Een risicovolle omgeving
De aanslag in Benghazi was dus wel degelijk een ernstige misser op het gebied van veiligheid en inlichtingen, en ook een miskenning van de veranderende terroristische netwerken in de regio. Maar het was verre van een uniek incident. Tussen 1998 en 2011 waren er 13 dodelijke aanslagen op diplomatieke faciliteiten van de VS, en sinds 1950 zijn zeven ambassadeurs van de VS tijdens hun werk om het leven gekomen. Veel meer pogingen tot aanslagen en complotten zijn gelukkig verijdeld.
Eindelijk is de grootste les dat de regio ongelooflijk instabiel en gevaarlijk is, met bijna 1100 terroristische aanslagen in Libië sinds de val van het Qaddafi-regime. Er blijven zeker vragen, maar terwijl rechts de aanslag gebruikt als bewijs van Clintons incompetentie, is het eigenlijk verbazingwekkender dat er niet meer Amerikaanse dodelijke slachtoffers zijn gevallen.