Als je in een voedselcoma raakt, vertelt je lichaam je iets belangrijks

Het is niet ongebruikelijk om je slechte levenskeuzes in twijfel te trekken nadat je in een voedselcoma bent geraakt. “Waarom stopte ik niet na mijn eerste stuk pizza?” “Had ik echt drie borden Thanksgiving-diner nodig?” aar volgens onderzoeker Fred Provenza gaat het bij voedselcoma’s om veel meer dan alleen te veel eten: Je lichaam kan je belangrijke signalen geven over de voedingsstoffen en giftige stoffen in de maaltijd die je net hebt gegeten. En daar moet je naar gaan luisteren.

Provenza, hoogleraar ecologie aan de Utah State University, kwam tot dit inzicht na tientallen experimenten met dieren in de afgelopen drie decennia. De technische term voor een voedselcoma of voedselkater is “negatieve post-ingestieve feedback” – en het is slechts een deel van de “voedingswijsheid” waarmee volgens hem alle wezens worden geboren, inclusief de mens.
Om deze voedingswijsheid te bestuderen, maakte Provenza geiten, schapen of runderen een tekort aan een bepaald voedingselement en keek of ze voedsel zochten dat rijk was aan de mineralen of voedingsstoffen die ze misten. De dieren kozen inderdaad vaak voor voedsel met smaken die verband hielden met wat ze misten – een teken dat ze smaak konden gebruiken als gids voor hun voedingsbehoeften.

Voor de mens is dit helaas moeilijker. In het tijdperk van massa-landbouw, Big Food en voedselcoma’s zijn we losgeraakt van onze natuurlijke voedingslandschappen. Veel van wat we eten is doordrenkt met kunstmatige smaakstoffen, gescheiden van hun werkelijke voedingswaarde. Provenza denkt dat dit het vermogen van het lichaam heeft gekaapt om te weten wat het nodig heeft en hoe het te krijgen.
De afgelopen vijf jaar heeft hij geprobeerd uit te vinden wat zijn onderzoek bij vee en wilde dieren ons kan vertellen over waar mensen de fout ingaan – resultaten die hij zal publiceren in een binnenkort te verschijnen studie in het tijdschrift Appetite.
Hij gaf een voorproefje van een deel van zijn onderzoek met Vox, en legde uit waarom hij denkt dat mensen haperen met voedsel, hoe alle wezens – van insecten tot vogels en zoogdieren – een wijsheid van het lichaam hebben die hen helpt voedsel te selecteren om gezond te blijven, en wat dit ons kan vertellen over alles van voedselkaternen tot obesitas.
Julia Belluz: “Voedingswijsheid” klinkt een beetje hokey. Wat is het dan wel?

Fred Provenza: Veertig of vijftig jaar geleden was er geen geloof dat er een nutritionele wijsheid van het lichaam was, vooral bij huisdieren. Als je in die tijd over voedingswijsheid sprak, werd je neergeschoten, vernederd. Het idee was dat 10.000 jaar domesticatie elke vorm van nutritionele wijsheid bij dieren had uitgeroeid.
Maar toen begon ik dieren te observeren, zoals geiten. Ik zag dat ze bijvoorbeeld nieuwe aanwas vermeden, en vroeg me af waarom ze iets vermeden dat het meest voedzaam lijkt te zijn. Ze aten ongewoon voedsel dat hun tekorten aan voedingsstoffen aanvulde. Wat me duidelijk werd, was dat er meer aan de hand was dan je op het eerste gezicht zou zeggen. Maar de uitdaging was: Hoe toon je wetenschappelijk aan dat dieren voedingswijsheid bezitten?
We kwamen op een heel eenvoudig idee. Om te beginnen zouden we de dieren een licht tekort aan energie, eiwitten of mineralen geven. Dan zouden we kijken of ze zouden kiezen voor gearomatiseerd voedsel dat hen zou helpen herstellen van het tekort. We konden keer op keer aantonen dat ze dat deden.

JB: Kunt u deze experimenten beschrijven?
FP: We namen voedsel dat niet veel voedingswaarde heeft, zoals stro. We hadden twee groepen dieren. Op dag één zouden de dieren in de ene groep een uur lang een maaltijd krijgen met stro dat naar ahorn smaakt. Een andere groep kreeg stro met appelsmaak. Na de maaltijd zouden we een maagsonde nemen en een liter water in de maag van de dieren gieten.
De volgende dag zouden we de dieren opnieuw een maaltijd aanbieden, en we zouden de smaken omwisselen. Na die maaltijd gaven we de dieren de voedingsstof waaraan ze een tekort hadden, rechtstreeks via een slangetje in hun darmen.
Daarna vroegen we de dieren welke smaak ze prefereerden wanneer ze een tekort aan die voedingsstof hadden, door ze de keuze te geven tussen de twee smaken stro. We ontdekten keer op keer dat de dieren een sterke voorkeur hadden voor de smaak die ze hadden gegeten vlak voordat we ze de voedingsstof gaven waaraan ze een tekort hadden.

JB: Menselijke studies zijn tot soortgelijke bevindingen gekomen, zoals u weet. Als je bijvoorbeeld baby’s neemt die een tekort aan een bepaalde voedingsstof hebben, kiezen zij voedingsmiddelen die hen kunnen helpen te geven wat zij nodig hebben – zelfs levertraan. Toch behoren voedselkaternen tegenwoordig tot het dagelijks leven van veel mensen. We verwachten bijna dat we ons slecht voelen na het eten, en we hebben onszelf in een wereldwijde obesitascrisis gegeten. Hoe is de mens zo ver verwijderd geraakt van de instincten die u bij dieren aantrof?

FP: De industrie van junkfood heeft kunstmatige smaakstoffen gecreëerd en deze gekoppeld aan energierijke geraffineerde koolhydraten zoals maïssiroop met een hoog fructosegehalte. Die combinatie conditioneert sterke voorkeuren. Dus terwijl de smaken van producten, vlees en zuivel mettertijd zachter zijn geworden, zijn bewerkte voedingsmiddelen begeerlijker geworden. Mensen hebben geleerd synthetische smaken te koppelen aan feedback van energierijke verbindingen die de gelijkmatigheid van de voeding verdoezelen en de gezondheid aantasten. (Voor meer hierover, zie hier.)
In de huidige eetcultuur zijn we dingen kwijtgeraakt die ons vroeger op voedingsgebied begeleidden. We verbouwen niet langer ons eigen vlees en onze eigen producten, en de cultuur waarin we leven begeleidt ons niet langer op een gezonde manier wat voeding betreft.
Ik denk dat het obesitasprobleem vele facetten heeft. Het gebrek aan beschikbaarheid van voedsel dat rijk is aan voedingsstoffen heeft onze voedselkeuze negatief beïnvloed. Als het gaat om fruit, groenten en vlees, hebben we geselecteerd op opbrengst in plaats van op voedingsrijkdom. Dat alleen al leidt ertoe dat mensen te veel eten om te proberen te voldoen aan voedingsstoffen die schaars zijn.

JB: Hoe verklaar je al die hunkeren naar junk food?
FP: Er is niet veel wetenschappelijke literatuur over dit idee bij mensen. Bij herbivoren is één ding vrij duidelijk: als ze een dieet kiezen, zullen ze, als ze geen tekort hebben, van maaltijd tot maaltijd, van dag tot dag een verscheidenheid aan voedsel eten, waardoor ze een verscheidenheid aan voedsel binnenkrijgen dat varieert in fytonutriënten. Maar er zal geen sterke selectie in een bepaalde richting zijn.
Wanneer ze echter een tekort krijgen, beginnen ze sterk te reageren. Als het lichaam meer van iets nodig heeft dan wat het binnenkrijgt, komen er sterke verlangens op gang.
Ik denk dat hunkeren heel zinvol is. Als mensen gezond voedsel eten en hunkeren naar iets, dan is het het lichaam dat de persoon op cellulair niveau stuurt om te kiezen wat nodig is. Post-ingestieve feedback, die de voorkeur voor smaken van voedsel verandert, is cellen en orgaansystemen die ons vertellen wat ze nodig hebben.
De kolf komt om de hoek kijken als je junkfood gaat eten, voedsel met veel geraffineerde koolhydraten. Ten eerste kunnen verbindingen die ze bevatten, zoals suiker, verslavend zijn. Ten tweede, als je een dieet volgt met veel geraffineerde koolhydraten, veel energierijk bewerkt voedsel, kun je uiteindelijk te veel eten in een poging om voedingsstoffen binnen te krijgen die schaars zijn. Dat leidt natuurlijk tot overconsumptie van energie, die door het lichaam wordt opgeslagen als vet.
JB: In uw onderzoek heeft u het over “post-ingestieve feedback”, wat veel lijkt op de huidige voedselkater of voedselcoma.
FP: Feedback kan variëren langs een continuüm van verzadiging tot overdaad tot malaise, inclusief misselijkheid. Overschotten en tekorten aan voedingsstoffen veroorzaken malaise, net als een teveel aan gifstoffen.

JB: Waarom denkt u dat sommige mensen meer in contact staan met hun post-ingestieve feedback dan anderen?
FP: Ik denk dat sommige mensen gewoon mindful zijn, en zich dus bewuster zijn van hoe ze zich voelen, dan anderen. Natuurlijk kunnen we mindfulness en bewustzijn cultiveren bij alles wat we doen, inclusief eten.

JB: Enig advies voor hoe mensen een voedselkater kunnen vermijden?

FP: Het eten van een verscheidenheid aan gezond voedsel, met aandacht voor de smaken van dat voedsel en de gewaarwordingen van het lichaam tijdens en na een maaltijd. Voor veel mensen, vooral mensen die een junk food dieet volgen, kan het een dramatisch contrast opleveren om te laten zien hoe beide soorten voedsel smaken en aanvoelen als ze een aantal weken alleen maar gezond voedsel eten en daarna weer junk food gaan eten. De meeste mensen zullen de smaak of de feedback die ze van junkfood ervaren niet meer prettig vinden.

JB: Heeft uw onderzoek uw eigen eetpatronen veranderd?
FP: Voor mijn vrouw en mijn gezin heeft het in verbazingwekkende mate de manier veranderd waarop we naar voedsel en voeding keken en hoe we dachten over het belang van wat het lichaam je vertelt.
Voor het grootste deel van onze evolutionaire geschiedenis bestonden er geen voedingsdeskundigen, apothekers of artsen – het lichaam was al die dingen.
Het is in de loop der tijd voor mijn vrouw en mij geëvolueerd, maar we proberen op een verstandige manier boodschappen te doen en te eten, vermijden dat we troep mee naar huis nemen, proberen het gezondste voedsel te selecteren. We laten onze keuzes leiden door ons lichaam, van dag tot dag, van maaltijd tot maaltijd. En ons verder nergens zorgen over maken. Laat het gewoon aan het lichaam over, maar doe dat door echt gezond voedsel mee naar huis te nemen.