Bantu

2007 Scholen Wikipedia Selectie. Gerelateerde onderwerpen: Afrikaanse Geografie

Kaart met de geschatte verspreiding van Bantoe (dofgeel) vs. andere Niger-Congo-talen en volkeren (heldergeel). andere Niger-Congo talen en volkeren (helder geel).

Bantoe is een algemene term voor meer dan 400 verschillende etnische groepen in Afrika, van Kameroen tot Zuid-Afrika, verenigd door een gemeenschappelijke taalfamilie (de Bantoetalen) en in veel gevallen gemeenschappelijke gebruiken.

Definitie

“Bantoe” betekent “volk” in veel Bantoetalen. Dr. Wilhelm Bleek gebruikte de term “Bantu” voor het eerst in zijn huidige betekenis in zijn boek A Comparative Grammar of South African Languages uit 1862, waarin hij veronderstelde dat een groot aantal talen verspreid over centraal, zuidelijk, oostelijk en westelijk Afrika zoveel kenmerken gemeen hadden dat ze wel deel moesten uitmaken van één taalgroep. Deze basisthese wordt vandaag de dag nog steeds door sommigen aanvaard, hoewel de theorie sinds haar ontstaan al veelvuldig is betwist – niet in de laatste plaats omdat een taal kan worden verspreid door een relatief klein aantal menselijke dragers.

Oorsprong

Vóór de Bantoe werd de zuidelijke helft van Afrika vermoedelijk bevolkt door Khoisan sprekende mensen, die tegenwoordig de dorre gebieden rond de Kalahari en een paar geïsoleerde gebieden in Tanzania bewonen. Pygmeeën bewoonden Centraal-Afrika, terwijl Koesjieten en andere mensen die Afro-Aziatische talen spreken, in Noordoost- en Noord-Afrika woonden. Noordwest Afrika, de Sahara en Soedan werden bewoond door mensen die Mande en Atlantische talen spraken (zoals de Fulani en Wolof) en andere mensen die Nilo-Sahara talen spraken.

Er zijn twee basistheorieën over de oorsprong van de Bantoe. De eerste werd naar voren gebracht door Joseph Greenberg in 1963. Hij had honderden Afrikaanse talen geanalyseerd en vergeleken en ontdekte dat een groep talen die in het zuidoosten van Nigeria werden gesproken, het meest verwant waren met talen uit de Bantoe-groep. Hij theoretiseerde dat Proto-Bantu (de hypothetische voorouder van de Bantoetalen) oorspronkelijk een van deze talen was die zich in de loop van honderden jaren naar het zuiden en oosten verspreidde.

Dit werd al snel betwist door Malcolm Guthrie die elke Bantoetaal analyseerde en ontdekte dat de meest stereotiepe talen die gesproken werden in Zambia en in de zuidelijke Democratische Republiek Congo (DRC) waren. Dit leverde de alternatieve theorie op dat Bantoe-sprekers zich vanuit deze locatie in alle richtingen hadden verspreid.

Bantoexpansie

Eén gemeenschappelijke hypothese over de Bantoe-expansie

Sommige historici accepteren nog steeds een synthese van de hierboven genoemde theorieën, hoewel het enthousiasme waarmee de Zuid-Afrikaanse apartheidsregering deze ideeën exploiteerde, ze enigszins in een kwaad daglicht stelde.

De Bantoe ontstonden eerst rond het Benue-Kruis rivieren gebied in het zuidoosten van Nigeria en verspreidden zich over Afrika tot in het Zambia gebied. Ergens in het tweede millennium v. Chr. werden zij, wellicht als gevolg van het opdrogen van de Sahara en de druk van de migratie van mensen uit de Sahara naar de regio, gedwongen zich uit te breiden naar de regenwouden van Centraal Afrika (fase I). Ongeveer 1000 jaar later begonnen zij aan een snellere tweede fase van expansie voorbij de wouden naar zuidelijk en oostelijk Afrika. Ergens in het eerste millennium werden in Zambia nieuwe landbouwtechnieken en planten ontwikkeld, waarschijnlijk geïmporteerd uit Zuidoost-Azië via het Austronesisch-sprekende Madagaskar. Met deze technieken vond een nieuwe Bantoe-expansie plaats, geconcentreerd op deze nieuwe locatie (fase III).

Omstreeks 1000 na Chr. had deze het huidige Zimbabwe en Zuid-Afrika bereikt. In Zimbabwe werd een groot rijk op het zuidelijk halfrond gesticht, met als hoofdstad Groot-Zimbabwe. Het beheerste de handelsroutes van Zuid-Afrika tot ten noorden van de Zambezi, en verhandelde goud, koper, edelstenen, dierenhuiden, ivoor en metaalwaren met de Arabische handelaren van de Swahili kust. In de 14e of 15e eeuw was het rijk zijn hulpbronnen te boven gegaan en was het ineengestort, waarbij de stad Groot-Zimbabwe werd verlaten.

Bantoe in Zuid-Afrika

Zwarte Zuid-Afrikanen werden door het apartheidsregime soms officieel “Bantoe’s” genoemd. De term “Bantoe” wordt in Zuid-Afrika als pejoratief beschouwd.