De 4 principes van hechtingsouderschap en waarom ze werken

Het hechtingsouderschap kreeg een pak slaag na het meinummer 2012 van Time Magazine met de controversiële coverfoto van Jamie Lynne Grummet die haar 3-jarige zoontje borstvoeding geeft. Alsof de cover nog niet opruiend genoeg was, gaf de titel “Are You Mom Enough?” nog meer brandstof aan de anti-attachment (a.k.a. anti-helicopter) opvoedingswoede. De implicaties van dit coververhaal waren dat er iets mis is met ouders (vooral moeders) die hun kinderen vertroetelen of op zijn minst te betrokken raken bij hun opvoeding. Een tweede bezwaar tegen het idee van gehechtheid-ouderschap is dat het onnodige stress legt op de moeder, implicerend dat als je niet alles geeft aan je kind, er iets mis is met jou. Het feit dat het verhaal gericht is op moeders, en niet op vaders, stoorde critici ook.

Hoewel deze coverstory wijdverspreide publiciteit kreeg, is gehechtheid-ouderschap helemaal geen nieuw fenomeen. Het is ook niet zomaar een variant van helikopter ouderschap, dat op zich een beetje een verkeerde benaming is. Hechtingsouderschap (waarnaar ik zal verwijzen als AP) heeft een solide theoretische basis in een van de meest geaccepteerde theorieën van persoonlijkheid-sociale ontwikkeling in de hele psychologie, de hechtingstheorie van Mary Salter Ainsworth en haar collega’s. In de afgelopen 30 jaar is de gehechtheidstheorie het middelpunt geworden van uitgebreid onderzoek. Koppeltherapie gebaseerd op de gehechtheidstheorie blijkt een effectieve manier te zijn om mensen te helpen beschadigde hechtingsrelaties te herstellen.

De gehechtheidstheorie legt de nadruk op de aard van de relatie tussen kinderen en hun verzorgers (meestal de ouders). De wortels ervan liggen in de waarnemingen van psychiaters in de Tweede Wereldoorlog, die in ziekenhuizen en weeshuizen de lichamelijke, psychische en sociale ontwikkeling van van hun ouders gescheiden zuigelingen vaststelden. Nadat zij hadden ingezien dat deze kinderen niet alleen voedsel maar ook lichamelijk contact nodig hadden, merkten de verzorgers enorme verbeteringen in hun ontwikkeling. Klinisch psychologen stelden vervolgens theorieën voor over persoonlijkheidsontwikkeling, “object-relaties” genaamd, die de nadruk legden op deze vroege moeder-kind banden.

De weg naar de huidige gehechtheidstheorie werd gebaand door Ainsworth, die de innovatieve experimentele methode ontwikkelde die bekend staat als de “Vreemde Situatie”. De belangrijkste manipulatie in deze experimenten bestond uit het laten spelen van moeders met hun kleine kinderen in een laboratorium-speelkamer, de kamer te verlaten, en dan een paar minuten later terug te komen. Ainsworth en haar onderzoeksteam observeerden hoe de baby’s reageerden op het vertrek van de moeder en, wat nog belangrijker was, op het weerzien. Deze observaties brachten hen ertoe verschillende hechtingsstijlen voor te stellen. Zij categoriseerden de baby’s in groepen van veilig en onveilig gehechte kinderen. De veilig gehechte kinderen beschouwden hun moeder als een veilige haven van waaruit ze hun omgeving konden verkennen. Ze waren niet al te overstuur wanneer de moeder de speelkamer verliet, en ze begroetten haar blij wanneer ze terugkwam. De onveilig gehechte kinderen daarentegen negeerden de terugkerende moeder, huilden ontroostbaar de hele tijd dat ze weg was, of vertoonden een combinatie van deze radeloze gedragspatronen.

Op hetzelfde moment dat Ainsworth onderzoek deed naar gehechtheid, identificeerde Berkeley psychologe Diana Baumrind variaties in opvoedingsstijlen die ook bijdroegen aan de geestelijke gezondheidsresultaten van kinderen. Deze opvoedingsstijlen variëren in de mate van controle en veeleisendheid, aan de ene kant, en steun en ontvankelijkheid aan de andere kant:

Permissieve ouders zijn laag in controle/eisendheid maar hoog in steun. Autoritaire ouders hebben veel controle/eisen, maar weinig steun en reactievermogen. Gezaghebbende ouders (niet “autoritair”) verwachten veel van hun kinderen (hoog in controle/eisend vermogen) maar zijn ook hoog in steun en ontvankelijkheid. Verwaarlozende ouders, ten slotte, zijn laag in beide dimensies. De meest positieve uitkomsten in termen van het gedrag van kinderen doen zich voor wanneer ouders de autoritatieve stijl hanteren. Dit betekent bijvoorbeeld dat zij hun kinderen laten zien dat zij om hen geven, maar ook dat zij van hen verwachten dat zij hun advies en leiding opvolgen – al was het alleen maar om hen veilig te houden.

• De rol van een ouder
• Zoek een gezinstherapeut bij mij in de buurt

Achterhankelijkheid en opvoedingsstijltheorieën vormen de basis voor gehechtheid-ouderschap zoals het vandaag de dag wordt beoefend. De parodieën op AP leggen ofwel te veel nadruk op de permissiviteitsdimensie of beschouwen deze ouders als overbetrokken vanaf de geboorte. Wat de gehechtheidstheorie en de opvoedingsstijltheorie in plaats daarvan voorstellen, is dat ouders hun kinderen een stevige basis van steun bieden (een “veilige haven”) en hun verwachtingen en aandacht voor hun behoeften afstemmen op het ontwikkelingsniveau van het kind.

Baumrind’s model houdt rekening met het feit dat kinderen veel bescherming nodig hebben tegen schade als ze klein zijn en zich niet bewust zijn van de gevaren van situaties als hete kachels en trappen zonder hek. Het model van Ainsworth benadrukt de behoefte aan fysieke steun (aanraken en troosten) als het belangrijkst in de eerste dagen, weken en maanden van het leven van de zuigeling. Geen van beide zou beweren dat ouders hun 10-jarige kinderen op dezelfde manier moeten behandelen als hun pasgeborenen of zelfs peuters.

In de decennia sinds deze theorieën werden ontwikkeld en getest, hebben onderzoekers de sterke en zwakke punten van elk onderzocht om uitkomsten bij kinderen en volwassenen te voorspellen. Dit onderzoek, samen met studies van specifieke facetten van AP, werd de basis voor een uitgebreide review uitgevoerd in 2010 door Harvard Medical School onderzoekers Patrice Marie Miller en Michael Lamport Commons in het Behavioral Development Bulletin. Gelukkig kunt u het artikel in zijn geheel lezen, want het is gratis beschikbaar voor het publiek. Ik zou u willen aanraden dat te doen, want meer dan een samenvatting kan ik hier niet doen. Verschillende aanvullende studies die sinds die tijd zijn uitgevoerd, hebben specifieke aspecten van AP onderzocht, zoals co-sleeping en stress bij zuigelingen en kinderen (bijv. Tollenaar et al, 2012).

Dit citaat uit de opening van het artikel is belangrijk om hier op te nemen omdat ik denk dat het de juiste kijk op AP mooi samenvat:

“AP wordt door sommigen geïdentificeerd als een vaste aanpak waarbij de ouder uitsluitend en op verzoek borstvoeding moet geven, de baby het grootste deel van de tijd moet vasthouden en dragen, moet co-slapen en snel moet reageren op het huilen van de baby. Dat is echter geen correcte opvatting. Sears en Sears (2001) stellen in plaats daarvan dat ouders kunnen werken of flesvoeding kunnen geven en toch AP gebruiken, als hun eigen opvoedingsgedrag nog steeds zo kindgericht mogelijk is. Deze auteurs stellen ook dat elk opvoedingsgedrag, met inbegrip van vasthouden, voeden en co-sleeping, kan worden toegepast op een manier die niet reageert op signalen van de zuigeling. Wat het belangrijkste is, is niet het specifieke gedrag, maar of het al dan niet reageert op signalen van de zuigeling” (p. 2).

AP voor zuigelingen impliceert “kind-gecentreerd” in plaats van “ouder-gecentreerd” ouderschap. De ouders lezen de signalen van hun baby’s en bieden zo de veilige haven die zo belangrijk is vanuit het oogpunt van de gehechtheidstheorie. Ze zijn ook ontvankelijk voor hun kinderen, zoals voorgesteld in Baumrind’s werk over opvoedingsstijl. Dit zijn de vier belangrijkste componenten in de zorg voor zuigelingen:

1. Co-sleeping – ofwel in dezelfde kamer als de ouders of (met de juiste veiligheidsmaatregelen) in hetzelfde bed. Dit kan inhouden dat het naar bed gaan volgens het schema van het kind gebeurt en niet volgens dat van de ouder.
2. Voeden op verzoek – het kind zelf de timing van de voeding laten bepalen (borst- of flesvoeding), samen met zelf-spenen.
3. Vasthouden en aanraken – het kind fysiek dichtbij houden, hetzij door knuffelen en wiegen, hetzij door het dragen van een front- of rugzakje.
4. Reactie op huilen – het kind niet laten “uithuilen”, maar in plaats daarvan vroeg in de huilbui ingrijpen, reageren op het verdriet van het kind voordat het uit de hand loopt.

Je kunt zien waarom elk van deze gebieden van AP sterke voorstanders en even sterke critici zou hebben. Critici zouden beweren dat je het kind verwent. Zij vragen zich af of een reactie op huilen het huilen van het kind alleen maar zal versterken. Betekent dit niet dat je je 5-jarige borstvoeding moet geven? Hoe zit het met co-sleeping? Is dat niet gevaarlijk? Hoe zit het met de stress voor de moeder? Ze zal geen tijd voor zichzelf hebben als ze constant geketend is met het vasthouden van dit kleine schepsel non-stop.

Het bewijs uit studies van baby’s suggereert een reeks van mogelijke psychologische en fysieke voordelen van elk van de vier componenten van AP. Zo hebben baby’s die worden opgevoed met AP-technieken lagere stressniveaus, huilen ze minder vaak en voelen ze zich meer verbonden met andere mensen als ze ouder worden, waarbij ze zelfs hogere niveaus van empathie laten zien. Nogmaals, ik heb veel van het artikel ingekort, dus voor meer details zult u merken dat de samenvatting die Miller en Commons geven een minimum aan psychologisch jargon bevat en dus zeer behulpzaam is.

AP met oudere zuigelingen en kinderen, zoals ik al eerder aangaf, past zich aan aan het ontwikkelingsniveau van het kind (dat is nog een reden waarom de Time cover zo misleidend was). Als de zuigeling een peuter wordt, zullen sommige moeders nog steeds borstvoeding geven (hoewel niet zo vaak als bij zeer jonge zuigelingen). Belangrijker is echter dat de ouders zich op een terrein begeven dat velen met angst benaderen, namelijk dat van de verschrikkelijke tweeling. Met AP hoeven ouders echter geen uniforme aanpak te volgen. In plaats daarvan moeten zij het evenwicht vinden tussen het aanmoedigen van onafhankelijkheid en autonomie terwijl hun kind zich toch veilig en geborgen moet kunnen voelen. Ainsworth geloofde dat een “maximaal gevoelige moeder” (vervangende vader zo u wilt) de signalen van het kind weet te lezen en op de juiste manier reageert.

Als voorbeeld kunt u kijken naar hoe ouders reageren op de ontwikkeling van angst bij hun jonge kinderen, zoals angst voor een blaffende hond. In overeenstemming met de filosofie van AP zouden ouders klaar staan om te reageren op het emotionele leed van een kind. Je kunt niet alle blaffende honden weghouden, noch kun je de herinnering aan een slechte ervaring met een hond uit het hoofd van het kind wissen. U kunt echter wel met het kind over de situatie praten (afhankelijk van de cognitieve rijpheid van het kind), het emotioneel geruststellen en het kind afleiden door het een andere activiteit te bieden om zijn of haar gedachten bezig te houden. Deze strategieën maken deel uit van het grotere geheel van het helpen van kinderen om te leren hun emoties te reguleren. Hoe ouder ze worden, hoe meer ze hun eigen emoties onder controle kunnen houden, maar deze vroege basis kan hen helpen dat met succes te doen.

Je vraagt je misschien nog steeds af hoe papa en mama zich door dit alles heen slaan. Ze houden hun kinderen voortdurend vast, moeten in dezelfde kamer slapen of op het schema van hun kinderen, en staan klaar om hun kinderen zo vroeg in een huilbui te kalmeren dat ze altijd binnen handbereik moeten zijn. Wordt het ouderschap hierdoor niet nog zwaarder dan het al is?

Het ouderschap is nooit gemakkelijk, maar gehechtheidsouderschap lijkt enkele voordelen te hebben voor het verlichten van stress bij ouders. Hun kinderen huilen niet zo vaak (als ze eenmaal uit de eerste zes weken of zo zijn). Ze zullen minder driftbuien hebben. Het zal gemakkelijker voor hen zijn om zich aan te passen aan babysitters of dagopvang. Je zult misschien niet perfect zijn als AP-ouder, maar hoe meer je een aantal van de principes kunt integreren in de relaties die je hebt met je kinderen, hoe groter de kans is dat je de voordelen ervan zult ervaren.

Het komt erop neer dat wanneer je voorbij gaat aan de populaire overdrijvingen van AP, het een verstandige benadering is. Voordat u AP afschrijft als laks ouderschap dat kinderen bederft, hoop ik dat u eens naar het bewijs zult kijken om uw eigen keuzes te helpen onderbouwen in welke rol u ook speelt in het leven van de jeugd.

Voel je vrij om lid te worden van mijn Facebook-groep, “Fulfillment at Any Age,” om de blog van vandaag te bespreken, of om verdere vragen te stellen over deze posting.