Degeneratieve ziekte
Inhoudsopgave
Een degeneratieve ziekte wordt gedefinieerd als een ziekte die wordt gekenmerkt door een verslechtering van de toestand als gevolg van de achteruitgang van de functie en de structuur van het aangetaste lichaamsdeel, waardoor invaliditeit, sterfte en morbiditeit worden veroorzaakt, die voortijdig kunnen optreden.(1, 2) Veroudering is een natuurlijke fase in het leven. Op het niveau van het organisme heeft het lichaam de neiging in de loop van de tijd veranderingen te ondergaan en op te stapelen, en deze veranderingen zijn gewoonlijk degeneratief. Het lichaam degenereert van zijn vroegere topconditie, vooral in termen van snelheid, efficiëntie en herstel. Ongelukkigerwijs zijn er ook gevallen waarin bepaalde individuen voortijdig degeneratieve veranderingen ondergaan. Na verloop van tijd leiden deze degeneratieve veranderingen tot symptomen en ziekte. Een dergelijke ziekte wordt degeneratieve ziekte genoemd. Veel van deze ziekten worden in verband gebracht met veroudering, genetica en levensstijl. Ook veel van deze aandoeningen zijn ongeneeslijk en kunnen alleen worden behandeld om de symptomen te verlichten.
Risicofactoren
Veroudering is een van de gemeenschappelijke risicofactoren voor veel degeneratieve ziekten. Het brengt diverse biologische veranderingen met zich mee. Op cellulair niveau veroudert een cel wanneer deze niet meer in staat is zich te delen en toch metabolisch actief te blijven. Op het niveau van weefsels en organen is een verouderde biologische structuur er een die uiteindelijk slijt. Hun structuur en functie zijn niet meer zo krachtig als toen ze jong waren. Dit wordt vaak toegeschreven aan de genetische veranderingen in de cel, met name het korter worden van de telomeren. Als gevolg van degeneratie van de telomeren kan er in de loop van de tijd achteruitgang optreden. Bij het bereiken van een bepaald punt verliest de cel dan zijn vermogen om te functioneren. Wanneer verschillende cellen hun vermogen verliezen om zich te delen en effectief te functioneren, zou het lichaam dus verzwakt zijn. De ziekte manifesteert zich als symptomen verschijnen. Afgezien van de natuurlijke degeneratieve veranderingen die worden veroorzaakt door de opeenstapeling van DNA-schade bij het ouder worden, kan het lichaam ook vatbaar zijn wanneer het wordt blootgesteld aan allerlei stressfactoren, bv. oxidatieve stress. Mitochondriale DNA-mutaties zijn ook een belangrijke risicofactor.
Voorbeelden van degeneratieve ziekten
Neurodegeneratieve ziekten
Neuronen hebben de neiging in de loop van de tijd te verslechteren of te degenereren. Neurodegeneratie is het progressieve verlies van structuur en functie en het afsterven van neuronen. De aandoening kan uitgroeien tot een neurodegeneratieve ziekte. Veel van deze ziekten worden in verband gebracht met veroudering, genetica en leefstijlkeuzes. Sommige hebben geen genezing, maar kunnen worden beheerd om de symptomen te verlichten. Voorbeelden van neurodegeneratieve ziekten zijn de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson, de ziekte van Huntington, Amyotrofische laterale sclerose, multiple sclerose, en de ziekte van Batten.
De ziekte van Alzheimer is een progressieve neurodegeneratieve ziekte die wordt veroorzaakt door de degeneratie van de neuronen. Bij iemand met deze ziekte kunnen verschillende delen van de hersenen zijn aangetast. Hierdoor kunnen de hersenen geleidelijk hun cognitieve functie verliezen, zoals geheugen en taal.
De ziekte van Parkinson is een andere progressieve neurologische ziekte waarbij de melanine-bevattende zenuwcellen in de hersenstam betrokken zijn. Mensen met deze ziekte vertonen verschijnselen als een schuifelende gang, een voorovergebogen houding, trillen in rust, spraakstoornissen, bewegingsmoeilijkheden en een uiteindelijke vertraging van mentale processen en dementie.
De ziekte van Huntington is een ziekte die wordt gekenmerkt door geestelijke en lichamelijke aftakeling die tot de dood leidt. De persoon met deze ziekte heeft aanvankelijk een gebrek aan coördinatie en verliest uiteindelijk een vaste tred, gecoördineerde bewegingen en geestelijke vermogens.
Amyotrofische Lateraal Sclerose (ALS) is een ziekte die wordt veroorzaakt door het afsterven van neuronen die de willekeurige spieren aansturen. Aanvankelijk is er een verzwakking van de armen of benen. Uiteindelijk zal de persoon met ALS het vermogen verliezen om handen en voeten te gebruiken, te spreken en te slikken.
Multiple sclerose is een neurodegeneratieve ziekte die wordt gekenmerkt door de geleidelijke opeenhoping van focale plaques van demyelinisatie, vooral in de periventriculaire gebieden van de hersenen.
De ziekte van Batten is een neurodegeneratieve aandoening die wordt gekenmerkt door een overmatige ophoping van lipofuscine in cellen en weefsels. De ophoping van lipofuscine is het gevolg van een pathologische mutatie in een gen (bijv. het CLN3-gen, bij het juveniele type van de ziekte). De ziekte begint op de leeftijd van vijf tot acht jaar. Enkele van de symptomen zijn toevallen, ataxie, gezichtsstoornissen en onhandigheid.
Kanker
Kanker wordt gekenmerkt door een kwaadaardige groei van cellen (door ongecontroleerde celdeling) die invasief kan zijn (metastasering). Er zijn meer dan honderd soorten kanker bij de mens.(3) Veel daarvan zijn te wijten aan slechte leefgewoonten, zoals tabaksgebruik, slechte voeding en gebrek aan lichaamsbeweging. Andere risicofactoren zijn blootstelling aan ioniserende straling en milieuverontreinigende stoffen. Infecties door bepaalde virussen (bijvoorbeeld het Epstein-Barr-virus, HIV, hepatitis B-virus, hepatitis C-virus, humaan papillomavirus en Helicobacter pylori) kunnen ook het risico op het krijgen van kanker verhogen. Kanker is een degeneratieve ziekte omdat de kankergroei de functie van aangrenzende cellen kan aantasten. In de longen bijvoorbeeld kan een gezwel ruimte in beslag nemen, waardoor de longcellen niet voldoende zuurstof kunnen opnemen. De aanwezigheid van kwaadaardige cellen in de longen kan ook de immuunrespons aantasten en zo het risico op longinfecties vergroten.
Coronaire hartziekte
Coronaire hartziekte is een aandoening die wordt gekenmerkt door de progressieve vernauwing of uiteindelijke afsluiting van de kransslagader. Het is de onderliggende oorzaak van een hartaanval. Risicofactoren zijn hoge bloeddruk, roken, diabetes, gebrek aan lichaamsbeweging, slechte voeding en overmatig alcoholgebruik.
Macula-degeneratie
Macula-degeneratie is een medische aandoening die wordt veroorzaakt door beschadiging van de macula. De getroffen persoon kan wazig zicht ervaren in het midden van het gezichtsveld. Na verloop van tijd verslechtert het gezichtsvermogen en kan blindheid het gevolg zijn. Risicofactoren zijn onder meer genetische factoren, slechte voeding, gebrek aan lichamelijke activiteiten en roken.
Artrose
Artrose is een niet-inflammatoire degeneratieve gewrichtsaandoening die vooral bij oudere mensen voorkomt. Het wordt gekenmerkt door degeneratie van het gewrichtskraakbeen, hypertrofie van bot aan de randen, en veranderingen in het synoviale membraan. Het gaat gepaard met pijn en stijfheid, vooral na langdurige activiteit.
Osteoporose
Osteoporose is een degeneratieve aandoening van de botten. De aandoening wordt gekenmerkt door uiterst poreuze botten. Een persoon met osteoporose heeft dus een verhoogd risico op breuken. Het treft vooral oudere vrouwen. Het veroorzaakt een kromme rug als gevolg van de compressiefracturen van de ruggengraten.
Zie ook
- Degenereren
- NCI Dictionary of Cancer Terms. (2019). Opgehaald van de website van het National Cancer Institute: https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/degenerative-disease
- Wat zijn degeneratieve ziekten? Website van het ministerie van Volksgezondheid. (2010). Opgehaald 17 december 2019, van Doh.gov.ph website: https://www.doh.gov.ph/faqs/What-are-degenerative-diseases
- Wat is kanker? (2015, 9 februari). Opgehaald van de website van het National Cancer Institute: https://www.cancer.gov/about-cancer/understanding/what-is-cancer