Eerste-persoonsvertelling

Het vertellen van een verhaal in de grammaticale eerste persoon, d.w.z. vanuit het perspectief van “ik”. Een voorbeeld hiervan is Moby-Dick van Herman Melville, dat begint met “Noem me Ishmael.”

Eerstepersoonsvertellingen bevatten vaak een luisteraar of lezer, die fungeert als publiek voor het verhaal. Vertellingen in de eerste persoon kunnen worden verteld door een persoon die de gebeurtenissen in het verhaal rechtstreeks ondergaat zonder zich ervan bewust te zijn dat hij die ervaring aan de lezers overdraagt; een andere mogelijkheid is dat de verteller zich ervan bewust is dat hij het verhaal aan een bepaald publiek vertelt, misschien op een bepaalde plaats en tijd, om een bepaalde reden.

Identiteit

Een verhaal geschreven in de eerste persoon kan worden verteld door het hoofdpersonage, een minder belangrijk personage dat getuige is van gebeurtenissen, of een persoon die een verhaal navertelt dat hem door iemand anders is verteld. Dit gezichtspunt is vaak effectief in het geven van een gevoel van nabijheid tot het personage.

BetrouwbaarheidEdit

Eerste-persoonsvertelling presenteert het verhaal vanuit het perspectief van een bepaald personage. De lezer of het publiek wordt zich bewust van de gebeurtenissen en personages van het verhaal via de zienswijze en kennis van de verteller. Als deelnemer aan de gebeurtenissen is de bewuste verteller per definitie een onvolmaakte getuige, niet in staat om de gebeurtenissen in hun geheel te zien en te begrijpen terwijl ze zich ontvouwen, niet noodzakelijk objectief in zijn innerlijke gedachten of deze volledig te delen, en bovendien kan hij een verborgen agenda nastreven. In sommige gevallen kan de verteller informatie geven of achterhouden op basis van zijn eigen ervaring.

De zwakke punten en gebreken van zijn karakter, zoals traagheid, lafheid of ondeugd, kunnen de verteller onbedoeld afwezig of onbetrouwbaar maken voor bepaalde belangrijke gebeurtenissen. Specifieke gebeurtenissen kunnen verder worden gekleurd of verdoezeld door de achtergrond van de verteller, aangezien niet-onwetende personages per definitie leken en vreemdelingen moeten zijn in sommige kringen, en beperkingen zoals slechtziendheid en analfabetisme kunnen ook belangrijke leemtes laten. Een andere overweging is hoeveel tijd er verstreken is tussen het moment waarop het personage de gebeurtenissen van het verhaal meemaakte en het moment waarop hij besloot ze te vertellen. Als er slechts een paar dagen zijn verstreken, kan het verhaal heel anders worden verteld dan wanneer het personage terugdenkt aan gebeurtenissen uit een ver verleden. De motivatie van het personage is ook relevant. Wil hij/zij de gebeurtenissen ophelderen voor zijn/haar eigen gemoedsrust? Een bekentenis afleggen over een fout die hij heeft begaan? Of vertellen ze een goed verhaal aan hun bierdrinkende vrienden? De reden waarom een verhaal verteld wordt, zal ook invloed hebben op hoe het geschreven wordt. Waarom vertelt deze verteller het verhaal op deze manier, waarom nu, en zijn ze te vertrouwen? Onbetrouwbare of kwaadwillige vertellers kunnen ook liegen tegen de lezer. Onbetrouwbare vertellers zijn niet ongewoon.

In het eerste-persoons- meervoudig gezichtspunt vertellen vertellers het verhaal met “wij”. Dat wil zeggen dat er geen individuele spreker wordt geïdentificeerd; de verteller is lid van een groep die als een eenheid optreedt. Het meervoudige eerste-persoonspunt komt zelden voor, maar kan effectief worden gebruikt, soms als middel om de concentratie op het personage of de personages waar het verhaal over gaat te vergroten. Voorbeelden zijn:

• William Faulkner’s korte verhaal “A Rose for Emily” (Faulkner was een fervent experimentator in het gebruik van ongebruikelijke gezichtspunten; zie ook zijn Spotted Horses, verteld in derde persoon meervoud).
• Frank B. Gilbreth en Ernestine Gilbreth Carey’s memoires Cheaper by the Dozen.
• Theodore Sturgeons korte verhaal “Crate.”
• Frederik Pohls Man Plus.
• Jeffrey Eugenides’ The Virgin Suicides.
• Karen Joy Fowlers The Jane Austen Book Club.
• Joshua Ferris’ Then We Came to the End.
• Heidi Vornbrock Roosa’s korte verhaal “Onze moeder die kunst.”

Andere voorbeelden zijn Zesentwintig mannen en een meisje van Maxim Gorky, De behandeling van Bibi Haldar van Jhumpa Lahiri, Tijdens het bewind van de koningin van Perzië van Joan Chase, Ons soort van Kate Walbert, I, Robot van Isaac Asimov, en We hebben het niet gedaan van Stuart Dybek.

Eerste-persoonsvertellers kunnen ook meervoudig zijn, zoals in Ryūnosuke Akutagawa’s In a Grove (de bron voor de film Rashomon) en Faulkner’s roman The Sound and the Fury. Elk van deze bronnen geeft verschillende verslagen van dezelfde gebeurtenis, vanuit het gezichtspunt van verschillende vertellers.

Er kunnen ook meerdere hoofdpersonen als verteller optreden, zoals in The Number of the Beast van Robert A. Heinlein. In het eerste hoofdstuk worden vier personages geïntroduceerd, waaronder de oorspronkelijke verteller, die aan het begin van het hoofdstuk wordt genoemd. Het verhaal gaat verder in de volgende hoofdstukken met een ander personage dat expliciet wordt aangeduid als de verteller van dat hoofdstuk. Andere personages die later in het boek worden geïntroduceerd, hebben ook hun “eigen” hoofdstukken waarin zij het verhaal voor dat hoofdstuk vertellen. Het verhaal verloopt lineair en geen gebeurtenis komt meer dan één keer voor, d.w.z. er zijn geen twee vertellers die “live” over dezelfde gebeurtenis spreken.

De ik-verteller kan de hoofdpersoon zijn of iemand die de hoofdpersoon van dichtbij observeert (zie Emily Brontë’s Wuthering Heights of F. Scott Fitzgerald’s The Great Gatsby, elk verteld door een minder belangrijk personage). Deze kunnen worden onderscheiden als “first-person major” of “first-person minor” gezichtspunten.

De verteller kan de hoofdpersoon zijn (bijv. Gulliver in Gulliver’s Travels), iemand die heel dicht bij hem staat en die op de hoogte is van zijn gedachten en daden (Dr. Watson in Sherlock Holmes verhalen), of een nevenpersonage dat weinig te maken heeft met de actie van het verhaal (zoals Nick Carraway in The Great Gatsby). Vertellers kunnen op een of meer plaatsen verslag doen van het verhaal van anderen. Dit worden “raamvertellers” genoemd: voorbeelden zijn Mr. Lockwood, de verteller in Wuthering Heights van Emily Brontë; en de naamloze verteller in Heart of Darkness van Joseph Conrad. Bekwame schrijvers kiezen ervoor om het verhaal scheef te trekken, in overeenstemming met het karakter van de verteller, in een willekeurige mate, van heel licht tot extreem. Bijvoorbeeld, de eerder genoemde meneer Lockwood is nogal naïef, waarvan hij zich niet bewust lijkt te zijn, tegelijkertijd nogal hoogdravend, en hij vertelt een combinatie van verhalen, ervaringen, en roddels van bedienden. Als zodanig is zijn personage een onbedoeld zeer onbetrouwbare verteller en dient het vooral om de gebeurtenissen van Wuthering Heights te mystificeren, verwarren, en uiteindelijk open te laten voor een groot scala aan interpretaties.

Een zeldzame vorm van de eerste persoon is de eerste persoon alwetend, waarin de verteller een personage is in het verhaal, maar ook de gedachten en gevoelens kent van alle andere personages. Het kan soms lijken op de derde persoon alwetend. Een redelijke verklaring die past bij de mechanismen van de wereld van het verhaal wordt over het algemeen gegeven of afgeleid, tenzij de opvallende afwezigheid ervan een belangrijk plotpunt is. Drie opmerkelijke voorbeelden zijn The Book Thief van Markus Zusak, waar de verteller de Dood is, From the Mixed-Up Files of Mrs. Basil E. Frankweiler, waar de verteller het hoofdpersonage is maar het verhaal van de hoofdpersonages beschrijft, en The Lovely Bones van Alice Sebold, waar een jong meisje, na te zijn vermoord, vanuit een postmortaal, extracorporaal gezichtspunt, haar familie observeert die worstelt om haar verdwijning te verwerken. Typisch is echter dat de verteller de in het verhaal vertelde gebeurtenissen beperkt tot die welke redelijkerwijs bekend konden zijn. Beginnende schrijvers kunnen de fout maken om onbedoeld en willekeurig elementen van alwetendheid toe te laten in een eerstepersoonsvertelling, waarbij ze de inherente menselijke beperkingen van een getuige of deelnemer aan de gebeurtenissen vergeten.