Geschiedenis van pruiken

Pruiken zijn kunstmatige haarhoofden, die ofwel op slinkse wijze kaalheid verhullen ofwel op zichzelf overduidelijke modeartikelen zijn. De Joodse sheitel, bijvoorbeeld, wordt om religieuze redenen gedragen, waarbij het natuurlijke haar van een vrouw wordt afgeschermd voor de blikken van alle mannen die niet haar echtgenoot zijn. De Talmoed leert dat de aanblik van het haar van een vrouw een opwinding of seksuele verleiding vormt; een vrouw die haar haar verbergt, helpt dus het weefsel van de Joodse samenleving te beschermen. De overduidelijke ginger weave van de entertainer Elton John is natuurlijk totaal anders, gedragen om een jeugdige uitstraling te behouden en als vermomming voor kaalheid.

Vroege pruiken

De vroegste Egyptische pruiken (ca. 2700 v. Chr.) waren gemaakt van mensenhaar, maar goedkopere vervangers zoals palmbladvezels en wol werden op grotere schaal gebruikt. Ze stonden voor rang, sociale status en religieuze vroomheid en werden gebruikt als bescherming tegen de zon en om het hoofd vrij te houden van ongedierte. Tot de jaren 1500 werd haar meestal gebruikt als basis voor hoofdtooien, maar tegen het einde van de eeuw werden kapsels hogere en meer uitgebreide constructies waarbij hoeveelheden vals haar werden gebruikt om het eigen haar van de drager aan te vullen. Het haar werd gegomd en gepoederd, valse krullen en pijpenkrullen waren in de mode, en in sommige gevallen werd een compleet hoofd van vals haar, een perruque genaamd, gedragen. De Franse perruque werd in de volksmond een peruke, periwyk, periwig genoemd, en uiteindelijk de verklein pruik tegen 1675.

Zeventiende en Achttiende Eeuw

De zeventiende eeuw zag een volledige heropleving van de pruik en het werd het toppunt van de mode voor zowel mannen als vrouwen, met velen die hun hoofd eronder schoren voor zowel comfort als pasvorm. Haarhistoricus Richard Corson ziet de opkomst van Lodewijk XIV op de Franse troon als de spil. De koning vulde zijn dunner wordende haar aan met valse stukken tot “hij er uiteindelijk mee instemde om zijn hoofd te laten scheren, wat daarna dagelijks werd gedaan, en een pruik te dragen”. (Corson, p. 215) In de achttiende eeuw hadden degenen die over de financiën beschikten een grote pruik voor formele gelegenheden en een kleinere voor gebruik in huis. Hoe groter of “voller” de pruik, hoe duurder, dus ze waren ook een teken van klasse en inkomen en het doelwit van pruikenrovers. Als men zich geen pruik kon veroorloven, maakte men zijn natuurlijke haar zo pruikachtig mogelijk. Tegen het midden van de achttiende eeuw was wit de favoriete kleur voor pruiken, en ze werden eerst ingevet en dan gepoederd met bloem of een mengsel van zetmeel en gips met behulp van speciale blaasbalgen in de pruikenkast van het huis. Lucratieve beroepen werden opgebouwd rond de verzorging en het onderhoud ervan, zoals het kappersvak, zo genoemd omdat het haar werd gekleed in plaats van geknipt. Vrouwenpruiken waren bijzonder hoog, gepoederd en versierd met juwelen, en het onderwerp van veel karikaturen. Om deze look te bereiken, werd het haar geoogst van de hoofden van de arbeidersklasse op het platteland. Richard Corson merkte echter op dat de pruik rond 1790 aan het verdwijnen was, “when there was a good deal of natural hair in evidence” (Corson, p. 298).

Negentiende en begin twintigste eeuw

Na deze korte periode van respijt tijdens de Franse Revolutie, toen een natuurlijke look en dus natuurlijk haar in de mode was, vereisten de rijkelijk geklede kapsels van het Victoriaanse en Edwardiaanse tijdperk een ontelbare hoeveelheid valse stukken of fronten en transformaties. Omdat het vrouwelijk ideaal in het Edwardiaanse tijdperk enorme kapsels vereiste, werd de natuurlijke omvang van het haar opgevuld. Lady Violet Harvey herinnerde zich,

“Enorme hoeden stonden vaak op een piramide van haar, dat als het niet in bezit was, werd aangevoerd, kussentjes onder het haar om het op te poffen waren universeel en maakten hoofden onnatuurlijk groot. Dit bracht ontelbare haarspelden met zich mee. Mijn zuster en ik waren verbaasd te zien hoeveel vals haar en kussentjes werden afgeworpen bij het ‘borstelen’. (Hardy, p. 79) ”

Het bouwen van massieve kapsels was afhankelijk van het gebruik van postiche, het Franse woord voor “toegevoegd haar” en stijlen omvatten franjes, fronten, wissels, pompadourrollen, en frizettes. Alle kappers hadden een werkkamer waarin postiches werden gemaakt voor de verkoop waarbij de posticheur het haar klaarmaakte. Haarkammen werden opgespaard en dan door een hackle (een platte plank met metalen tanden die naar boven staken) getrokken om ze recht te maken. Het haar werd gesorteerd in bundels die klaar waren om te worden gekruld in valse stukken of gekruld met een apparaat dat een bigoudis werd genoemd, gemaakt van hout of geharde klei. Delen van het haar werden op de bigoudis gerold en dan in met soda vermengd water gedompeld. Na enkele uren koken werd het droge haar afgewikkeld en opgeslagen – een methode die teruggaat tot de Egyptenaren. Als er te weinig haar uit kammen kwam, was het afkomstig van andere vrouwen. Het was een handelswaar die kon worden geëxploiteerd en een beroemde bron was de Haarmarkt in Morlans in de Pyreneeën, een van een aantal kermissen waar handelaars letterlijk het haar van vrouwenhoofden kochten. Veel haar werd ook ingevoerd uit Klein-Azië, India, China en Japan en gekookt in salpeterzuur om de kleur en het ongedierte te verwijderen. Mannen droegen ook pruiken, maar dit was om kaalheid te verbergen.

De jaren 1920 tot heden

Met de introductie van het nieuwe bobkapsel in de jaren 1920 raakten pruiken uit de gratie en werden ze gedragen door oudere vrouwen die niet geïnteresseerd waren in de nieuwe geschoren look. Ze kwamen terug in de jaren 1950, maar alleen als een manier om tijdelijke fantasie kapsels te hebben. De meest befaamde pruikenmakers en kappers in Europa waren Maria en Rosy Carita. In de zwarte kapperswereld was de pruik echter van het allergrootste belang om modieuze kapsels te kunnen creëren zonder het tijdrovende, en in sommige gevallen pijnlijke, proces van steilen te ondergaan. Zwarte sterren zoals Diana Ross stonden bekend om hun stijlvolle pruikencollecties in het midden van de jaren 1960. Het was niet echt tot het einde van de jaren 1960 dat pruiken een enorme renaissance ondergingen in de blanke kapperspraktijken. Snel veranderende mode, een space-age chic en de vogue voor druipdroge kleding in nieuwe kunstmatige stoffen leidden tot een vogue voor het kunstmatige boven het natuurlijke. Tegen 1968 was er een hausse aan pruiken en naar schatting droeg een derde van alle Europese vrouwen wat kappers een “gemakspruik” noemden. Mannen droegen nog steeds pruiken op een andere manier, verder in de richting van het naturalisme dat veel vrouwen verwierpen. Tot het begin van de jaren 1950 werden alle pruiken met de hand gemaakt. De uitvinding van de machinaal vervaardigde, wasbare, nylon en acryl pruik in Hong Kong leidde er echter toe dat goedkope, massaal geproduceerde pruiken de markt overspoelden. De modepruik of het haarstuk werd een van de snelst groeiende exportproducten van Hongkong en tegen 1970 had de industrie 24.000 werknemers in dienst. In 1963 vertegenwoordigde de Britse invoer van pruiken en haarstukken uit Hongkong een waarde van £200.000 ($350.000); tegen 1968 was dit bijna £5 miljoen ($8,78 miljoen). Tegen 1969 waren ongeveer veertig procent van de pruiken synthetisch en de leidende bedrijven in de ontwikkeling van pruiken waren de Amerikaanse firma Dynel en de Japanse firma Kanekalon, die beide modacryl gebruikten om pruiken te creëren die gemakkelijk te onderhouden waren en goed krulden vasthielden. In de late twintigste eeuw worden veel valse vormen van haar gebruikt en kan de verandering van een lang naar een kort kapsel in een opwelling worden voltooid met extensies die van de zwarte kapperszaak naar de witte kapperszaak zijn verhuisd. Zangeressen als Beyoncé en Britney Spears gebruiken openlijk weaves in alle stijlen en kleuren.

Zie ook Acrylic and Modacrylic Fibers; Caricature and Fashion; Hair Accessories; Hairdressers; Hairstyles; Headdress.

Bibliography

Corson, Richard. Fashions in Hair: The First Five Thousand Years. Londen: Peter Owen, 1965.

Cox, Caroline. Good Hair Days: A History of British Hairstyling. Londen: Quartet, 1999.

Hardy, Lady Violet. As It Was. Londen: Christopher Johnson, 1958.