Koninginnebijen bepalen geslacht van jongen toch zelf

Koninklijkheid heeft zo zijn voorrechten, zelfs in de insectenwereld. Uit een nieuwe studie blijkt dat honingbijenkoninginnen het geslacht van hun nakomelingen kunnen kiezen. Als een scherpe angel steekt deze bevinding een gat in het idee dat koninginnen slechts hersenloze eierlegsters zijn en dat werkbijen het laatste woord hebben over de vraag of de koningin eitjes legt waaruit mannetjes of vrouwtjes voortkomen.

Elke jonge koningin maakt een paringsvlucht en slaat vervolgens het sperma dat ze bij meerdere paringen heeft verzameld, voor de rest van haar leven op, waarbij ze het beetje bij beetje opgebruikt als ze eitjes legt. Mannetjes, darren genaamd, komen uit onbevruchte eitjes, en vrouwtjes komen uit bevruchte eitjes en worden de werksters. Dus als de koningin sperma aan een ei toevoegt, zal het een vrouwtje voortbrengen; als ze sperma achterhoudt, zal het ei een mannetje voortbrengen. Dat lijkt de koningin controle te geven over het geslacht van haar nakomelingen. Onder entomologen heerst echter het dogma dat de werksters het soort eieren bepalen dat de koningin legt. De werksters bouwen de holtes, cellen genaamd, waarin de koningin haar eitjes legt. Een koningin zal alleen een onbevrucht ei in een bepaalde cel leggen als die cel groot genoeg is voor een mannelijke larve, die groter is dan een vrouwelijke. Door te bepalen hoeveel cellen ze van elke grootte bouwen, kunnen de werksters dus het aantal mannelijke nakomelingen dat de koningin voortbrengt, beperken.

Ondanks deze beperkingen kan de koningin toch het evenwicht tussen de seksen in de bijenkorf verstoren, melden Katie Wharton en een team entomologen van de Michigan State University in East Lansing. Om dit te bewijzen, sloten zij koninginnen in hun bijenkorven op in speciaal daarvoor gebouwde kooien. Elke kooi werd zo geplaatst dat de koningin niet bij de grote cellen kon komen waar ze darreneieren kon leggen, maar alleen bij de kleine cellen waar ze werkstereieren kon leggen. Na 4 dagen werd de kooi verwijderd en kon de koningin vrij rondlopen in de bijenkorf, die ruimschoots lege cellen van beide grootten bevatte. De koningin zocht vervolgens de grotere cellen op en legde gemiddeld bijna drie keer zoveel darreneieren als normaal, waarmee ze kennelijk de scheve verhouding tussen het aantal mannen en vrouwen in de korf als gevolg van haar opsluiting goedmaakte, zo melden de onderzoekers in het november/december nummer van Behavioural Ecology. “De werksters en de koningin delen duidelijk de controle over de demografie van de honingbijen,” zegt Wharton. “

Het vermogen van de koningin om “haar eigen beslissingen” te nemen voegt een nieuwe laag van complexiteit toe aan het leven in de bijenkorf en roept vragen op over op welke prikkels de koningin reageert, zegt Lars Chittka, een entomoloog aan de Queen Mary Universiteit in Londen. “Herinnert zij zich hoeveel eieren zij heeft gelegd, kan zij voelen hoeveel sperma zij heeft gebruikt, of is er een soort chemosensorische aanwijzing die haar vertelt hoeveel darrenlarven er in de cellen zijn? zegt Chittka. “Na dit nieuwe onderzoek is het voor iedereen een raadsel.”

Gerelateerde site

• USDA honingbijenonderzoek