Maria Montessori

Maria Montessori, (geboren 31 augustus 1870, Chiaravalle, bij Ancona, Italië-gestorven 6 mei 1952, Noordwijk aan Zee, Nederland), Italiaans onderwijzeres en grondlegster van het onderwijssysteem dat haar naam draagt. Het Montessori-systeem is gebaseerd op het geloof in het creatieve potentieel van kinderen, hun drang om te leren en het recht van ieder kind om als individu te worden behandeld.

Na in 1896 te zijn afgestudeerd in de geneeskunde aan de Universiteit van Rome – de eerste vrouw in Italië die dit deed – werd Montessori benoemd tot assistent-arts in de psychiatrische kliniek van de Universiteit van Rome, waar zij geïnteresseerd raakte in de opvoedingsproblemen van verstandelijk gehandicapte kinderen. Tussen 1899 en 1901 was zij directeur van de Orthofrene School van Rome, waar haar methoden zeer succesvol bleken. Van 1896 tot 1906 bekleedde zij een leerstoel hygiëne aan een vrouwencollege in Rome en van 1900 tot 1907 doceerde zij pedagogiek aan de Universiteit van Rome, waar zij van 1904 tot 1908 een leerstoel antropologie bekleedde. In deze jaren zette zij haar studie van filosofie, psychologie en opvoeding voort.

In 1907 opende Montessori het eerste Casa dei Bambini (“Kinderhuis”), een kleuterschool voor kinderen van drie tot zes jaar uit de sloppenwijk San Lorenzo in Rome, waar zij haar methoden nu toepaste op kinderen met een normale intelligentie. Haar successen leidden tot de opening van andere Montessori-scholen, en gedurende de volgende 40 jaar reisde zij door Europa, India en de Verenigde Staten om lezingen te geven, te schrijven en lerarenopleidingen op te zetten. In 1922 werd zij benoemd tot regeringsinspecteur van scholen in Italië, maar zij verliet het land in 1934 vanwege het fascistische bewind. Na periodes in Spanje en Ceylon (nu Sri Lanka) vestigde ze zich in Nederland.

Montessori had een hekel aan conventionele klaslokalen, waar “kinderen, als vlinders op spelden, elk op hun eigen plaats worden vastgezet”. In plaats daarvan probeerde ze kinderen te onderwijzen door concrete materialen aan te bieden en situaties te organiseren die bevorderlijk zijn voor het leren met deze materialen.

Zij ontdekte dat bepaalde eenvoudige materialen bij jonge kinderen een belangstelling en aandacht wekten die eerder niet voor mogelijk werden gehouden. Tot deze materialen behoorden kralen, gerangschikt in groepen van cijfers, voor pre-wiskundeonderwijs; kleine houten platen om het oog te trainen in leesbewegingen van links naar rechts; en cilinders met groepen van cijfers voor training van de kleine spieren. Kinderen tussen drie en zes jaar oud werkten spontaan met deze materialen, onverschillig voor afleiding, van een kwartier tot een uur. Aan het einde van zo’n periode leken ze niet moe, zoals na een geforceerde inspanning, maar waren ze verfrist en kalm. Ongedisciplineerde kinderen werden rustig door zulk vrijwilligerswerk. De gebruikte materialen waren speciaal ontworpen om individuele in plaats van gezamenlijke inspanning aan te moedigen. Groepsactiviteiten vonden plaats in samenhang met gedeelde huishoudelijke taken.

Een grote mate van individueel initiatief en zelfsturing kenmerkte de Montessori-filosofie, en zelfopvoeding was de grondtoon van het plan. De leerkracht leverde en demonstreerde het speciale “didactische apparaat”, maar bleef op de achtergrond en liet het kind het alleen hanteren. In het Montessori systeem zijn biologische en mentale groei met elkaar verbonden. “Perioden van gevoeligheid”, die overeenkomen met bepaalde leeftijden, bestaan wanneer de belangstelling en de mentale capaciteit van een kind het meest geschikt zijn voor het verwerven van bepaalde gespecialiseerde kennis.

De methoden van Montessori zijn uiteengezet in boeken als Il metodo della pedagogia scientifica (1909; De Montessorimethode, 1912), The Advanced Montessori Method (1917-18), The Secret of Childhood (1936), Education for a New World (1946), To Educate the Human Potential (1948), en La mente assorbente (1949; De absorberende geest, 1949).