Militaire luchtvaart Restauratie: De Memphis Belle

Twee jaar geleden reisde Roger Deere naar een kolenstadje in het oosten van Ohio, waar hij een vierkamer Sears prefab-huis bezocht waarvan het plafond doorbuigde door het gewicht van alle spullen op zolder. De huiseigenaar was overleden; een familielid dat door de opeenhoping van spullen aan het spitten was, was iets op het spoor gekomen waarvan hij dacht dat het Deere zou kunnen interesseren. Samen met al het andere bevatte de zolder de radio-apparatuur voor een B-17 bommenwerper.

Deere vroeg niet hoe de radio-apparatuur op zolder terecht was gekomen. Hij wilde geen verklaring; hij wilde de apparatuur.

De apparatuur zal mettertijd worden geplaatst in de Memphis Belle, een Boeing B-17F Flying Fortress die nu wordt gerestaureerd in het National Museum of the U.S. Air Force in Dayton, Ohio, waar Deere het hoofd is van de restauratieafdeling.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog moesten bemanningen van zware bommenwerpers van de Amerikaanse Legerluchtmacht 25 missies voltooien voordat ze naar huis konden gaan. In 1943, na over Frankrijk, België en Duitsland gevlogen te hebben, werd de Memphis Belle bemanning een van de eersten om dat doel te bereiken. Na terugkeer in de Verenigde Staten in juni 1943, dienden de bommenwerper en veel van zijn bemanning als het middelpunt van een 31-steden War Bonds tour. Academy Award-winnende regisseur William Wyler documenteerde de dienst van de Belle in een 41 minuten durende kleurenfilm (Europa.

De bommenwerper behoudt zijn roem vandaag. Wie zich de bommenwerper uit de oorlog nog kan herinneren, kent hem misschien uit de gefictionaliseerde film Memphis Belle uit 1990, of uit de B-17 (gebruikt in die film) die nu airshows bezoekt in Belle-opmaak.
De echte Belle dankt zijn voortbestaan aan een combinatie van romantiek en burgerzin. In 1946 stond ze met honderden andere B-17’s in Altus, Oklahoma, klaar om in stukken te worden gehakt voor de sloop. Een journalist hoorde van zijn lot en vertelde het aan burgemeester Walter Chandler van Memphis; Chandler kocht de B-17, die oorspronkelijk 314.000 dollar kostte, voor de bergingsprijs van 350 dollar als eerbetoon aan de naamgenoot van de stad (“Memphis Belle” is een eerbetoon aan de inwoonster Margaret Polk, de vriendin van de piloot). Maar na zes decennia kwamen lokale groepen tot de conclusie dat ze niet genoeg geld bijeen konden brengen om de noodzakelijke restauratie te voltooien. In 2004 kondigde de luchtmacht plannen aan om het toestel over te brengen naar het nationale museum en de restauratie af te ronden.

Het jaar daarop brachten twee konvooien het gedemonteerde toestel naar de rommelige hangars uit het Tweede Wereldoorlog-tijdperk waar nu de restauratie plaatsvindt. Als over vijf of meer jaar het werk is voltooid, zal het museum de Belle permanent tonen aan bezoekers.

In 25 missies werd de staart van de Memphis Belle versplinterd, vijf motoren kapot geschoten, en de romp pokte met honderden gaten van Duits afweergeschut. De ergste schade, echter, kwam in vredestijd: Vandalen maakten zich meester van bijna alles wat niet vastzat. “Soms rukten ze dingen van de muren,” zegt Deere. De Belle mist nu het grootste deel van het interieur: de piloot, copiloot, en navigator stoelen, de controle jukken, en nog veel meer.

Het vinden van vervangers is moeilijk. Terwijl de Verenigde Staten 13.700 B-17’s bouwden, zijn er minder dan 100 overgebleven. “Er zijn structurele onderdelen die we nooit zullen vinden, tenzij iemand ergens in een veld een B-17 tegenkomt”, zegt Deere.

Voor sommige onderdelen worden vervangingen gefabriceerd. Er zijn mallen gemaakt voor het plexiglas in de bovenste geschutskoepel en voor een ringframe van de achterste romp. De motoren die werden geleverd met de andere onderdelen van de Memphis Belle waren niet origineel voor een B-17, dus ze zullen worden vervangen door herbouwde exemplaren die worden samengesteld uit de aanzienlijke collectie van het museum van vliegtuigonderdelen.

De oorspronkelijke doek-gecoate draad wordt niet meer gemaakt in de Verenigde Staten, dus de restaurateurs kopen het nieuw in Groot-Brittannië. Hoewel de draden uit het zicht zullen zijn, zijn de restaurateurs van plan het vliegtuig zo authentiek mogelijk te maken.
Als het gaat om de carrosserie, wordt alle verf gestript. Verf, zegt Deere, “verbergt veel corrosie. We willen het kaal maken, zodat we eerst de structurele reparaties kunnen uitvoeren. Het werk gaat langzaam, deels omdat er geen chemische afbijtmiddelen worden gebruikt voor het interieur. “Fabrikanten beweren dat hun chemicaliën niet corrosief zijn,” zegt Deere. “Misschien is het nu niet corrosief, maar hoe zit het over vijf of tien jaar?” In samenwerking met de restaurateurs hebben chemici uit de privé-sector een bestaand product omgebouwd tot een zandachtig droogstripper dat aan Deere’s zorgen tegemoet kwam. Het hele vliegtuig moet voor het eind van het jaar gestript zijn.
Naast het blootleggen van de onderliggende corrosie, heeft het strippen meer dan 1000 namen aan het daglicht gebracht die tijdens de obligatiecampagne door het publiek in de staart en de romp van het vliegtuig zijn gegraveerd. De namen zijn gefotografeerd; ze zullen weer verdwijnen als het toestel opnieuw wordt geverfd.
Het toestel kwam aan met enkele grote vlekken op de staart. Het waren snelle en gemakkelijke reparaties, gemaakt van vlak plaatmetaal; de oorspronkelijke staart had echter een samengestelde contour. Die zijn veel moeilijker te maken.

De inspanningen van de bemanning worden ondersteund door vrijwilligers. De hoofdrestaurateur van het staartgeschut is John Vance, wiens vader staartschutter was bij de B-17. Vrijwilligers Chuck Flaum en Steve Markman bouwden 10 replica’s van de houten dragers die de zuurstofflessen vasthielden die de bemanningsleden droegen terwijl ze zich in het toestel zonder drukcabine bewogen. Ze vonden de originele blauwdrukken op microfiche in de Nationale Archieven.

Sommige onderdelen kunnen gewoon niet worden nagemaakt. Deere wil met name het instrumentenpaneel met het gegevensplaatje van de fabrikant, dat specifiek is voor de Memphis Belle. “Iemand heeft het,” zegt hij. “We willen het graag terug, zonder vragen te stellen.”