Mind-body dualism
Mind-body dualism, in zijn oorspronkelijke en meest radicale formulering, de filosofische opvatting dat geest en lichaam (of materie) fundamenteel verschillende soorten van substanties of naturen zijn. Deze versie, die nu vaak substantiedualisme wordt genoemd, impliceert dat geest en lichaam niet alleen in betekenis verschillen, maar ook verwijzen naar verschillende soorten entiteiten. Een geest-lichaam (substantie) dualist zou zich dus verzetten tegen elke theorie die de geest vereenzelvigt met de hersenen, opgevat als een fysisch mechanisme.
Een korte behandeling van het geest-lichaam dualisme volgt hierna. Voor een vollediger bespreking, zie Filosofie van de geest: Dualisme; en Metafysica: Geest en lichaam.
Het moderne probleem van de relatie tussen geest en lichaam komt voort uit het denken van de 17e-eeuwse Franse filosoof en wiskundige René Descartes, die het dualisme zijn klassieke formulering gaf. Uitgaande van zijn beroemde dictum cogito, ergo sum (Latijn: “Ik denk, dus ik ben”), ontwikkelde Descartes een theorie van de geest als een immateriële, niet-uitgestrekte substantie die zich bezighoudt met verschillende activiteiten of verschillende toestanden ondergaat, zoals rationeel denken, verbeelden, voelen (gewaarworden), en willen. Materie, of uitgebreide substantie, voldoet op mechanistische wijze aan de wetten van de fysica, met als belangrijke uitzondering het menselijk lichaam, waarvan Descartes geloofde dat het causaal beïnvloed wordt door het menselijk verstand en dat het causaal bepaalde mentale gebeurtenissen voortbrengt. Als men bijvoorbeeld wil dat de arm wordt geheven, wordt hij geheven, terwijl een hamerslag op de vinger de geest pijn doet voelen. Dit deel van Descartes’ dualistische theorie, bekend als interactionisme, werpt een van de belangrijkste problemen op waarmee Descartes en zijn volgelingen geconfronteerd werden: de vraag hoe deze causale interactie mogelijk is.
Dit probleem gaf aanleiding tot andere varianten van het substantie dualisme, zoals occasionalisme en sommige vormen van parallelisme die geen directe causale interactie vereisen. Occasionalisme beweert dat schijnbare verbanden tussen mentale en fysieke gebeurtenissen het resultaat zijn van Gods voortdurende causale actie. Parallellisme verwerpt ook causale interactie maar zonder constante goddelijke tussenkomst. Gottfried Wilhelm Leibniz, een 17e-eeuwse Duitse rationalist en wiskundige, zag geest en lichaam als twee perfect gecorreleerde reeksen, die als twee klokken bij hun oorsprong door God gesynchroniseerd werden in een vooraf ingestelde harmonie.
Een andere substantie-dualistische theorie is het epifenomenalisme, dat net als andere theorieën van mening is dat mentale gebeurtenissen en fysieke gebeurtenissen verschillend zijn. De epifenomenalist is echter van mening dat de enige echte oorzaken lichamelijke gebeurtenissen zijn, met de geest als bijproduct. Mentale gebeurtenissen lijken causaal werkzaam omdat bepaalde mentale gebeurtenissen vlak voor bepaalde fysieke gebeurtenissen plaatsvinden en omdat mensen onwetend zijn over de gebeurtenissen in de hersenen die deze gebeurtenissen werkelijk veroorzaken.
Een van de andere moeilijkheden waar het substantie dualisme mee te maken heeft is de inherente onduidelijkheid over wat voor iets een mentale substantie – een immateriële, denkende “substantie” – zou kunnen zijn. Dergelijke kritiek heeft sommige denkers ertoe gebracht het substantiedualisme te verlaten ten gunste van verschillende monistische theorieën, waaronder de identiteitstheorie, volgens welke elke mentale toestand of gebeurtenis identiek is aan een of andere fysieke (d.w.z. hersen-) toestand of gebeurtenis, en de twee-aspectentheorie, ook wel neutraal monisme genoemd, volgens welke mentale en fysieke toestanden en gebeurtenissen verschillende aspecten of eigenschappen vormen van één enkele onderliggende substantie, die mentaal noch fysisch is.