Mucocele: diagnose, behandeling en tips voor zelfzorg

Een mondslijmvliescyste is een onschuldige en pijnloze slijmcyste in de mondholte. Het is een niet kwaadaardige tumor die er meestal helder uitziet.

Deze met vloeistof gevulde laesies ontstaan meestal door beschadiging van de kanalen van de kleine speekselklieren.

Vorming van een mucocele

De mond bevat meerdere speekselklieren die een eiwit afscheiden dat mucine wordt genoemd. Dit eiwit vormt samen met water een slijmerige substantie die mucus wordt genoemd.

Minimaal trauma aan deze speekselklieren veroorzaakt vaak morsen en samenklonteren van deze afscheidingsvloeistof in het omringende subepitheliale weefsel. Naarmate het slijm zich in het weefsel ophoopt, raakt de getroffen plek ontstoken en ontstaat er binnen enkele dagen een met vloeistof gevulde knobbel.

Dit mechanisme wordt extravasatie genoemd en wordt vaak waargenomen bij accidenteel bijten op de tong of het zachte bindweefsel dat de binnenkant van de mond bekleedt. (1)

Een mucocele kan ook ontstaan als de klierkanaaltjes verstopt of geblokkeerd raken met slijm.

Een obstructie in de speekselklier zal de afscheiding van speeksel belemmeren en resulteren in de opbouw van slijm in het subepitheliale weefsel rondom de aangetaste klier.

Dit mechanisme wordt retentie genoemd en is vaak verantwoordelijk voor het ontstaan van mucoceles. (1)

Waar ontstaan mucoceles?

Een mucocele kan zich overal in de mondholte ontwikkelen waar een kleine speekselklier aanwezig kan zijn, maar de gebruikelijke plaatsen van voorkomen zijn onder andere:

• De onderlip, die het meest wordt aangetast (2)(3)
• Onder de tong (2)
• Het buccale slijmvlies of de binnenkant van de wangen
• Het tandvlees
• De vloer van de mond (mucoceles in dit gebied worden ook wel Ranula genoemd)

Verschillende soorten mucocele

Mucoceles worden grofweg in drie categorieën verdeeld, afhankelijk van hun plaats:

• Oppervlakkige mucoceles: Die dicht aan de oppervlakte liggen en zich ontwikkelen onder het slijmafscheidende epitheelweefsel of het slijmvlies dat de mondholte bekleedt
• Klassieke mucoceles: Die ontstaan in de diepere laag van bindweefsel, bekend als de bovenste submucosa
• Diepe mucocellen: Die zich in het onderste hoornvlies bevinden

Oorzaken van een mucocele

Opnieuw: orale cysten zijn over het algemeen het gevolg van een of ander trauma aan de speekselklieren. Enkele van de meest voorkomende oorzaken van de ontwikkeling van orale mucoceles zijn als volgt:

• Als u de gewoonte heeft op uw lippen of binnenwang te bijten of te zuigen, vooral wanneer u onder stress staat, is de kans groot dat dergelijke abnormale mondgewoonten uiteindelijk uw klierklieren beschadigen of verstoppen.
• Extra roken kan leiden tot chronische irritatie van het mondweefsel, wat leidt tot de ontwikkeling van slijmcysten in de mond.
• Het eten van gloeiend heet voedsel kan het zachte bindweefsel in uw mond blootstellen aan extreme hitte, wat kan leiden tot het ontstaan van mucoceles.
• Afwijkende tanden of een abnormale tandgroei kunnen ook het aangrenzende mondweefsel samendrukken en de weg vrijmaken voor orale cysten.
• Een piercing in de lip kan de speekselklier beschadigen, waardoor op de plaats van de piercing een met slijm gevulde laesie kan ontstaan.
• Sportblessures door een frontale botsing of een klap op het gezicht kunnen de speekselklieren ook ernstig beschadigen.
• Onjuist kauwen kan ertoe leiden dat uw onderlip klem komt te zitten tussen uw boven- en onderkaak, met als gevolg een mechanische verwonding van het zachte weefsel en de daaruit voortvloeiende ontwikkeling van een mucocele.
• Als u per ongeluk een speekselklier scheurt, is het zeer waarschijnlijk dat er een mucocele ontstaat op de getroffen plaats.

Hoe kunt u zien of uw mondcyste een mucocele is?

De kenmerken van een typische mucocele zijn als volgt:

• Mucoceles zijn goedaardige bulten in de mond die meestal klein en pijnloos zijn, maar desondanks een behoorlijke last kunnen zijn omdat u zich voortdurend bewust bent van de laesie.
• Hoe groter de bult, hoe moeilijker het zal zijn om te negeren. Het ongemak dat gepaard gaat met een grote cyste kan uw vermogen om te kauwen, spreken en slikken negatief beïnvloeden.
• Deze met vloeistof gevulde zakjes zijn karakteristiek glad, zacht en glanzend van uiterlijk, waarbij het bovenliggende epitheel volledig intact is.
• Als u op de met vloeistof gevulde massa drukt, voelt deze eerder schommelend of beweeglijk aan dan stevig en hij blancheert niet onder druk.
• In de overgrote meerderheid van de gevallen (75%-80%) verschijnt de vergroting meestal op de onderlip, gevolgd door andere veelvoorkomende plaatsen, waaronder de mondbodem, de onderkant van de tong, de binnenkant van de wangen en de achterkant van de lippen waar ze de tanden raken.
• Ze hebben de vorm van een koepel met een doorschijnend oppervlak dat meestal een blauwachtige of roze tint heeft bij ondiepe cysten en een strokleurige als slijm bij diepere.
• Als er een bloeding in de laesie zit, krijgt deze een helderrode kleur.
• De meeste gevallen van orale mucoceles lossen vanzelf op, maar het komt vaak terug. De herstelperiode hangt meestal af van hoe ondiep of diep de laesie is. Bij een oppervlakkige en ondiepe cyste is de kans groter dat deze barst en de dikke, lichtgele vloeistof die erin zit, afvloeit zodat het genezingsproces kan beginnen. Maar zelfs nadat de wond volledig is hersteld, kunt u niet uitsluiten dat er een herhaling optreedt. Als de schade diepgeworteld is, zal het natuurlijk langer duren voordat de cyste geneest.
• Mucocellen kunnen verschillende groottes hebben, maar meestal hebben ze een diameter tussen 2 en 10 mm. In feite wordt gemeld dat ongeveer 75% van alle cysten in de mond minder dan 1 cm groot is.
• Als de cyste onbehandeld blijft, kan deze van tijd tot tijd groeien en kleiner worden, maar hij zal pas verdwijnen als het vocht is afgevoerd.

Niet-invasieve eerstelijnsbehandeling

De meeste gevallen van mucoceles kunnen worden aangepakt met niet-invasieve en gemakkelijk te volgen thuisbehandelingen. In feite kan vroegtijdig ingrijpen bij het begin van de aandoening resulteren in snel herstel.

Salinespoeling

Een behandeling die gunstige resultaten kan opleveren bij het genezen van kleine orale cysten is het spoelen van de mond met een zoutoplossing.

Wanneer dit regelmatig wordt gedaan, kan deze eenvoudige techniek helpen het vocht dat zich in de cyste heeft opgehoopt naar de oppervlakte van de huid te trekken en het drainageproces te versnellen.

Daarnaast kan deze zelfzorgmaatregel helpen de cyste te verkleinen, de kans op infectie te verkleinen en de verstopte speekselklier, die verantwoordelijk is voor de vorming van de cyste, te ontstoppen.

Medische behandeling voor Mucoceles

Medische behandeling is meestal nodig als de cyste steeds terugkomt of abnormaal groot is. Een aantal chirurgische ingrepen kan helpen de cyste definitief te verwijderen.

chirurgische verwijdering is de enige manier om het risico van terugkeer van slijmcysten tot een minimum te beperken.

Uw arts zal rekening houden met alle relevante factoren voordat hij de meest geschikte behandelingsstrategie voor uw specifieke geval aanbeveelt.

De standaardbehandeling van mucoceles omvat:

• Het operatief verwijderen van de cyste samen met de kleine speekselklier met behulp van een scalpelmes is misschien wel de meest gebruikte methode voor de behandeling van mucoceles. De incisie wordt vervolgens met intermitterende hechtingen aan elkaar gehecht. (4)
• Een andere minder invasieve manier om de mucocele en de aangrenzende speekselklier te excideren is met behulp van lasertherapie.
• Cryotherapie kan in sommige gevallen worden aanbevolen, wat in wezen het bevriezen van het aangetaste mondweefsel inhoudt om van de cyste af te komen. (5)
• De arts kan een intralesionale corticosteroïdeninjectie in de laesie toedienen om de ontsteking te verminderen en de genezing te versnellen. (6)
• Marsupialisatie is een andere techniek die wordt gebruikt bij de medische behandeling van mucoceles, vooral die welke worden veroorzaakt door een verstopping van de speekselklier. (7) Deze procedure helpt bij de vorming van nieuwe klierkanaaltjes, waardoor de opgehoopte speekselafscheiding uit de klieren kan stromen en de speekselklier weer open gaat.

Diagnose van mucocele

Het identificeren van een mucocele is een eenvoudige taak voor een getraind oog en meestal is een kort lichamelijk onderzoek door uw arts voldoende.

Om een beter inzicht te krijgen in wat de oorzaak van de cyste kan zijn, zal uw arts hoogstwaarschijnlijk rekening houden met uw medische voorgeschiedenis en vragen naar eventuele problematische mondgewoonten die u hebt.

Om de diagnose te bevestigen en de mogelijkheid van een ernstig gezondheidsrisico zoals mondkanker uit te sluiten, kan uw arts een biopsie van de laesie uitvoeren. Hierbij wordt een klein huidmonster van de aangetaste plek afgeschraapt, dat vervolgens nauwkeurig onder een microscoop wordt geanalyseerd om te bepalen of er kankercellen aanwezig zijn. (8)

Dit soort uitgebreid onderzoek is meestal gerechtvaardigd als:

• U geen letsel hebt opgelopen dat de vorming van een cyste in de mond kan verklaren.
• De cyste is meer dan 2 cm breed.
• De vezelige wand van de laesie is ongewoon dik.
• De cyste is langer dan 2 weken aanwezig.
• De cyste lijkt op een kankergezwel (adenoom) of een vette knobbel, medisch lipoom genoemd.

Een mucocele kan vaak worden verward met een kankergezwel, maar denk eraan dat mucoceles verschijnen als verheven blaasjes, terwijl de laatste verschijnen als zweertjes of zweren.

Zelfzorgtips voor verlichting

• Beoordeel van tijd tot tijd de conditie van uw cyste. Zorg ervoor dat deze niet geïnfecteerd is geraakt. Als u pusvorming en verhoogde ontsteking op de getroffen plaats opmerkt, is de kans groot dat uw aandoening is gevorderd tot infectie en speciale zorg nodig heeft.
• U moet de gewoonte om op uw lip of wang te bijten afschaffen om de mucocele te laten genezen. Een eenvoudige manier om uzelf ervan te weerhouden op de aangetaste plek te bijten, is door op suikervrije kauwgom te kauwen. Dit houdt je mond bezig en helpt je de drang om je met de cyste te bemoeien te overwinnen. Afhankelijk van de grootte en de plaats van de mucocele kan het constante kauwen echter meer trauma of wrijving veroorzaken.

Wanneer naar de dokter

Probeer in geen geval de orale cyste zelf uit te snijden. Door aan de laesie te pulken, kan deze scheuren en kan het opgehoopte vocht naar andere delen van de mondholte stromen.

Het geforceerd openbreken van de cyste verhoogt niet alleen het risico op infectie, maar kan ook permanente littekenvorming van het aangetaste weefsel veroorzaken.

Een bezoek aan de tandarts is gerechtvaardigd als:

• Uw cyste ondanks de juiste verzorging niet verbetert.
• De grootte van de laesie geleidelijk toeneemt.
• De cyste zo groot of ongemakkelijk wordt dat deze uw kauwen, slikken en spraak belemmert.

Antwoorden van experts (Q&A)

Antwoord van Dr. Wessam Atteya, BDS (tandarts)

Slotwoord

De meeste gevallen van mucoceles lossen vanzelf op zonder enige medische of chirurgische interventie, maar blijven terugkomen. Dit geldt met name voor zuigelingen en jonge kinderen: bijna 44% van de gevallen van mucoceles bij kinderen geneest gemiddeld binnen 3 maanden.

Dit gezegd hebbende, is het van essentieel belang dat u uw geregistreerde kinderarts raadpleegt zodra u een verslechtering van de toestand van uw kind opmerkt, of het nu gaat om het ongemak of de grootte van de cyste.

Soms kan de cyste door een onbedoelde kracht of trauma scheuren en vocht afgeven, waardoor het genezingsproces in gang wordt gezet.

In zeldzame gevallen kan de laesie zich uitbreiden tot de nekspier en de ademhaling ernstig belemmeren. Het spreekt vanzelf dat dergelijke gevallen als een medisch spoedgeval moeten worden beschouwd.

In de meeste gevallen kunt u verwachten dat de mucocele weer terugkomt, zelfs nadat hij volledig is verdwenen, tenzij de beschadigde buis en de mucocele operatief worden verwijderd.