We hebben de iconische zeil-Dimetrodon al 100 jaar verkeerd getekend

Door Colin Barras

Dimetrodon, een van de meest herkenbare pre-dinosaurusroofdieren, is toe aan een opknapbeurt. Al meer dan een eeuw wordt hij afgeschilderd als een traag, buikdraaiend beest met gespreide poten – maar misschien hield hij zijn poten wel rechtop en hield hij zijn maag van de grond als hij liep.

Dimetrodon wordt vaak aangezien voor een dinosaurus, maar behoorde eigenlijk tot een groep die de pelycosaurs wordt genoemd en die nauwer verwant was aan zoogdieren. Hij leefde tussen 290 en 272 miljoen jaar geleden en sommige soorten waren meer dan 3 meter lang van neus tot staart. Zijn meest iconische kenmerk was een gigantisch zeil op zijn rug, waarvan de functie nog steeds wordt betwist.

Tekenaars uit de 19e eeuw tekenden de Dimetrodon als een traag uitziend dier met poten aan weerszijden van zijn lichaam, dat zijn gewicht rustte op een enorme buik – en zelfs in de 21e eeuw is daar niet veel aan veranderd.

“Ik was verbijsterd toen ik de literatuur doornam hoe weinig dit in twijfel was getrokken,” zegt Caroline Abbott van het College of William & Mary in Williamsburg, Virginia. Het is vooral verrassend omdat de fossiele sporen die door Dimetrodon werden achtergelaten een ander verhaal lijken te vertellen. De relatief kleine afstand tussen de linker- en rechtersporen suggereert dat Dimetrodon geen uitgestrekte poten had.

“Dat is waar de echte hoofdbreker zit,” zegt Abbott. “De sporen zijn smaller dan je zou verwachten en in veel gevallen ontbreken de buiksporen.”

Moderne bewegingen

Met haar collega Hans-Dieter Sues van het Smithsonian Institution in Washington DC heeft Abbott botten van Dimetrodon opgemeten en gekeken naar de configuratie van het skelet bij de schouder en de heup. Vervolgens vergeleek zij deze informatie met gegevens van 11 levende zoogdieren – waaronder de kortsnavel mierenegel – en 12 levende reptielen, waaronder de Komodovaraan, de savannemonitor en de brilkaaiman.

Toen Abbott en Sues software gebruikten om hun gegevens te analyseren, ontdekten zij dat Dimetrodon het meest leek op de kaaiman, een krokodilachtige die zijn poten verticaal genoeg kan houden om zijn lichaam van de grond te tillen – vooral als hij rent. Dimetrodon zou zijn lichaam op een vergelijkbare manier kunnen hebben vastgehouden.

“Dat is het beste wat ik nu heb,” zegt Abbott, die haar bevindingen later deze maand zal presenteren op een bijeenkomst van de Geological Society of America in Seattle. “Maar ik hoop dat als ik de moderne analoga waar ik naar kijk uitbreid, en meer gecompliceerde statistieken maak, ik dat wat beter kan vaststellen.”

Rotterdamse logica

Spencer Lucas van het New Mexico Museum of Natural History and Science in Albuquerque is het ermee eens dat de houding van de Dimetrodon opnieuw moet worden bekeken. Hij suggereerde dat eind jaren negentig, nadat hij en zijn collega Adrian Hunt de sporen van de Dimetrodon hadden bestudeerd.

“Toen we dat artikel schreven, gooiden we gewoon de handschoen neer en zeiden: kijk, de sporen laten iets heel anders zien dan iemand tot nu toe had gedacht op basis van de skeletten,” zegt Lucas. “Maar we hebben niet geprobeerd het op te lossen.”

Hij zegt dat sommige paleontologen wel een verklaring hebben aangedragen – dat Dimetrodon tijdens het lopen zijn ruggengraat zo heen en weer slingerde dat hij smalle sets voetsporen kon achterlaten, ondanks dat hij gespreide poten had. Abbott en Sues suggereren een andere oplossing, zegt hij.

Lucas denkt dat het debat kan worden opgelost door terug te keren naar de sporen van Dimetrodon en deze te gebruiken om te beoordelen hoe snel de dieren zich voortbewogen. Het idee van de “schrapende ruggengraat” gaat ervan uit dat ze langzaam voortbewegen, terwijl de reconstructie van Abbott en Sues meer in overeenstemming zou zijn met een dier dat zich op snelheid voortbeweegt – sommige krokodillen kunnen meer dan 10 mijl per uur lopen.

“Als dit een pelycosaurus is die zich snel voortbeweegt op een krokodilachtige manier, dan zou dat een argument zijn,” zegt Lucas.

Meer over deze onderwerpen:

• paleontologie
• dinosaurussen
• fossielen