Dlaczego twój układ nerwowy marszczy ci palce

Wracasz do domu naprawdę zmęczony po długim dniu w pracy i postanawiasz wziąć tę loooong kąpiel, na którą czekałeś. Zostajesz w wodzie przez jakiś czas i nagle zdajesz sobie sprawę, że twoje palce się marszczą. O rany, to ci mówi, że jesteś tam już od jakiegoś czasu i przypomina ci o wszystkich rzeczach, które masz jeszcze do zrobienia! Ale… czy ciało robi to, aby dać nam znać, że zbyt długo przebywamy w kąpieli? Jaki jest prawdziwy powód tego procesu? I jak to się dzieje naprawdę?

Powszechnie przyjmuje się, że marszczenie palców jest wynikiem pasywnego przechodzenia wody do zewnętrznej warstwy skóry i powodowania jej pęcznienia. Jednak, choć wszyscy zdają się wierzyć temu wyjaśnieniu, w rzeczywistości jest ono błędne. Naukowcy wiedzą od lat 30-tych, że marszczenie się skóry nie występuje w przypadku uszkodzenia nerwów w palcach, co wskazuje na to, że nie jest to proces pasywny, ale aktywny, kontrolowany przez nerwy 1. Co więcej, wiedza ta doprowadziła do wprowadzenia Testu Zmarszczek, testu medycznego, który sprawdza zmarszczki u pacjentów, aby ocenić ich ewentualne uszkodzenie nerwów obwodowych 23. Nowsze badania wykazały, że marszczenie palców jest kontrolowane przez współczulny układ nerwowy, dział obwodowego układu nerwowego, który kontroluje również inne mimowolne funkcje ciała, takie jak oddychanie czy trawienie. Jednak nadal nie jest jasne, jak działa cały system, a co ważniejsze, dlaczego jest tam.

Sposób, w jaki działa ten system nie jest całkowicie jasny, ale mamy kilka wskazówek. Po pierwsze, nasze ręce muszą wyczuwać środowisko wodne w charakterystyczny sposób (nie mamy na przykład zmarszczek na rękach). Dłoń posiada niewiarygodną ilość gruczołów potowych, około 370 na cm2. Każdy z tych gruczołów ma mały przewód, który dociera do powierzchni skóry i uważa się, że kiedy te gruczoły znajdują się pod wodą, pewna ilość wody może przejść przez ten przewód i dotrzeć do gruczołu wewnątrz dłoni. Uważa się, że proces ten jest wyczuwany przez współczulny układ nerwowy, który z kolei reaguje zmniejszeniem przepływu krwi przez naczynia palca. Teraz naczynia krwionośne mają ograniczoną krew, co zmniejsza ich objętość, a ta sytuacja powoduje, że skóra kurczy się do wewnątrz, tworząc zmarszczki, które obserwujemy po wzięciu kąpieli 4.

Fizjologia za tym procesem jest dość niesamowita i obejmuje skoordynowane działanie między układem nerwowym a układem krążenia. Nasuwa się więc oczywiste pytanie: Dlaczego ten proces został nabyty w toku ewolucji? Jaka jest korzyść z marszczenia palców?

Niektórzy naukowcy zaczęli badać to zjawisko. Pierwsze podejście było teoretyczne i zostało zaproponowane przez Marka Changizi i kolegów w 2011 r.5 Proponują oni, że zmarszczki wywołane przez wilgoć zostały wybrane w celu zwiększenia przyczepności w mokrych warunkach, tj. po pomarszczeniu palców powinniśmy być w stanie lepiej podnosić mokre przedmioty. Changizi proponuje, by zmarszczki na palcach działały jak bieżnik przeciwdeszczowy na oponach. Tworzą kanały, które pozwalają wodzie odpłynąć, gdy naciskasz opuszkami palców na mokrą powierzchnię, co pozwoliłoby palcom na lepszy kontakt, dając lepszą przyczepność.

Kilka lat później w innym badaniu eksperymentalnie sprawdzono przewidywania, że manipulowanie zanurzonymi obiektami jest bardziej efektywne z pomarszczonymi palcami niż bez nich. W tym celu zrekrutowano uczestników i poproszono ich o włożenie rąk do ciepłej wody na 30 minut lub pozostawienie ich suchych. Po tym czasie uczestnicy musieli przenieść suche lub mokre (zanurzone) szklane kulki o różnych rozmiarach z jednego pojemnika do drugiego 6.

Po przeanalizowaniu danych badacze odkryli, że czas potrzebny na przeniesienie mokrych szklanych kulek był krótszy, jeśli uczestnicy wcześniej zanurzyli palce w wodzie, co sugeruje, że hipoteza Changizi’ego była słuszna i pomarszczenie palców pomaga w przenoszeniu mokrych przedmiotów, co zgadzałoby się z ideą, że proces ten może być ewolucyjnie korzystny i mógł zostać wyselekcjonowany na przestrzeni lat. Jednakże, istnieją pewne kontrowersje, ponieważ wielkość próby w badaniu była dość mała (tylko 20 uczestników). Aby odtworzyć wyniki, inna grupa próbowała przeprowadzić te same eksperymenty na większej kohorcie (40 uczestników). Niestety, wyniki nie były powtarzalne i to drugie laboratorium nie było w stanie stwierdzić, że marszczenie palców było naprawdę zaletą przy manipulowaniu mokrymi przedmiotami 7, więc w tej chwili jest trochę niepewności co do prawdziwej przyczyny tego procesu.

Ale tak czy inaczej, społeczność naukowa nadal uważa, że musi istnieć przyczyna za tym procesem marszczenia. Dlaczego układ nerwowy miałby kontrolować wywołane przez wodę marszczenie palców? Odpowiedź brzmi: tak naprawdę nie wiemy, więc musimy przeprowadzić więcej badań!