Kim był Poncjusz Piłat?

Poncjusz Piłat był rzymskim prefektem (gubernatorem) Judei około 26-37 r. n.e. i jest najbardziej znany z przewodniczenia procesowi Jezusa, opisanemu w Biblii.

„W tradycji chrześcijańskiej Poncjusz Piłat jest na zawsze związany z jednym wydarzeniem”, napisał Warren Carter, profesor Nowego Testamentu w Brite Divinity School w Fort Worth w Teksasie, w swojej książce „Pontius Pilate: Portraits of a Roman Governor” (Liturgical Press, 2003). Piłat „wykorzystał swoją władzę jako gubernator, aby dokonać egzekucji Jezusa z Nazaretu w Jerozolimie około roku 30.”

Pomimo swojej biblijnej sławy, niewiele wiadomo o Piłacie. Do dziś przetrwała jedynie niewielka liczba historycznych relacji i artefaktów, które pochodzą z okresu jego życia.

„Mając tak ograniczone informacje, nie możemy napisać biografii Piłata, wejść w jego głowę, zrozumieć, jak działał” – napisał Carter. „Po prostu nie mamy podstawowych informacji o nim, nie mówiąc już o niczym, co pozwoliłoby nam zrozumieć jego psychologiczny makijaż i działanie.”

Wieki po życiu Piłata, niektórzy chrześcijanie rozwinęli pozytywny pogląd na prefekta, a kilka kościołów uznało go nawet za świętego. Jednakże zachowane pisma z pierwszego wieku mówią o prefekcie, który był skłonny użyć śmiercionośnej siły wobec nieuzbrojonych demonstrantów i który przewodniczył masakrze tak złej, że został odwołany do Rzymu.

Rachunki historyczne

Zachowane zapiski nie mówią prawie nic o życiu Piłata zanim został prefektem Judei lub po odwołaniu go do Rzymu.

„Na podstawie informacji o innych gubernatorach i o tym, jak rzymski system cesarski utrzymywał kontrolę, możemy rozsądnie domyślać się, że Piłat prawdopodobnie miał jakiś rodzaj kariery wojskowej, w której najprawdopodobniej wyróżnił się w jakiś sposób jako oficer” – napisał Carter. „Możemy też być dość pewni, że należał do wyższej warstwy społeczeństwa rzymskiego, że jego rodzina była zamożna.”

Księga Mateusza twierdzi, że żona Piłata miała sen o Jezusie. „Gdy Piłat siedział na fotelu sędziego, jego żona przesłała mu taką wiadomość: 'Nie miej nic do czynienia z tym niewinnym człowiekiem, gdyż z jego powodu wiele dziś wycierpiałam we śnie.'” Mateusz 27:19.

Starożytni pisarze Filon (20 p.n.e.-A.D. 50) i Józefus (A.D. 37-100) obaj opisali incydenty, w których Piłat obraził Żydów. Filon napisał, że Piłat kazał ustawić w pałacu Heroda w Jerozolimie tarcze poświęcone cesarzowi Tyberiuszowi. Mieszkańcy Jerozolimy obrazili się za to, choć historycy nie są do końca pewni dlaczego. Starożytne zwyczaje żydowskie nie zezwalają na czczenie lub powszechne eksponowanie ludzkich wizerunków i możliwe, że eksponowanie imienia cesarza było postrzegane jako naruszenie zwyczajów religijnych.

Piłat twierdził, że mieszkańcy Jerozolimy zaprotestowali przeciwko eksponowaniu tarcz i wysłali listy do rzymskiego cesarza Tyberiusza z prośbą o zdjęcie tarcz. Tyberiusz napisał do Piłata, ganiąc jego decyzję o wystawieniu tarcz i nakazał ich usunięcie. Filon napisał, że Piłat obawiał się, iż lud opowie Tyberiuszowi o „przekupstwach, zniewagach, rabunkach, oburzeniach i bezbożnych krzywdach, egzekucjach bez procesu, które ciągle się powtarzały, nieustannym i niezwykle okrutnym okrucieństwie”, którego rzekomo dopuścił się Piłat. Mimo strachu Piłat nie zdjął tarcz i nie wiadomo, czy lud powiedział Tyberiuszowi o rzekomych występkach Piłata (tłumaczenie angielskiego klasyka F. H. Colsona).

Józef opowiedział o innym, poważniejszym incydencie, kiedy to w Jerozolimie wywieszono flagi z imieniem i prawdopodobnie wizerunkiem Tyberiusza.

W książce Józefusa „Wojna żydowska” starożytny historyk napisał, że wywieszenie flagi „wywołało wielkie poruszenie wśród Żydów; albowiem ci, którzy byli w pobliżu, byli zdumieni tym widokiem, co oznaczało, że ich prawa zostały podeptane – nie zezwalają oni na ustawianie w mieście żadnych wizerunków nagrobnych – a do rozzłoszczonego tłumu miejskiego dołączył ogromny napływ ludzi z kraju” (tłumaczenie angielskiego klasisty G.A. Williamsona).

Ludzie zażądali, aby flagi zostały zdjęte. Kiedy Piłat odmówił, ludzie udali się do jego domu i przez pięć dni pozostawali na zewnątrz, zwróceni twarzą do ziemi (tłumaczenie Williamsona).

Piłat kazał żołnierzom otoczyć protestujących i zagroził, że ich zabije, jeśli nie przyjmą flag. „Na to Żydzi, jakby na mocy porozumienia, padli na ziemię ciałem i zgięli karki, krzycząc, że są gotowi raczej zginąć niż przekroczyć prawo” – napisał Józefus (tłumaczenie Williamson). Piłat wycofał się, nakazując usunięcie flag z Jerozolimy.

Józef twierdził również, że Piłat wykorzystał pieniądze ze świętego skarbca na budowę akweduktu, co jeszcze bardziej rozwścieczyło żydowską opinię przeciwko niemu. To rozwścieczyło lud, który udał się na trybunał i krzyczał na Piłata, napisał Józef (tłumaczenie Williamson). Piłat kazał swoim żołnierzom zabić wielu z protestujących, a „los tych, którzy zginęli, przeraził tłum do milczenia”, napisał Józefus.

W swojej książce „Antiquities of the Jews” Józefus twierdził, że Piłat zmasakrował grupę Samarytan (grupa, która żyje w Izraelu), którzy próbowali wspiąć się na górę Gerizim w poszukiwaniu naczyń pochowanych przez Mojżesza. Wkrótce po tym incydencie Piłat został zastąpiony w Judei przez człowieka o imieniu Marcellus i odesłany do Rzymu. Zapiski historyczne nie mówią, co się z nim stało po powrocie do Rzymu.

Artefakty

Nie są znane żadne wizerunki Piłata, ale badacze odkryli kilka artefaktów z nim związanych. Wśród nich są brązowe monety, które zostały wybite w Judei między 29 a 32 rokiem n.e. Monety z jednej strony mają pogańskie naczynia, a z drugiej wzory używane w starożytnym judaizmie.

„Fakt, że na jednej stronie każdej monety zawsze widnieje czysto żydowski wzór może sugerować, że Piłat celowo przedstawiał zarówno żydowskie, jak i rzymskie symbole, próbując kontynuować próbę Heroda I i jego następców dalszej integracji Judei z Imperium” – napisała Helen Bond, dyrektor School of Divinity na Uniwersytecie w Edynburgu w Szkocji, w książce „Pontius Pilate in History and Interpretation” (Cambridge University Press, 1998).

Innym artefaktem związanym z Piłatem jest inskrypcja odkryta w 1961 roku w rzymskim teatrze w miejscu Cezarei. Podaje ona imię Piłata i stwierdza, że jest on prefektem Judei. Znajduje się tam również imię cesarza Tyberiusza. Niewiele więcej z tego napisu przetrwało.

Bardziej niepewnym artefaktem jest miedziany pierścień na palec z napisem „od Piłata”, który został znaleziony w Herodium, pałacu zbudowanym dla króla Heroda. Pierścień został odkryty podczas wykopalisk prowadzonych w latach 1968-1969. Choć jest mało prawdopodobne, by sam Piłat nosił prosty pierścień na palcu wykonany z miedzi, możliwe, że należy on do kogoś, kto miał związek z prefektem i postanowił użyć jego nazwiska.

Próba Jezusa

Prawie wszystko, co wiadomo o roli Piłata w procesie Jezusa, pochodzi z Biblii. Fragment „Starożytności żydowskich” Józefusa wspomina o Jezusie. Wielu historyków uważa jednak, że fragment ten nie został napisany przez samego Józefusa, lecz dodany później przez skrybę kopiującego książkę historyka.

Ewangelie Mateusza, Marka, Łukasza i Jana mają różne relacje z procesu, ale wszystkie cztery zgadzają się, że Piłat był niechętny egzekucji Jezusa, wierząc, że oskarżony nie popełnił przestępstwa uzasadniającego ukrzyżowanie. Wszystkie cztery Ewangelie twierdzą, że tłum, w skład którego wchodzili arcykapłani, zachęcał Piłata do uznania Jezusa za winnego i ukrzyżowania go.

Ewangelia Mateusza mówi, że kiedy Piłatowi nie udało się przekonać tłumu, że Jezus jest niewinny, prefekt „nabrał wody i umył ręce na oczach tłumu. 'Jestem niewinny krwi tego człowieka' – powiedział. 'To jest wasz obowiązek!'” Mt 27:24.

Wszystkie cztery Ewangelie twierdzą, że Piłat zaoferował tłumowi wybór między uwolnieniem Barabasza, człowieka oskarżonego o przewodzenie gwałtownej rebelii, a Jezusem, i tłum poprosił, aby Barabasz został uwolniony.

Ewangelia Jana twierdzi, że Jezus i Piłat odbyli filozoficzną debatę podczas procesu. „Mówicie, że jestem królem. W rzeczywistości powodem, dla którego się urodziłem i przyszedłem na świat, jest to, że dałem świadectwo prawdzie. Każdy, kto jest po stronie prawdy, słucha mnie” – powiedział Jezus. Piłat zaś zapytał: „Czym jest prawda?”

.