Krótka historia
Nowa Zelandia była ostatnim dużym i nadającym się do życia miejscem na świecie, które zostało odkryte.
Przodkowie Maorysów byli pierwszymi osadnikami w Nowej Zelandii.
Zasiedlenie Māori
Pierwszymi ludźmi przybyłymi do Nowej Zelandii byli przodkowie Māori. Pierwsi osadnicy przybyli prawdopodobnie z Polinezji pomiędzy 1200 a 1300 rokiem naszej ery. Odkryli oni Nową Zelandię podczas eksploracji Pacyfiku, nawigując według prądów oceanicznych, wiatrów i gwiazd.
Niektóre tradycje plemienne mówią, że pierwszym polinezyjskim nawigatorem, który odkrył Nową Zelandię był Kupe. Możesz przeczytać więcej o Kupe w Te Ara – The New Zealand Encyclopedia of New Zealand.
Pierwsze ludy w tradycji Māori | Te Ara
Pierwsi Europejczycy
Holendrzy
Pierwszym Europejczykiem, który przybył do Nowej Zelandii był holenderski odkrywca Abel Tasman w 1642 roku. Nazwa Nowa Zelandia pochodzi od holenderskiego 'Nieuw Zeeland', nazwy nadanej nam po raz pierwszy przez holenderskiego mapnika.
Brytyjczycy i Francuzi
Zaskakująco dużo czasu upłynęło – 127 lat – zanim Nową Zelandię odwiedził kolejny Europejczyk. Anglik, kapitan James Cook, przybył tu w 1769 roku w pierwszej z trzech podróży.
Europejscy wielorybnicy i fokkerzy zaczęli regularnie odwiedzać ten kraj, a następnie kupcy.
Do lat 30. XIX wieku rząd brytyjski był pod presją, aby zmniejszyć bezprawie w kraju i osiedlić się tu przed Francuzami, którzy rozważali Nową Zelandię jako potencjalną kolonię.
Traktat z Waitangi podpisany
6 lutego 1840 roku w Waitangi, William Hobson – pierwszy gubernator Nowej Zelandii – zaprosił zebranych wodzów Māori do podpisania traktatu z Koroną Brytyjską.
Traktat został rozwieziony po całym kraju – aż do Cieśniny Foveaux – do podpisania przez lokalnych wodzów. Ponad 500 wodzów podpisało traktat, który obecnie znany jest jako Traktat z Waitangi (Te Tiriti o Waitangi).
O Traktacie z Waitangi
Termin 'Māori' nie istniał aż do przybycia Europejczyków. Oznacza on „zwykły” i Māori używali go, aby odróżnić się od nowych, jasnoskórych osadników z Europy.
Wojny nowozelandzkie
Māori znaleźli się pod rosnącą presją europejskich osadników, aby sprzedać swoją ziemię pod osadnictwo. Doprowadziło to do konfliktu i w latach 60-tych XIX wieku na Wyspie Północnej wybuchła wojna.
Wiele ziemi Māori zostało zabranych lub kupionych przez rząd podczas lub po 20 latach wojny.
Wojny nowozelandzkie | Te Ara
Rozwój gospodarczy
W międzyczasie w osadach na Wyspie Południowej sprawy miały się bardzo dobrze. Osadnicy zakładali farmy owiec na rozległych łąkach, a Canterbury stało się najbogatszą prowincją kraju. Złoto zostało odkryte w Otago w 1861 roku, a następnie na Zachodnim Wybrzeżu, co pomogło uczynić Dunedin największym miastem Nowej Zelandii.
W latach 70-tych XIX wieku rząd pomógł tysiącom Brytyjczyków rozpocząć nowe życie w Nowej Zelandii. Budowano linie kolejowe, a miasta powstawały lub rozbudowywały się.
W 1882 roku pierwszy transport mrożonego mięsa z Nowej Zelandii dotarł z powodzeniem do Anglii, udowadniając, że eksport chłodzonego mięsa, masła i sera jest możliwy. Nowa Zelandia stała się kluczowym dostawcą dla Wielkiej Brytanii.
Przy gospodarce opartej na rolnictwie, wiele z lasów, które pierwotnie pokrywały Nową Zelandię, zostało wyciętych pod pola uprawne.
Zmiany społeczne, wojna i niepodległość
Prawa dla kobiet i robotników
W 1893 r. Nowa Zelandia stała się pierwszym krajem na świecie, który przyznał wszystkim kobietom prawo do głosowania. Niedługo potem Nowa Zelandia była pierwszym krajem, który zaoferował państwowe emerytury, a pod koniec lat 30. państwowe mieszkania dla robotników.
Wojna południowoafrykańska
Nowa Zelandia chętnie pokazywała swoją lojalność wobec Imperium Brytyjskiego i wysłała żołnierzy do walki za Wielką Brytanię w wojnie południowoafrykańskiej w 1899 roku. Była to pierwsza wojna, na którą nowozelandzcy żołnierze zostali wysłani za granicę.
Nowa Zelandia zyskuje niepodległość
Staliśmy się coraz bardziej świadomi własnego nacjonalizmu. Pod koniec lat 90-tych XIX wieku odrzuciliśmy szansę przyłączenia się do Federacji Australijskiej. Zamiast tego Nowa Zelandia stała się niezależnym Dominium w 1907 roku.
I Wojna Światowa i ANZAC
Tysiące Nowozelandczyków służyło i zginęło za oceanem w I Wojnie Światowej.
Lądowanie w 1915 roku na Gallipoli w Turcji jest uważane za osiągnięcie wieku przez nasz kraj. Ustanowił on tradycję ANZAC (Australian and New Zealand Army Corps) oraz dumę z osiągnięć militarnych Nowej Zelandii i jej specjalnego związku z Australią.
ANZAC Day, który upamiętnia lądowanie na Gallipoli, jest świętem państwowym obchodzonym 25 kwietnia każdego roku. Uświetniają je coraz liczniejsze uroczystości. Aby wyjaśnić historię tego dnia i jego znaczenie dla dzisiejszej Nowej Zelandii, WW100 stworzyło krótkie przewodniki przetłumaczone na 3 języki.
Przewodnik po dniu ANZAC | WW100
II Wojna Światowa
Wojsko nowozelandzkie walczyło za oceanem ponownie w II Wojnie Światowej wspierając Wielką Brytanię (UK). Jednak upadek Singapuru zachwiał wiarą Nowozelandczyków w to, że Wielka Brytania może zagwarantować bezpieczeństwo kraju.
Ponieważ większość naszych sił utknęła w Egipcie i na Bliskim Wschodzie, to Stany Zjednoczone chroniły Nową Zelandię przed Japonią podczas wojny na Pacyfiku.
Wojny koreańskie i wietnamskie
Jako znak przyjaźni ze Stanami Zjednoczonymi, Nowa Zelandia walczyła w Korei w latach 50-tych i – wbrew powszechnemu sprzeciwowi – w Wietnamie w latach 60-tych.
Rozszerzenie handlu i różnorodności kulturowej
Handel
Brytyjska była ważnym i pewnym rynkiem dla naszych produktów rolnych. Ale kiedy Wielka Brytania przystąpiła do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) w 1973 roku, Nowa Zelandia straciła ten ważny rynek. Był to cios dla naszej wspólnoty handlowej i dla kraju.
Na szczęście Nowa Zelandia już wcześniej zaczęła dywersyfikować swój handel eksportowy. Kiedy Wielka Brytania przystąpiła do EWG, wydarzenie to zachęciło Nową Zelandię do poszerzenia swoich perspektyw. Obecnie sprzedajemy nasze produkty rolne i wiele innych towarów eksportowych do szerokiego wachlarza krajów.
Kultura
Nowa Zelandia stała się krajem zróżnicowanym kulturowo. Szczególnie od lat 80-tych, szeroki zakres grup etnicznych został zachęcony do osiedlania się tutaj i Nowa Zelandia jest teraz znacznie bardziej wielokulturowa.
Zgodnie z danymi z 2013 roku z Narodowego Spisu Powszechnego, 25% osób mieszkających w Nowej Zelandii urodziło się za granicą, 15% to Māori, ponad 12% to Azjaci, a ponad 7% pochodzi z wyspiarskich narodów Pacyfiku. Hindi jest czwartym najczęściej używanym językiem w Nowej Zelandii, po angielskim, Māori i Samoan.