Mitologia norska dla bystrzaków

Ullr (wymawiane „ULL-er,”często anglicyzowane jako „Ull”, a także czasami określane jako „Ullinn”) jest niejasnym i enigmatycznym bogiem norweskim. Odniesienia do niego w literaturze staronordyjskiej są skąpe i niewiele mówią nam o jego osobowości lub roli w przedchrześcijańskiej religii i mitologii. Niemniej jednak, te przelotne wzmianki wskazują, że był on kiedyś bóstwem o dużym znaczeniu, nawet jeśli nie wiemy dlaczego.

Ullr jest synem bogini zboża Sif, a zatem pasierbem boga gromu Thora. Kenningowie ustalili, że Ullr jest doskonałym łucznikiem, myśliwym, łyżwiarzem i narciarzem, przystojnym, wojowniczym i szczególnie trafnym bóstwem, które można przywołać przed pojedynkiem. „Ullr’s ship” to kenning oznaczający „tarczę”, co wskazuje, że istniała opowieść o jego podróży przez ocean na tarczy, ale jeśli tak, to opowieść ta zaginęła. Jeden z poematów w Eddzie Poetyckiej, Grímnismál, stwierdza, że jego dom nazywa się Ýdalir, „cisowe doliny”. Drewno cisowe było preferowane ponad wszystkie inne drzewa do wyrobu łuków, co prawdopodobnie wyjaśnia to skojarzenie.

W innym miejscu poematu Odyn, który został uwięziony między dwoma ogniami, obiecuje błogosławieństwo „Ullra i wszystkich bogów” temu, kto go uratuje. To umiejscowienie sugeruje, że Ullr zajmuje szczególną pozycję w stosunku do innych bóstw. Sugestia ta jest potwierdzona przez średniowiecznego duńskiego historyka Saxo Grammaticusa, który mówi nam, że Ullr (którego imię jest tutaj zlatynizowane jako „Ollerus”) objął przywództwo bogów w okresie, gdy ich zwykły wódz, Odyn, był na wygnaniu. Podobnie w innym staronorweskim poemacie, Atlakviða, pojawia się scena składania przysięgi, w której ostatnia i najbardziej uroczysta przysięga jest składana na pierścień Ullra.

Powszechność nazw miejsc wywodzących się od „Ullr” w całej Szwecji i wschodniej Norwegii dodatkowo świadczy o tym, że Ullr był kiedyś wyjątkowo znaczącą postacią wśród skandynawskich bogów. Wiele z tych nazw jest połączonych z elementami takimi jak hof, „świątynia”, co wskazuje na aktywne czczenie Ullra podczas wczesnej Epoki Wikingów i prawdopodobnie także później.

Znaczenie i etymologia jego imienia są niepewne, ale niektórzy sugerują, że może ono pochodzić od germańskiego rdzenia, który można znaleźć także w gockim wulþus, „chwała” i staroangielskim wuldor („chwała, splendor, honor”).

Niektórzy próbowali zrównać Ullr z bogiem nieba Tyrem, który, jak omawia artykuł na tej stronie, był germańską wersją najwyższego boga Proto-Indoeuropejczyków, od którego wywodzą się Norwedzy i inne ludy germańskie.

Ten związek wydaje mi się technicznie możliwy, ale jest dość naciągany. Tyr był, między innymi, bogiem prawa i sprawiedliwości. Epizod z przysięgą na pierścień Ullra w Atlakviða mógłby wskazywać, że Ullr był podobnie przywoływany jako patron prawa i sprawiedliwości. Ponieważ jednak przysięganie na symbol bóstwa – jakiegokolwiek bóstwa, niezależnie od jego związku ze sprawiedliwością i prawem – było powszechną praktyką w pogańskim społeczeństwie germańskim, sam ten epizod nie wystarcza, by stwierdzić, że Ullr miał cokolwiek szczególnego wspólnego z tymi atrybutami. Obydwaj bogowie byli w pewnym okresie bardziej widoczni w religii nordyckiej niż w czasach, gdy powstawała literatura staronordycka, ale to samo w sobie nie stanowi o związku między nimi. I to jest jedyny dowód, który w jakikolwiek sposób łączy Ullra i Tyra – jeśli w ogóle chcesz to nazywać dowodem. Ta spekulacja jest więc niczym więcej niż spekulacją, za którą i przeciwko której nie da się przekonująco argumentować.

Inni chcieli połączyć Ullr z plemieniem bóstw Vanir na podstawie podobnie chwiejnych dowodów: rozmieszczenie nazw miejsc z „Freyr” i „Njord” w pobliżu nazw miejsc z „Ullr”, oraz fakt, że Ullr najwyraźniej podróżował kiedyś przez morze (niektóre bóstwa, które są zgrupowane wśród Vanir były związane z oceanem). Jednak, co ważniejsze, każdy argument, który zakłada, że Vanirowie byli odrębnym plemieniem, jest już z tego powodu podejrzany, ponieważ jest wysoce dyskusyjne, do jakiego stopnia Vanirowie byli postrzegani jako odrębne plemię bogów, jeśli w ogóle.

Więc, koniec końców, wiemy wystarczająco dużo o Ullr, by wywnioskować, że był on kiedyś bóstwem najwyższej wagi, ale nie mamy pojęcia, kim naprawdę był i co sprawiło, że był tak ważny dla starożytnych Skandynawów. Podobnie jak wiele innych aspektów przedchrześcijańskiej religii germańskiej, informacje, które posiadamy na temat Ullra są fragmentaryczne i nieistotne, ale co jest jeszcze bardziej frustrujące, tantalizujące tak.

Szukasz więcej wspaniałych informacji na temat mitologii i religii nordyckiej? Podczas gdy ta strona zapewnia ostateczne wprowadzenie online do tematu, moja książka The Viking Spirit zapewnia ostateczne wprowadzenie do mitologii i religii Norse okresu. Napisałem również popularną listę 10 najlepszych książek o mitologii nordyckiej, która prawdopodobnie okaże się pomocna w twoich poszukiwaniach.

Turville-Petre, E.O.G. 1964. Myth and Religion of the North: The Religion of Ancient Scandinavia. s. 182.

Simek, Rudolf. 1993. Słownik mitologii północnej. Translated by Angela Hall. s. 339-340.

Edda Poetycka. Grímnismál, strofa 5.

Turville-Petre, E.O.G. 1964. Myth and Religion of the North: The Religion of Ancient Scandinavia. s. 182-183.

Eda Poetycka. Grímnismál.

Saxo Grammaticus. Gesta Danorum.

Turville-Petre, E.O.G. 1964. Myth and Religion of the North: The Religion of Ancient Scandinavia. s. 182-183.

Tamże.

Simek, Rudolf. 1993. Słownik mitologii północnej. Translated by Angela Hall. p. 339.

Turville-Petre, E.O.G. 1964. Myth and Religion of the North: The Religion of Ancient Scandinavia. s. 184.

Tamże.

Ellis-Davidson, Hilda Roderick. 1964. Gods and Myths of Northern Europe. s. 105-106.

Simek, Rudolf. 2010. Vanir: nekrolog. In The Retrospective Methods Newsletter, December 2010. Edited by Helen F. Leslie and Mathais Nordvig.