Morze Bałtyckie

Kraje regionu

Dania, Estonia, Finlandia, Niemcy, Łotwa, Litwa, Polska, Szwecja, Norwegia, północno-zachodnie regiony Rosji, Białoruś

Ramy polityki

1. Program współpracy transnarodowej

Program INTERREG Region Morza Bałtyckiego (BSR) 2014-2020 wspiera zintegrowany rozwój terytorialny i współpracę dla regionu Morza Bałtyckiego. Program ma na celu rozwiązywanie problemów, które nie mogą być w wystarczającym stopniu rozwiązywane przez poszczególne kraje. Wyzwania, które wymagają wspólnej odpowiedzi partnerów z kilku krajów regionu Morza Bałtyckiego, obejmują poprawę jakości wody oraz zwiększenie bezpieczeństwa i ochrony na morzu. Program wspiera realizację Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego (EUSBSR), która była pierwszą kompleksową strategią UE ukierunkowaną na makroregion w Europie. Program BSR koncentruje się na następujących czterech priorytetach:

1. Zdolność do innowacji;
2. Efektywne zarządzanie zasobami naturalnymi;
3. Zrównoważony transport;
4. Wydolność instytucjonalna dla współpracy makroregionalnej.

Zmiana klimatu jest objęta priorytetem 2, który obejmuje cztery cele: (a) gospodarka wodna w celu zmniejszenia dopływu składników odżywczych i zmniejszenia zrzutów substancji niebezpiecznych do Morza Bałtyckiego i wód regionalnych (cel 2.1); (b) zwiększenie produkcji i wykorzystania zrównoważonej energii odnawialnej (cel 2.2); (c) zwiększenie efektywności energetycznej (cel 2.3) oraz (d) postęp w zakresie zrównoważonego i zasobooszczędnego niebieskiego wzrostu (cel szczegółowy 2.4). Program ma również szereg zasad horyzontalnych, w tym jedną związaną z adaptacją – zrównoważony rozwój.

2. Strategie makroregionalne

Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego ma na celu wzmocnienie współpracy w regionie Morza Bałtyckiego, aby promować bardziej zrównoważony rozwój w tym obszarze, przyczynić się do realizacji głównych polityk UE i wzmocnić integrację w regionie.

Zmiana klimatu była priorytetem już od pierwszego planu działania EUSBSR w 2009 r., kiedy to EUSBSR wezwała do opracowania makroregionalnego podejścia do adaptacji do zmiany klimatu. W latach 2013-2014 zmiana klimatu została włączona do działania horyzontalnego „Zrównoważony rozwój”, a działanie horyzontalne Klimat Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego (HA Klimat EUSBSR) zostało wprowadzone do zmienionej w 2015 r. wersji Planu Działania EUSBSR. Dotychczasowe osiągnięcia ukierunkowane były na wyzwania środowiskowe w regionie, w szczególności związane z redukcją ładunków biogenów i poprawą jakości wody, i udało się ustanowić działania obejmujące wszystkie kraje EUSBSR. Działania te, mające na celu poprawę stanu środowiska, przyniosą pośrednie korzyści w zmieniających się warunkach klimatycznych, ponieważ eutrofizacja będzie generować więcej negatywnych skutków wraz ze wzrostem temperatury.

3. Konwencje międzynarodowe i inne inicjatywy współpracy

Państwa wchodzące w skład regionu są, z wyjątkiem Norwegii i Białorusi, również stronami Konwencji Helsińskiej, która jest „Konwencją o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego”. Konwencja ma na celu ochronę środowiska morskiego Morza Bałtyckiego przed wszelkimi źródłami zanieczyszczeń poprzez współpracę międzyrządową i obejmuje cały obszar Morza Bałtyckiego, w tym wody śródlądowe, wody samego morza i dno morskie. Konwencja jest zarządzana przez Komisję Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku (HELCOM), która posiada szereg inicjatyw związanych z adaptacją do zmian klimatu (CCA), np. regularną regionalną ocenę zmian klimatu i ich implikacji dla Morza Bałtyckiego.

Rada Państw Morza Bałtyckiego (CBSS) jest politycznym forum współpracy międzyrządowej w regionie Morza Bałtyckiego. Założona w 1992 roku, miała na celu w pierwszej kolejności wspieranie przejścia regionu Morza Bałtyckiego do nowego krajobrazu międzynarodowego po zakończeniu zimnej wojny. Jej obecna misja polega na wspieraniu „globalnego spojrzenia na problemy regionalne”, co obejmuje przekładanie traktatów międzynarodowych, takich jak, między innymi, Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ, Paryskie Porozumienie Klimatyczne oraz Ramy Sendai w sprawie Zmniejszania Ryzyka Katastrof, zgodnie ze strategią EUSBSR (8 z 11 państw członkowskich CBSS jest również członkami strategii EUSBSR) na działania regionalne w terenie. CBSS prowadzi działanie horyzontalne Klimat Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego i zainicjowało Platformę Dialogu Klimatycznego BSR. To działanie horyzontalne ma również na celu ocenę sukcesu polityk adaptacyjnych wdrażanych przez państwa członkowskie oraz poprawę koordynacji i synergii pomiędzy inicjatywami i projektami BSR dotyczącymi adaptacji.

Komisja Zrównoważonych Miast UBC (Związek Miast Bałtyckich) działa poprzez swoje obszary polityki skupiające się na zmianach klimatycznych, w tym na adaptacji, która ma na celu wzmocnienie poziomów lokalnych poprzez współpracę i tworzenie sieci.

4. Strategie i plany adaptacji

Projekt Baltadapt, który był finansowany w ramach Programu INTERREG IV B Morze Bałtyckie 2007-2013, opracował strategię adaptacji dla Regionu, której towarzyszą wytyczne i niewiążący plan działania. Na spotkaniu politycznym wysokiego szczebla CBSS w 2014 r. zatwierdzono strategię adaptacyjną w dokumencie „Decyzja Rady Państw Morza Bałtyckiego w sprawie przeglądu długoterminowych priorytetów CBSS”. Strategia Baltadapt w zakresie adaptacji do zmian klimatu dla regionu Morza Bałtyckiego jest jednym z niewielu przykładów transnarodowych strategii adaptacyjnych w Europie. Strategia ta ma na celu uzupełnienie krajowych i lokalnych procesów adaptacyjnych w regionie Morza Bałtyckiego, w szczególności poprzez poprawę koordynacji między poziomami i sektorami za pomocą wymiany informacji i rozwoju sieci. Strategia Baltadapt została włączona do strategii EUSBSR, w szczególności poprzez Horyzontalne Działanie EUSBSR na rzecz Klimatu, które ma na celu zwiększenie świadomości i potencjału w zakresie adaptacji do zmian klimatu w regionie, koncentrując się w szczególności na poziomie lokalnym i regionalnym.

BŚR utworzyła Platformę Dialogu Klimatycznego BSR, której celem jest udostępnienie publicznie materiałów dotyczących adaptacji do zmian klimatu specyficznych dla danego regionu poprzez platformę Climate-ADAPT oraz opracowanie wspólnego projektu w zakresie szkolenia i podnoszenia świadomości. Platforma Dialogu Klimatycznego BSR została zatwierdzona przez Ministrów Spraw Zagranicznych CBSS i odbywa regularne spotkania przedstawicieli rządów krajowych, KE i projektów flagowych BSR w celu omówienia postępów we wdrażaniu EUSBSR HA Climate i strategii adaptacji BSR.

Przykłady projektów finansowanych w okresie 2014-2020

Do czerwca 2018 r. żaden z projektów zatwierdzonych przez Program Regionu Morza Bałtyckiego INTERREG V B Baltic Sea Programme 2014-2020 nie wydaje się bezpośrednio odnosić do wyzwań związanych z adaptacją do zmian klimatu. Jednakże, Program INTERREG V A Centralny Bałtyk 2014-2020, który obejmuje znaczną część Centralnego Bałtyku w swoim obszarze współpracy (składającym się z części Finlandii, Szwecji, Estonii i Łotwy), sfinansował flagowy projekt EUSBSR iWater (Integrated Storm Water Management), który trwał od 2015 do 2018 roku.

Podczas gdy poprzednie projekty realizowane w ramach Programu INTERREG IV B Bałtyk 2007-2013 (np. BaltCICA, Baltadapt, czy BalticClimate) miały międzysektorowe podejście do adaptacji do zmian klimatu, iWater kładł sektorowy nacisk na gospodarkę wodną. W szczególności miał on na celu poprawę praktyk planowania miejskiego w miastach regionu Morza Bałtyckiego poprzez rozwój zintegrowanego systemu zarządzania wodami burzowymi. Miasta i gminy partnerskie projektu (Ryga i Jelgava na Łotwie, Söderhamn i Gävle w Szwecji, Tartu w Estonii, Helsinki i Turku w Finlandii) przyjęły nowe programy i narzędzia, które zostały ostatecznie włączone do procesów planowania miejskiego. Wykorzystując te pilotażowe lokalizacje jako przykłady, w miastach partnerskich opracowano możliwe do przeniesienia wytyczne i narzędzia, przy zaangażowaniu lokalnych interesariuszy i grup interesów. Około 35 innych miast Morza Bałtyckiego zostało przeszkolonych w zakresie stosowania opracowanych metod w regionie.