Napoleon – Dojście do władzy i historia Napoleona Bonapartego

W 1795 roku młody wojskowy o nazwisku Napoleon Bonaparte otrzymał rozkaz stłumienia paryskiego tłumu, który szturmował pałac Tuileries. Już w 1795 r. Napoleon zademonstrował połączenie ambicji i bezwzględności, które miało charakteryzować całą jego karierę. Gdy tłum ruszył na Tuileries, Napoleon bez mrugnięcia okiem rozkazał swoim żołnierzom strzelać do tłumu. Tłum szybko się rozproszył, a potencjalne zagrożenie dla Dyrektoriatu, ówczesnego rządu francuskiego, zostało odparte. Skąd się wziął ten człowiek?

Dowiedz się więcej o młodym Napoleonie

Urodził się na Korsyce, jako drugi syn w rodzinie szlacheckiej, i zgodnie z tradycyjnym arystokratycznym wzorcem, drugi syn kończy karierę w wojsku. We wczesnym okresie życia Napoleona uczęszczał on do akademii wojskowych we Francji. Te nieco skromne początki będą jedną z wizytówek Napoleona; Napoleon stanie się wielkim orędownikiem człowieka, który sam siebie stworzył. Stał się idolem wielu ludzi, zwykłych obywateli, którzy widzieli w Napoleonie możliwości tego, co człowiek utalentowany, obdarzony zdolnościami i ambicją mógłby osiągnąć, gdyby nie był skrępowany strukturami starego reżimu.

To jest transkrypcja z serii wideo Życie rewolucji francuskiej i epoki Napoleona. Oglądaj już teraz na The Great Courses Plus.

Był również bardzo sprytnym człowiekiem pod względem politycznym. Ożenił się z dobrze poinformowaną politycznie wdową, Józefiną de Beauharnais, której arystokratyczny mąż zginął podczas terroru.

Wczesne zwycięstwa militarne Napoleona

Najbardziej znany był jednak z serii niezwykłych zwycięstw militarnych w latach 1796-97. W tych latach podbił całe północne Włochy, zmuszając Habsburgów do zrzeczenia się swoich terytoriów, a także starał się przejąć kontrolę nad Holandią. Stanął również na czele ekspedycji wojskowej do Egiptu, chcąc osłabić tam pozycję Wielkiej Brytanii, i choć jego kampania w Egipcie nie przyniosła oczekiwanych rezultatów, odniósł serię bardzo efektownych zwycięstw militarnych. Było to bardzo szeroko relacjonowane we Francji. To nie była tylko ekspedycja wojskowa; wziął, w efekcie, to, co teraz uważalibyśmy za sztab public relations, który monitorował każdy jego ruch.

Te dramatyczne zwycięstwa w Egipcie i w północnych Włoszech sprawiły, że Napoleon stał się we Francji osobą znaną na całym świecie. Do roku 1799, kiedy Dyrektoriat nadal tracił poparcie i nie był w stanie wzbudzić żadnego entuzjazmu, Napoleon stał się bardzo znany i popularny w całym kraju.

Dowiedz się więcej o Napoleonie w Egipcie

Przewrót doprowadza Napoleona do władzy

W listopadzie 1799 r. wielu członków Dyrektoriatu zwróciło się do Napoleona z prośbą o pomoc w ustanowieniu jakiegoś stabilnego rządu, który byłby w stanie oprzeć się powtarzającym się zagrożeniom ze strony odnowionego radykalizmu i odrodzonego rojalizmu. Dwóch członków Dyrektoriatu zbliżyło się do Napoleona, spiskowało z nim i jego bratem Ludwikiem, aby obalić słaby rząd i ustanowić jakąś formę silniejszego reżimu, który byłby w stanie wytyczyć nowy kierunek dla Francji.

Przewrót ten miał mieć miejsce 9 listopada 1799 roku. Nowy rząd, który został ustanowiony, przewidywał, że władza będzie dzielona przez trzech konsulów. Widzimy tu już terminologię, która nie nawiązuje do rewolucji, ani nawet do starego reżimu, ale konsulów nawiązujących do Imperium Rzymskiego. Władza miała być dzielona przez triumwirat, a Napoleon miał być pierwszym konsulem, primus inter pares, pierwszym wśród równych sobie.

Dwie rzeczy były już w tym momencie bardzo jasne. Jedną z nich była jego ogromna ambicja, a drugą wielka charyzma. Można to było zaobserwować w jego kontaktach z wojskiem – jego wojskami w północnych Włoszech, jego wojskami w Egipcie – a także, wszelkiego rodzaju współczesne dowody sugerują, że w kontaktach z ludźmi indywidualnie wywierał ogromny urok, siłę i charyzmę. Nie było tajemnicą, że bardzo szybko przechytrzył swoich dwóch partnerów w tym triumwiracie, a także ciała ustawodawcze reżimu.

Napoleon zacieśnia swój uścisk na władzy

W 1802 r. Napoleon wybrał siebie na dożywotniego konsula. Krok ten, który był naprawdę niezwykły i zapowiadał sposób, w jaki Napoleon chciał rządzić, miał zostać zatwierdzony przez narodowy plebiscyt. Ludzie zostali wezwani do głosowania nad ratyfikacją tego kroku podjętego przez reżim, podjętego przez Napoleona. Wynik głosowania wynosił 3 568 885 za, 8 374 przeciw. Można podejrzewać, że doszło do pewnej manipulacji i wpływów na wynik, ale Napoleon był w tym czasie bardzo popularny we Francji.

W 1804 roku wykorzystał sfingowany spisek rojalistów, aby ogłosić się cesarzem. Twierdził, że istnieje spisek mający na celu powrót monarchii Burbonów, obalenie rewolucji. Napoleon ciągle mówił o rewolucji, czasem nawet o republice i widział w tym wielkie niebezpieczeństwo. Ale zawsze starał się przedstawić siebie z jednej strony jako wojskowego, człowieka spraw, w pewnym sensie pragmatyka, ale także jako prawowitego spadkobiercę Rewolucji. Po raz kolejny krok ten został ratyfikowany przez plebiscyt, a w pierwszej linijce tego nowego dokumentu konstytucyjnego czytamy: „Rządy Republiki powierza się cesarzowi.”

Ciekawe są tu rezonanse dawnego Imperium Rzymskiego. Jakiego rodzaju było to imperium? Jakiego rodzaju miało to być państwo? Czy był on, jak twierdził Napoleon, prawowitym spadkobiercą Rewolucji, czy też, jak twierdzili jego krytycy, po prostu wojskowym tyranem, przypominającym najgorsze aspekty Imperium Rzymskiego? Czy też jego reżim reprezentuje naprawdę wyjątkową nową polityczną syntezę zarówno form demokratycznych, jak i kontroli autorytarnej?

Aby odpowiedzieć na te pytania, musimy zwrócić się ku podstawowym elementom samego reżimu: jego konstytucji, administracji, krajowym osiągnięciom reżimu. Konstytucja z 1791 roku opierała się na powszechnych wyborach. W tym sensie jest ona zgodna z Rewolucją, Wielką Rewolucją, ale wybory były bardzo pośrednie. Wybory powszechne miały na celu wyłonienie elektorów, którzy następnie wybierali ostateczną legislaturę. To był typowy rodzaj kompromisowego rozwiązania. Użycie plebiscytu było nowością; nadało reżimowi Napoleona patyny nie tylko demokracji, ale demokracji radykalnej, niemalże woli ogółu przemawiającej poprzez plebiscyty. Jeśli wziąć pod uwagę ten okres, to jest to absolutnie niezwykłe zjawisko, polegające na bezpośrednim zwróceniu się do ludu, by powiedział „tak” lub „nie” w najważniejszych sprawach państwowych.

Dowiedz się więcej o problemach gospodarczych Francji w latach 80. XVIII wieku

Kodeks Napoleona

Napoleon nalegał na kodyfikację prawa; Kodeks Napoleona stanie się jednym z największych osiągnięć jego reżimu, wdrożonym nie tylko we Francji, ale także w krajach Europy okupowanych przez francuskie armie. Ten nowy kodeks narzucił Francji jednolity system sprawiedliwości. Wzywał do równości wobec prawa. To był wielki krok. Równość wobec prawa oznaczała dla reżimu napoleońskiego między innymi to, że nikt nie będzie zwolniony z podatków. Wszyscy obywatele francuscy mieli teraz ponosić finansowe obciążenia państwa.

Wolność wyznania była zagwarantowana w nowej konstytucji; protestanci mogli praktykować swoją religię, a Napoleon podjął kroki w celu emancypacji Żydów. Zostało to zrobione już w czasie rewolucji, w pierwszej konstytucji. Napoleon podjął kolejne kroki w tym kierunku.

Nowa konstytucja przewidywała również wolność zawodu. Nie brzmi to zbyt rewolucyjnie, ale tak właśnie było. Zadała ostateczny cios starym gildiom i była ukłonem w stronę nowych sił komercyjnego kapitalizmu i industrializacji we Francji. To, co zrobiła, to zasygnalizowanie liberalnym elementom ekonomicznym, że będzie to reżim, który przyjmie politykę sprzyjającą biznesowi, sprzyjającą handlowi, przełamaniu resztek władzy, które pozostały po starym systemie gildii we Francji.

Ważne jest również to, że Napoleonowi w ogóle przeszkadzało posiadanie konstytucji. Dla Napoleona było jasne, że dżina nie da się wsadzić z powrotem do butelki; rewolucja się dokonała. Mimo to Napoleon uważał, że nie można mieć legalnego rządu po rewolucji bez konstytucji. Jego reżim opierał się na roszczeniu do suwerenności ludu, zawartym w konstytucji, w wyborach, w plebiscytach, co nadawało napoleońskiemu reżimowi bardzo radykalny, postępowy charakter.

Napoleon kontynuował też politykę, na którą kładziono nacisk podczas rewolucji: nacisk na edukację. Napoleon stworzył system lycées pod ścisłym nadzorem rządu i kładł nacisk na kształcenie ludzi, aby mogli czytać, aby mogli uczestniczyć w życiu publicznym, aby mogli być obywatelami. Była to również część jednego z innych wielkich roszczeń społecznych reżimu napoleońskiego. Miał to być reżim, w którym kariera była otwarta dla talentów. Nie chodziło o dziedziczność, nie chodziło o koneksje, nie chodziło o nic z tych rzeczy. Liczył się człowiek utalentowany, człowiek zdolny, gotowy zaryzykować i osiągnąć.

Dowiedz się więcej o tym, jak Napoleon przejął władzę we Francji w 1799 roku

Reformy administracyjne Napoleona i pokój z Watykanem

Reżim wprowadził również reformę francuskiej administracji. Za rządów Napoleona powstała racjonalna, scentralizowana administracja. Stworzył bardzo wydajny system podatkowy, co nie jest zbyt ekscytującą reformą, ale oczywiście, biorąc pod uwagę historię Francji w XVIII wieku, było absolutnie konieczne. Przywrócił we Francji system scentralizowanej administracji, w którym lokalni urzędnicy byli mianowani z Paryża. W rzeczywistości pod rządami Napoleona mamy do czynienia z najbardziej scentralizowanym ze wszystkich reżimów francuskich w XVIII i XIX wieku. Jednak oprócz tych inicjatyw, prawdopodobnie jedną z najważniejszych, jeśli nie najważniejszą, jeśli chodzi o przypieczętowanie popularności Napoleona w kraju, było zawarcie pokoju z Kościołem.

Po dekadzie, w której stosunki między różnymi francuskimi rewolucjonistami a Kościołem były napięte (delikatnie mówiąc), Napoleon był zdeterminowany, aby przywrócić dobre relacje z papiestwem, aby przywrócić Kościół do głównego nurtu francuskiego życia politycznego. W 1801 r. podpisał z Watykanem, z Piusem VII, konkordat, w którym reżim napoleoński uznał katolicyzm za „religię większości Francuzów”

Nie miała to być religia państwowa; konstytucja, która miała dopiero powstać, domagała się wolności religijnej – ale uznawała, że katolicyzm jest religią większości Francuzów. Ten konkordat z Watykanem był niezwykle popularny we Francji.

Dowiedz się więcej o tym, kiedy Napoleon ogłosił się cesarzem

Napoleon jako opresyjny, ale popularny władca

Te aspekty reżimu z pewnością umocniły pozycję Napoleona w społeczeństwie. Ale jeśli te czynniki były zgodne z rewolucją, to inne aspekty reżimu napoleońskiego już nie. Jego przeciwnicy twierdzili, że Napoleon był tak naprawdę dyktatorem, choć z dużym poparciem społecznym. Z pewnością system był utrzymywany przez tajną policję i bardzo ścisłą cenzurę.

Liczba gazet w Paryżu skurczyła się z 73 w 1799 r. do 13, a potem do czterech. Były one ściśle cenzurowane przez reżim. Tajni agenci nadzorowali prasę i sztukę pod rządami Napoleona. Inwigilacja wrogów była powszechna, powszechne były też aresztowania wrogów lub potencjalnych wrogów. Można tu również zaobserwować nieco mrożący krew w żyłach rozwój wypadków: niektórzy przeciwnicy lub potencjalni przeciwnicy Napoleona zostali aresztowani lub objęci rodzajem aresztu ochronnego, a następnie wysłani do zakładów psychiatrycznych – nie do więzień, ale do zakładów dla umysłowo chorych.

Jakkolwiek opresyjny reżim napoleoński wykazywał się opresyjnymi cechami, cieszył się on ogromną popularnością we Francji, z pewnością aż do lat 1812-1813. Większość społeczeństwa wyraźnie wierzyła, że reżim ten utrwalił najbardziej pozytywne zdobycze Rewolucji. Ponadto Napoleon przywrócił Francji świetność. Paryż ponownie stał się centrum zachodniej cywilizacji. Wielkość imperium, militarna chwała francuskich armii maszerujących przez cały kontynent europejski – wszystkie te rzeczy utwierdziły popularność Napoleona we Francji.

Częste pytania o Napoleona Bonaparte

Ten artykuł został zaktualizowany 12/20/2019

.