Prawo proceduralne
„Prawo proceduralne” i „prawo materialne” w różnych językachEdit
„Prawo proceduralne” w odróżnieniu od „prawa materialnego” jest pojęciem występującym w różnych systemach prawnych i językach. Podobne do angielskich wyrażeń są hiszpańskie słowa derecho adjetivo i derecho material lub derecho sustantivo, jak również portugalskie określenia dla nich, direito adjetivo i direito substantivo. Inne idee kryją się za niemieckimi wyrażeniami formelles Recht (lub Verfahrensrecht) i materielles Recht, jak również za francuskim droit formel/droit matériel, włoskim diritto formale/diritto materiale i szwedzkim formell rätt/materiell rätt; wszystkie one, traktowane dosłownie, oznaczają prawo „formalne” i „materialne”. Tę samą opozycję można znaleźć w rosyjskim słownictwie prawniczym, gdzie материальное право oznacza prawo materialne, a процессуальное право – prawo procesowe. Podobnie jak w języku rosyjskim, w języku bułgarskim „материално право” oznacza prawo materialne, a процесуално право odnosi się do prawa procesowego. W języku chińskim „prawo proceduralne” i „prawo materialne” są reprezentowane przez te znaki: „程序法” i „实体法”.
W Niemczech wyrażenia formelles Recht i materielles Recht powstały w XIX w., ponieważ dopiero w tym czasie rzymska actio została podzielona na komponenty proceduralne i materialne.
Istota „prawa proceduralnego”/”prawa materialnego” w EuropieEdit
W europejskich systemach prawnych prawo rzymskie wywierało duży wpływ. W czasach starożytnych rzymska procedura cywilna obowiązywała w wielu krajach. Jednym z głównych zagadnień tej procedury było actio (podobne do angielskiego słowa „act”). W procedurze legis actiones actio zawierało zarówno elementy procesowe, jak i materialne. Praetor bowiem w trakcie tej procedury przyznawał lub odmawiał wszczęcia postępowania sądowego, udzielając lub odmawiając odpowiednio actio. Udzielając actio pretor w końcu tworzył roszczenia. Tzn. akt proceduralny spowodował istnienie roszczeń materialnych. Takie pierwszeństwo (procedury nad treścią) jest sprzeczne z tym, co myślimy o tej relacji współcześnie. Ale nie była to tylko kwestia pierwszeństwa i tego, czy jedno służy drugiemu. Ponieważ actio składała się z elementów proceduralnych i materialnych, trudno było ponownie rozdzielić obie części.
Nawet naukowe traktowanie prawa, które rozwinęło się w średniowieczu na nowych uniwersytetach we Włoszech (w szczególności w Bolonii, Mantui), nie doprowadziło do pełnego i jasnego rozdziału. (Angielski system „writs” w średniowieczu miał podobny problem jak tradycja rzymska z actio.)
W Niemczech jedność procedury i treści w actio została definitywnie zakończona wraz z kodyfikacją Bürgerliches Gesetzbuch (BGB), która weszła w życie 1 stycznia 1900 roku. Wyrażenie Anspruch (§ 194 BGB) – oznaczające „roszczenie” – zostało „oczyszczone” z elementów proceduralnych. I to był czas na „założenie” pojęć formelles / materielles Recht. Jednak po II wojnie światowej wyrażenie formelles Recht zostało oczywiście uznane za „skażone” i w szerokim zakresie zastąpione przez Prozessrecht, zawężając jego ideę do „prawa procesowego” (wyłączając tym samym np. prawo innych procedur i prawo kompetencyjne).