1ste-eeuwse wortels van ‘Roodkapje’ gevonden

Volksverhalen kunnen net zo evolueren als diersoorten, waarbij ze nieuwe kenmerken krijgen en andere laten vallen als ze zich verspreiden over verschillende delen van de wereld.

Een onderzoeker in het Verenigd Koninkrijk heeft deze analogie letterlijk getest, door gebruik te maken van analytische modellen die gewoonlijk worden gebruikt om de relaties tussen soorten te bestuderen en een evolutionaire boom te creëren voor “Roodkapje” en zijn neefjes.

“Dit is vergelijkbaar met een bioloog die laat zien dat mensen en andere apen een gemeenschappelijke voorouder hebben, maar zijn geëvolueerd tot verschillende soorten,” legde antropoloog Jamie Tehrani van de Durham University uit in een verklaring. Tehrani ontdekte dat “Roodkapje” waarschijnlijk 1000 jaar geleden is ontstaan uit een voorouderlijk verhaal dat zijn wortels heeft in de eerste eeuw na Christus.

“Roodkapje” is bij westerlingen bekend dankzij de gebroeders Grimm. In het verhaal bezoekt een meisje het huis van haar grootmoeder en wordt begroet door een wolf die vermomd is als de oude vrouw. Roodkapje wordt prompt verslonden na een opmerking als “Wat een grote tanden heb jij, oma!” Maar een houthakker snijdt later de wolf open en redt het meisje en haar grootmoeder, die op wonderbaarlijke wijze nog in leven zijn in de maag van het beest.

Maar er zijn verschillende andere versies van dit verhaal uit oude Europese orale tradities, waaronder varianten waarin het meisje de wolf te slim af is en ontsnapt nadat ze gevraagd heeft om naar buiten te mogen om naar het toilet te gaan. In een ander verhaal, “De wolf en de kinderen” genaamd, dat in heel Europa en het Midden-Oosten werd verteld, gaat een oppasgeit naar buiten in het veld, maar waarschuwt eerst haar kinderen de deur niet te openen. Een wolf die haar waarschuwing hoort, doet zich voor als de oppasgeit, verleidt de geitjes hem binnen te laten en eet ze op.

Dergelijke verhalen duiken ook op in orale tradities in Azië en Afrika. Zo is er “De tijgergrootmoeder” in Oost-Azië, waarin een groep kinderen ongewild de nacht doorbrengt in bed met een tijger of monster verkleed als hun grootmoeder. Nadat het jongste broertje of zusje is opgegeten, zorgen de kinderen ervoor dat het monster hen naar buiten laat om naar het toilet te gaan en ontsnappen ze.

Om de mogelijke verbanden tussen deze verhalen te onderzoeken, bekeek Tehrani 58 varianten van het verhaal, waarbij hij zich concentreerde op 72 plotvariabelen, zoals het aantal en het geslacht van de hoofdpersonen, het einde, en het soort dier of monster dat de schurk wordt.

Tehrani gebruikte fylogenetische modellen – of modellen die de evolutionaire relaties tussen soorten door de tijd heen onderzoeken – om overeenkomsten tussen deze plotvariabelen te vergelijken en de waarschijnlijkheid te bepalen dat ze van dezelfde bron afkomstig zijn. Het resultaat is een boom die laat zien hoe het verhaal geëvolueerd kan zijn.

Tehrani ontdekte dat ‘Roodkapje’ lijkt af te stammen van het oudere verhaal ‘De wolf en de kinderen’ – maar dat gold ook voor Afrikaanse versies die onafhankelijk van elkaar zijn geëvolueerd om op ‘Roodkapje’ te lijken.”

“Dit is een voorbeeld van een proces dat biologen convergente evolutie noemen, waarbij soorten onafhankelijk van elkaar vergelijkbare aanpassingen evolueren,” legde Tehrani uit in een verklaring. “

Het feit dat Roodkapje twee keer is ‘geëvolueerd’ vanuit hetzelfde startpunt suggereert dat het een krachtige aantrekkingskracht heeft die onze verbeelding aantrekt.”

De analyse suggereert ook dat de Chinese versie van Roodkapje is afgeleid van oude Europese verhalen en niet andersom zoals andere onderzoekers hebben gesuggereerd.

“Om precies te zijn, de Chinezen mengden Roodkapje, De Wolf en de Kinderen en lokale volksverhalen tot een nieuw, hybride verhaal,” zei Tehrani. “Interessant is dat dit verhaal voor het eerst werd opgeschreven door de Chinese dichter Huang Zhing, die een tijdgenoot was van Perrault, die in de 17e eeuw voor het eerst de Europese versie van ‘Roodkapje’ opschreef. Dit impliceert dat de Chinese versie niet is afgeleid van literaire versies van ‘Roodkapje’, maar van de oudere, mondelinge versie, waarmee het cruciale overeenkomsten deelt.”

Het onderzoek is op 13 november gepubliceerd in het tijdschrift PLOS ONE.

Volg Megan Gannon op Twitter en Google+. Volg ons @livescience, Facebook & Google+. Origineel artikel op LiveScience.