Begrip van werkwoorden

We leggen uit wat werkwoorden zijn, hun types, vervoegingen en niet-geconjugeerde vormen. Ook werkwoordsvormen en tijden.

Wat zijn werkwoorden?

In de grammatica zijn werkwoorden een woordsoort of grammaticale categorie, die semantisch een handeling uitdrukt, dat wil zeggen een beweging, een handeling, een bestaan, een toestand of een prestatie. Dat wil zeggen, het zijn de woorden waarmee wij de verschillende mogelijke handelingen en toestanden benoemen.

De rol van werkwoorden binnen de zin is fundamenteel, zozeer zelfs dat ze in geen enkele zin ontbreken, hoewel ze in sommige zinnen kunnen worden weggelaten of verborgen. In feite is de aan- of afwezigheid van een hoofdwerkwoord gewoonlijk het criterium om onderscheid te maken tussen respectievelijk zinnen en zinsdelen.

In het predikaat van de zin staat altijd ten minste één werkwoord, maar het kunnen er ook meerdere zijn. Slechts één ervan, het hoofdwerkwoord van de zin, speelt de rol van de kern van het werkwoordelijk syntagma van het predikaat.

De hoofdwerkwoorden van elke zin zijn gemakkelijk te herkennen, omdat ze altijd vervoegd zijn, dat wil zeggen morfologisch aangepast aan het onderwerp van de zin, zodat er een overeenkomst van persoon (1ste, 2de, 3de) en getal (enkelvoud of meervoud) tussen de twee bestaat.

Bovendien houdt de werkwoordsvorm rekening met andere aspecten die we apart zullen zien, zoals de werkwoordstijd (wanneer de actie plaatsvindt) of de werkwoordsstemming (hoe de actie plaatsvindt). Deze aspecten staan bekend als werkwoordsongevallen.

Zie ook: Predicaat

Conjugatie van het werkwoord

Conjugatie in het Spaans, zoals in de meeste Romaanse talen, is gebaseerd op de modificatie van de werkwoordsstam, door middel van grammaticale verbuigingssuffixen. Het volgt een min of meer vaste regel naargelang de persoon, naargelang de uitgang van de infinitief van het werkwoord (-ar, -er, -ir) en of het een regelmatig of onregelmatig werkwoord is.

De standaard en regelmatige vervoeging van onze taal is als volgt:

In de peninsulaire variant van het Spaans, dat wil zeggen, in het Spaans van Spanje, is er een informele tweede persoon meervoud: “vosotros”, dat in geen enkel ander Spaanstalig gebied wordt gebruikt en een aparte vervoeging heeft: vosotros amáis, vosotros coméis, vosotros vivís.

Aan de andere kant wordt de eerbiedsvorm “Usted” vervoegd net als het 3e enkelvoud.

De niet vervoegde vormen van het werkwoord

Net als in andere talen kunnen de hoofdwerkwoorden van het Spaans enkelvoudig of samengesteld zijn, afhankelijk van het feit of ze al dan niet een hulpwerkwoord nodig hebben, dat wil zeggen de medewerking van een ander werkwoord om hun betekenis goed uit te drukken.

In onze taal is het enige bestaande hulpwerkwoord het werkwoord haber (terwijl in andere talen ser of estar ook wordt gebruikt) en wanneer dit werkwoord samen met andere werkwoorden voorkomt, vormt het een samengesteld werkwoord. Bijvoorbeeld: “he vivido” (haber + vivir), “habrás tener” (haber + tener), “habrán visto” (haber + ver).

Zoals u zult zien, wordt in die gevallen het hulpwerkwoord vervoegd en niet het andere werkwoord. We komen hier nog op terug als we het over werkwoordstijden hebben.

Aan de andere kant komen in het Spaans ook atypische vormen voor, verboïden of niet-vinciele vormen genoemd, waarin de volledige betekenis van het werkwoord in mindere mate tot uitdrukking komt, omdat ze niet vervoegd worden, en die zijn:

• De infinitief (eindigend op -ar, -er of -ir, zoals amar, comer, vivír), dat is de gebruikelijke vorm waarin we aan werkwoorden denken, in het abstracte, en waarin ze werken op een manier die vergelijkbaar is met een zelfstandig naamwoord: “Van joggen word je gezond”
• Het gerundium (eindigend op -ando, -endo, zoals in liefhebben, eten), dat dient om een gevoel van onvolledigheid in de actie van het werkwoord uit te drukken, dat wil zeggen, dat de actie nog niet volledig is volbracht. Ze werken als bijwoorden van stemming binnen de zin: “Gisteren zijn we teruggelopen”
• Het deelwoord (eindigend op -ado, -ido, zoals in amando, comido), dat gewoonlijk gebruikt wordt in de samenstelling van samengestelde werkwoordstijden (bijvoorbeeld: “Ik heb nog niet gegeten”), maar ook gebruikt wordt als bijvoeglijk naamwoord binnen de zin: “Miguel schrok”.

Zoals we kunnen zien, kan de complexiteit van een taal worden gewaardeerd in de logica van de werkwoorden.

Types van werkwoorden

De manier om Spaanse werkwoorden in te delen volgt verschillende criteria, die we apart zullen zien:

Reguliere en onregelmatige werkwoorden. Dit onderscheid is gebaseerd op de manier waarop elk werkwoord wordt vervoegd.

• Reguliere werkwoorden: Zij volgen de regel of de algemene tendens van de taal, die we in het eerste deel van dit artikel hebben uitgelegd. Bijvoorbeeld “comer”.
• Onregelmatige werkwoorden: Deze vereisen een aparte, iets andere vervoeging, waarbij zelfs de werkwoordsstam wordt veranderd. Bijvoorbeeld, “tener”: yo tengo, tú tienes, él tiene, etc.

Persoonlijke en onpersoonlijke werkwoorden. Dit onderscheid wordt gemaakt door te kijken naar het soort zinnen dat elk werkwoord toelaat, en in het bijzonder of ze al dan niet een logisch zinsonderwerp kunnen hebben.

• Persoonlijke werkwoorden: ze worden vervoegd naargelang de persoon. Bijvoorbeeld, “amar”.
• Onpersoonlijke werkwoorden: ze worden gebruikt in de derde persoon enkelvoud. Zo kan “llover” niet echt worden vervoegd (“yo lluevo” of “tú llueves” hebben alleen zin in poëtische taal) en wordt het meestal gebruikt in onpersoonlijke zinnen zoals “aqui llueve mucho”.

Transitieve en intransitieve werkwoorden. Dit onderscheid heeft op zijn beurt betrekking op de syntactische omstandigheden waarin het werkwoord voorkomt en het soort complementen dat het vereist.

• Transitieve werkwoorden: zij maken deel uit van een transitieve zin, waarin de actie van het werkwoord wordt uitgevoerd door een subject-agent op een object-patiënt. Dit betekent dat deze werkwoorden een lijdend voorwerp of een lijdend complement nodig hebben waarop de handeling valt, en zonder deze verliezen ze betekenis. Bijvoorbeeld, “krijgen” vereist iets dat wordt bereikt, want gewoon zeggen “ik krijg” is hetzelfde als niets zeggen. “Yo consigo el dinero” daarentegen is wel logisch, want er is een direct complement en dat is “el dinero”.
• Intransitieve werkwoorden: Die laten dat complement niet toe, en kunnen zich prima uitdrukken. Zo is het werkwoord “slapen” intransitief, want men slaapt of slaapt op de een of andere manier (circumstantiaal complement: “Ik slaap lekker”), maar men slaapt niets: “Ik slaap” is een volkomen begrijpelijke zin.

Copulatieve werkwoorden. Werkwoorden die geen handelingen uitdrukken, maar dienen om omstandigheden of toestanden aan te duiden, worden zo genoemd, en gaan om die reden gewoonlijk vergezeld van een bijvoeglijk naamwoord, in plaats van een direct complement. Bijvoorbeeld, het werkwoord zijn in “Ik ben een Latijns-Amerikaanse” of “Zij is advocaat.”

Werkwoordstijden

Naast de personen en de werkwoordstijden, maken ook de werkwoordstijden deel uit van de werkwoordsongevallen, dat wil zeggen, de vormen waarin ze voorkomen. In dit geval geeft de werkwoordsstemming de manier aan waarop de actie van het werkwoord wordt uitgevoerd, of ook de houding van de spreker of afzender ten opzichte van wat er gezegd wordt. Afhankelijk van de werkwoordsvorm varieert de vervoeging van het werkwoord.

In het Spaans zijn er drie werkwoordsvormen, namelijk:

• Indicatief. Gebruikt voor gewone communicatie, wanneer u echte of mogelijke uit te voeren acties wilt beschrijven. De vervoeging die we in de vorige paragrafen zagen was altijd in de aantonende wijs, hoewel ze kan variëren in de tijd en de werkwoordspersoon: “ik eet”, “zij heeft gegeten”, “wij gaan eten”, “jij hebt gegeten”, zijn allemaal voorbeelden van de aantonende wijs.
• Imperatief. Deze stemming wordt uitsluitend gebruikt om de ontvanger van de boodschap te bevelen iets te doen, of in de hoop zijn of haar gedrag op de een of andere manier te beïnvloeden. Daarom kan het niet worden vervoegd, behalve in de tweede persoon enkelvoud of meervoud. bv. “Eet!”, “Je eet rustig” of “Eet, leraar”.
• Subjunctief. De aanvoegende wijs is een stemming die gebruikt wordt om wensen, waarschijnlijkheden of hypothetische situaties uit te drukken. Daarin verschilt het van de aantonende wijs, en heeft het een aparte vervoeging. Bijvoorbeeld: “Misschien eet je later,” “We hadden beter in de keuken kunnen eten,” “Ik wil dat mijn hond het beste eet.”

Verbuikstijden

De laatste van de werkwoordsongevallen, de werkwoordstijd geeft aan wanneer de actie is gepleegd, en wijzigt de vervoeging aanzienlijk om dit weer te geven. Dit gebeurt binnen een paradigma van drie hoofdassen: heden (gebeurt nu), verleden (al gebeurd), en toekomst (nog niet gebeurd).

Werkwoorden passen zich echter geleidelijk aan deze assen aan, dat wil zeggen, door te proberen zo nauwkeurig mogelijk te zijn in het onderscheiden van tijd. Daartoe moeten ze vaak gebruik maken van het hulpwerkwoord haber, zoals we eerder hebben uitgelegd.

Dus grofweg hebben we in het Spaans de volgende tijden:

Presente:

• Presente simple: yo canto
• Conditional simple: yo cantaría

Futuro:

• Futuro simple: Ik zal zingen
• Antefuture (samengestelde toekomst): ik zal gezongen hebben

Past:

• Prepresent (samengestelde voltooid verleden tijd): ik heb gezongen
• Pretérito imperfecto: ik zou zingen
• Samengestelde voorwaardelijk: yo habría cantado
• Pretérito perfecto simple: yo canté
• Pretérito pluscuamperfecto: yo había cantado

Voorbeelden van werkwoorden

Hieronder volgt een lijst met voorbeelden van infinitieve werkwoorden:

• Geëindigd op -ar: liefhebben, nemen, praten, veranderen, lokaliseren, losmaken, omzeilen, combineren, verslinden, ongeduld, duwen, assimileren, stuiteren, gek maken, flirten, overweldigen, conformeren, troosten, sussen, genezen, afronden, snijden, winnen, omlaag, omlaag, zwemmen, lopen, joggen.
• Eindigend op -er: eten, lopen, verliezen, bleek, schemer, slok, groen, kunnen, vangen, moeten, moeten, drinken, tukken, weten, hoesten, begrijpen, zien, begrijpen, hebben, schaduw, vergaan, vallen, lezen, lijden, verdienen, lijken, schijnen, longe, gieten.
• Geëindigd op -ir: leven, slapen, sterven, komen, openen, storen, zinspelen, lijden, zeggen, weggaan, gaan, toegeven, baren, volgen, glimlachen, splitsen, bouwen, verlossen, afbreken, aanvallen, toevoegen, vragen, slikken, smelten, ruziën, nastreven, aansporen, meten, berusten, belemmeren, afschaffen, pretenderen, grijpen.

Zinnen met werkwoorden

Het is niet moeilijk om voorbeelden te vinden van zinnen met werkwoorden, bijna elke zin die je kunt bedenken zal er minstens een hebben. Hier zijn enkele voorbeelden:

• Jouw moeder heeft een hartaanval gehad.
• Ik had je eergisteren kunnen zien.
• Het zal morgen de hele dag regenen.
• We weten wat je je hele leven al doet.
• Ik wil dat je elke dag lacht.
• Het publiek bepaalt aan wie je de prijs geeft.
• Door de hele dag te ouwehoeren kom je nergens.
• Vandaag werken we in de achterkamer.
• Mond dicht!

Volg op met: Voegwoorden

Verwijzingen:

• “Werkwoord” op Wikipedia.
• “Wat is een werkwoord?” (video) bij Aula365 – De Scheppers.
• “El verbo y el modo” (video) bij Educatina.
• “El verbo” bij Instituto Nacional de Tecnologías Educativas y Formación del Profesorado (Spanje).

Laatst bewerkt: 21 oktober 2020. Hoe citeren: “Werkwoorden.” Auteur: María Estela Raffino. Uit: Argentinië. Naar: Concepto.de. Verkrijgbaar bij: https://concepto.de/verbos/. Geraadpleegd op: 26 maart 2021.