Challah: een rijk fascinerende geschiedenis

Toen de Tempel in Jeruzalem stond, waren er voortdurend 12 broden te zien, die het Lechem HaPanim (Brood van de Aanwezigheid) werden genoemd. Deze broden werden door de priesters gebakken en elke week vervangen, zodat ze vers waren voor Sjabbat.
Toen de Tempel werd verwoest, creëerden de rabbijnen van het Rabbijnse Tijdperk symbolische rituelen om de herinnering aan de Tempel en zijn centrale rol in het Joodse leven in stand te houden. Het huis werd bekend als een mikdasj me’at (klein heiligdom), een heilige ruimte waarin we ritueel konden gebruiken, als een herinnering aan de Tempeldienst. De rabbijnen stelden een praktijk in die hafrashat challah (het verwijderen van het deeg) werd genoemd, waarbij een klein deel van het deeg dat voor brood werd gemaakt, werd afgescheiden en weggegooid als een symbolische herinnering aan het offer van de Lechem HaPanim.
Door dit herinneringsritueel aan het bakken van brood te verbinden, verhieven de rabbijnen brood tot een status die groter was dan iets dat bij de maaltijd werd geserveerd. Brood werd een centraal kenmerk van het joodse leven en van het bewaren van momenten, ideeën en idealen in de joodse geschiedenis. Het duidelijkste voorbeeld hiervan zijn de twee broden challah die bij elke Sjabbatmaaltijd worden geserveerd. Deze zijn bedoeld om de dubbele portie manna te symboliseren die aan de Israëlieten in de woestijn werd gegeven, zodat zij op Sjabbat niet naar voedsel hoefden te zoeken. Hoewel de meeste Joden aan challah denken als het joodse brood bij uitstek, leek de traditionele challah van de Sefardische Joden meer op pita. De gevlochten vorm van Asjkenazische challah is gebaseerd op een niet-Joodse, Oost-Europese traditie die haar oorsprong vindt in de Middeleeuwen. Het is interessant om te erkennen dat een centraal kenmerk van de joodse praktijk zo aanzienlijk is beïnvloed door de grotere wereld.
In zowel Asjkenazische als Sefardische joden bestaat ook een traditie om de vorm van een challah te veranderen om hem te verbinden met de tijd van het jaar of de komende feestdag. De meest bekende van deze veranderingen is het gebruik van een ronde challah voor de periode rond Rosh HaShanah. Er is echter een Asjkenazische gewoonte om het brood dat bij de feestmaaltijd voor Purim wordt gegeten, de vorm van een bloem te geven. De reden hiervoor is dat een middeleeuws liturgisch lied, “Shoshanat Ya’akov” (De Roos van Jacob) traditioneel wordt gereciteerd na het lezen van de Megillah.
Een andere Asjkenazische traditie is het bakken van keylitsj, een langwerpige en uitgebreid gevlochten challah, die bedoeld is om te lijken op het touw dat werd gebruikt om Haman op te hangen. De Marokkaans-Joodse gemeenschap bakt een brood met de naam einei Haman (Hamans ogen), waarin ongepelde, hardgekookte eieren zijn ingebakken.
Ook al vind je vandaag de dag maar één soort challah in de bakkerij, het uiterlijk en het gevoel van joodse broden is net zo divers als de joodse gemeenschap zelf. Je kunt meer over deze diversiteit te weten komen door Maggie Glezer’s boek te lezen, “A Blessing of Bread: The Many Rich Traditions of Jewish Bread Baking around the World.” Door de culinaire gebruiken van Joden over de hele wereld te verkennen, hebben we een unieke kans om het Joodse leven te verkennen, onze Joodse wortels te herinneren, en een geweldige maaltijd te hebben. B’tayavon! Eet smakelijk!
Jonathan Fass is assistent-directeur van het Evelyn Rubenstein Jewish Community Center.