Glaciatie en het ontstaan van het Michiganmeer – Pt. 2

Ingezonden door: Patty Kostro

Hoewel het geen gletsjers zijn, kan het wandelen langs de oevers van Lake Michigan in januari soms aanvoelen als de ijstijd!

Stel je voor dat je naast de Willis Tower (Sears Tower) staat op S. Wacker Drive in Chicago. Kijk omhoog. Kijk zo ver mogelijk omhoog, tot het uiterste puntje van de antenne (1729 voet). Deze afstand is slechts een derde van de dikte van het gletsjerijs dat onze regio bedekte. Onze regio was bedekt met gletsjerijs dat meer dan een kilometer dik was! Stelt u zich eens voor hoeveel gewicht er op ons gebied rustte van meer dan 5.280 voet gletsjerijs.

Gletsjers worden gevormd wanneer sneeuw niet de kans krijgt te smelten. De voortdurende cyclus van nieuwe sneeuw die op oude sneeuw valt veroorzaakt verdikking en uiteindelijk wordt dit samengeperst tot gletsjerijs. Hoewel gletsjerijs er stil uitziet, beweegt het wel degelijk! Gletsjers gaan door fases van oprukken en terugtrekken. Als er sneller sneeuw bijkomt dan er verdampt en afsmelt (accumulatie) zal een gletsjer vooruitgaan. Als de verdamping en het smelten sneller gaan dan de accumulatie (ablatie) zal de gletsjer zich terugtrekken. Al dit oprukken en terugtrekken vormt het landschap of de topografie van een gebied.

Hoewel gletsjers er op luchtfoto’s schoon en wit uitzien, is dit verre van hun werkelijke aanblik onder of voor hen. Gletsjers zijn gevuld met rots, sediment, modder en water. De voornaamste reden voor de beweging van gletsjers is de zwaartekracht. Door de zwaartekracht en de druk op het land dwingt het smeltwater op de bodem de gletsjer in beweging te komen. Terwijl de gletsjer beweegt, pikt, plukt en erodeert hij het gesteente eronder.

Er zijn twee soorten gletsjers: Alpiene en continentale. Alpengletsjers beginnen op de top van een berg en stromen naar beneden op dezelfde manier als een rivier. Continentale gletsjers zijn veel groter dan alpiene gletsjers en zijn massieve ijskappen die in alle richtingen naar buiten stromen. Het Michiganmeer en de Grote Meren zijn gevormd door een massieve continentale gletsjer, de Laurentide-ijskap. Deze ijskap bedekte meer dan 5 miljoen vierkante mijl land en had in sommige gebieden een dikte van wel drie mijl. Hij lag op bijna heel Canada en bereikte zijn zuidelijkste punten in het Midwesten van de Verenigde Staten.

De Laurentide IJskap is blauw omlijnd zoals hij er 15.000 geleden uitzag. (Kaart met dank aan www.ncdc.noaa.gov)

De Grote Meren zijn ontstaan door een reeks lobben die zich vanuit de gletsjer uitstrekten. Lobben zijn tong- of vingervormige uitsteeksels die ontstaan als de gletsjer zich terugtrekt. Er waren verschillende lobben die het gebied van de Grote Meren bedekten. De belangrijkste lobben zijn genoemd naar het Grote Meer dat ze creëerden. Zo wordt de lob die verantwoordelijk is voor het ontstaan van het Michiganmeer respectievelijk de (Lake) Michigan ijslob genoemd. Voordat deze lob zich rond 14.000 jaar geleden definitief terugtrok, had ons gebied al enkele duizenden jaren van oprukkende en terugtrekkende gletsjers achter de rug.

De afbeelding toont de lobben van het laatste glaciale maximum van de Laurentide ijskap, ongeveer 14.500 jaar geleden. (Afbeelding met dank aan Lawson et al., 2011)

Het oprukken en terugtrekken van de ijskap leidt tot landvormen die morenen worden genoemd. Morenen bestaan uit het gesteentepuin (till) dat door de gletsjer is opgeschraapt tijdens het oprukken, maar vervolgens is achtergelaten tijdens het terugtrekken. Je kunt je dit het beste voorstellen als een bulldozer die het land uitslijpt en het dan gewoon dumpt. In ons gebied kunnen we dus stukken gesteente (aarden grond) hebben die zo ver noordelijk als Canada zijn ontstaan. De enige manier waarop dit soort gesteente hier geologisch kan zijn, is door het meegevoerd te worden door gletsjerijs.

We kunnen bewijs vinden van de beweging van de gletsjer door de morenen die door de gletsjer zijn achtergelaten. Maar het zijn de morenen die het Michiganmeer hebben doen ontstaan toen het ijs zich terugtrok. De morenen fungeerden eigenlijk als een dam en konden het water vasthouden dat smolt. Door het afdammen en terugtrekken van het ijs, samen met gebieden binnen de noordelijke grenzen van Lake Michigan die open en dicht gingen (zoals stoppen in een afvoer), heeft Lake Michigan verschillende groottes, vormen en waterhoogtes gekend voordat het de verschijning bereikte die het vandaag de dag heeft.

Dus, waar zijn de duinen in dit alles? Het begin van onze duinen begon met de gletsjers. Zonder het ontstaan van het Michiganmeer zouden we geen duinen hebben. Dit zal het onderwerp zijn van de blog van volgende maand. Hoe het Michiganmeer er vanaf de ijstijd tot heden uitzag en hoe de veranderende waterhoogtes hielpen bij het vormen van onze kustlijn zoals we die vandaag de dag kennen.

Plaatsen om te zien:
Flint Lake en Loomis Lake ten noorden van Valparaiso zijn meren binnen de Valparaiso Moraine en zijn beide voorbeelden van ketelmeertjes. Ketelmeren worden gevormd wanneer zeer grote stukken ijs van een gletsjer afbreken en gedeeltelijk begraven worden. Het ijs smelt uiteindelijk en vormt een meer in een diepe depressie die op een ketel lijkt.

Flint en Loomis Lake kaart