Laboratoriumtests voor uitdroging

Laboratoriumtests voor uitdroging

Dehydratie verwijst naar het proces van overmatig waterverlies uit lichaamsweefsels, dat vaak gepaard gaat met een verstoring van het evenwicht van chloride, kalium, natrium en andere soorten elektrolyten. Dit kan altijd gebeuren wanneer vocht verloren gaat en niet voldoende wordt aangevuld, vooral wanneer iemand niet genoeg drinkt. Er zijn geen symptomen van vroege dehydratatie; matige of milde dehydratatie kan symptomen veroorzaken als hoofdpijn, duizeligheid, spierkrampen, vermoeidheid en dorst. Ernstige uitdroging kan ernstigere symptomen veroorzaken, zoals shock, bewusteloosheid, lage bloeddruk en verwardheid. In bepaalde gevallen kunnen ze zelfs de dood tot gevolg hebben.

Het menselijk lichaam bestaat voor ongeveer 60% tot 70% uit water en heeft een constante toevoer nodig om goed te kunnen functioneren. Water komt het lichaam in de eerste plaats binnen via de drinkvloeistof en in de tweede plaats via het voedsel dat we consumeren. De darmen absorberen het water en vervoeren het vervolgens door het hele lichaam. Water bestaat uit de vloeistoffen die zich in de cellen bevinden, in de slijmvliezen, in het lymfestelsel, in de ruimten tussen de weefsels en cellen, en het vloeibare deel van het bloed in onze slagaders en aders. Vloeistoffen kunnen naar behoefte worden verplaatst van het ene gebied of compartiment naar het andere.

Het meeste water wordt uit het bloed gefilterd en vervolgens door de nieren weer opgenomen en verschillende malen opnieuw rondgepompt. Opgeloste afvalstoffen en overtollig water vormen urine en worden vervolgens tijdens het urineren uit het lichaam verwijderd. Daarnaast zijn er nog kleine hoeveelheden water die voortdurend verloren gaan via de ontlasting en door ademhalen en zweten.

De totale hoeveelheid regulier waterverlies kan op basis van deze bronnen variëren van 1.500 tot 2.500 milliliter (mL) per dag (ongeveer 50 tot 85 ounces per dag):

• Urine: gemiddeld 1000-2000 mL per dag
• Uitademing/verdamping: 500-1000 mL per dag
• Stoel: 50 tot 100 mL per dag

Het is een zeer complex proces om het gesprek en het evenwicht van water in het lichaam te handhaven. De nieren behoren tot het terugkoppelingssysteem dat water verwijdert of vasthoudt door de urine te verdunnen of te concentreren en door de natriumhuishouding te regelen. Natrium en andere elektrolyten zoals bicarbonaat, chloride en kalium helpen bij het reguleren van de waterbalans op cellulair niveau door de elektrische neutraliteit en het zuur-base-evenwicht van het lichaam te handhaven.

Dit feedbacksysteem en de onderdelen ervan zijn van cruciaal belang voor het handhaven van een gezond vochtgehalte in het lichaam. De sensoren van het lichaam detecteren en reageren op dalingen en stijgingen van de hoeveelheid opgeloste stoffen en water in de bloedbaan. Wanneer het aantal opgeloste deeltjes in het bloed (osmolaliteit) toeneemt, waardoor het aantal deeltjes toeneemt of de hoeveelheid water in het bloed afneemt, scheidt de hypothalamus – een gespecialiseerde klier in de hersenen – anti-diuretisch hormoon (ADH) af. Dit hormoon geeft de nieren een signaal om water te sparen. Om het bloedvolume en de bloeddruk op peil te houden, verplaatst water zich door de cellen heen naar de bloedbaan. Als dit niet wordt gecorrigeerd, drogen de weefsels van het lichaam uit, waardoor cellen slecht kunnen functioneren en krimpen. Wanneer het vochtgehalte daalt, veroorzaken de hersenen een “dorst”-reactie, die het individu het signaal geeft meer water te drinken. Als deze terugkoppelingssystemen samenwerken, kunnen ze normaal gesproken een dynamische vochtbalans handhaven.

Dehydratie treedt op wanneer vloeistoffen sneller verloren gaan dan ze kunnen worden vervangen. Dat kan gebeuren door te weinig vocht op te nemen door te eten en te drinken, diuretica (medicijnen die de urineproductie verhogen) te gebruiken, te zweten, diarree te hebben of overmatig te braken. De situatie kan verergeren als de persoon te weinig natrium verliest (hypernatriëmie) of te veel (hyponatriëmie) in verhouding tot de vermindering van de hoeveelheid water. Langdurige uitdroging kan shock veroorzaken en leiden tot beschadiging van de inwendige organen, vooral de hersenen, wat kan leiden tot coma, verwardheid of zelfs mogelijk de dood.

Iedereen kan uitgedroogd raken. De aandoening heeft echter de neiging ernstiger te zijn bij ouderen, jongeren en mensen met een verzwakt immuunsysteem of onderliggende gezondheidsproblemen. Kinderen en baby’s kunnen het moeilijk hebben om aan te geven dat ze dorst hebben. Aangezien zij een hoger vochtgehalte en een snellere stofwisseling hebben dan volwassenen, hebben kinderen ook een andere behoefte aan vocht dan volwassenen. Diarree, braken en zweten zijn veel voorkomende bronnen van snel vochtverlies bij kinderen. Diarreeziekten vormen wereldwijd een zeer ernstige bedreiging voor de gezondheid. De Wereldgezondheidsorganisatie meldt dat bij kinderen onder de vijf jaar diarree de op één na belangrijkste doodsoorzaak is. Volgens schattingen van de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention sterven in ontwikkelingslanden elke dag 2200 kinderen aan diarree.

Dehydratie bij ouderen is een veel voorkomend probleem. Het wordt in verband gebracht met een reeks nadelige gevolgen voor de gezondheid. Deskundigen schatten dat meer dan 20% van de zelfstandig wonende bejaarden in de Verenigde Staten uitgedroogd is. Er zijn vergelijkbare uitdrogingspercentages vastgesteld bij ouderen die in Britse residentiële behandelingsinrichtingen wonen.

Oorzaken

Bij langdurige diarree en/of braken kunnen zeer snel grote hoeveelheden water verloren gaan. Een of beide symptomen kunnen bij een groot aantal aandoeningen voorkomen, waaronder de volgende:

• Irritable bowel
• Inflammatoire darmziekte
• Malabsorptie
• Drugsvergiftiging of overdosering
• Een obstructie, zoals in het spijsverteringskanaal
• Maaggriep (gastro-enteritis) – ontstoken spijsverteringskanaal; dit is een veel voorkomende oorzaak van diarree en braken bij mensen van alle leeftijden; het kan verband houden met via water of voedsel overgedragen ziekten en veroorzaakt worden door parasitaire, virale of bacteriële infecties in het spijsverteringskanaal

Vochtverlies kan ook het gevolg zijn van het volgende:

• verbrandingen
• koorts
• lang of hevig zweten en lichamelijke inspanning die kunnen optreden bij sporters die gedurende langere perioden en/of bij warme temperaturen trainen

Uitbundig urineren kan optreden bij:

• Excessief bloeden
• Gebruik van bepaalde medicijnen zoals diuretica
• Diabetische ketoacidose (ongecontroleerde diabetes)
• Zekere ziekten die het vermogen van het lichaam aantasten om water op te slaan en urine te concentreren

Een tekort aan vloeistoffen kan ook optreden door onvoldoende inname. Dat kan gebeuren:

• Bij een verminderd gevoel van eetlust of dorst
• Door een gebrek aan voldoende beschikbaar water
• Bij sommige ouderen die hulp nodig hebben bij de toegang tot water
• Bij mensen met keelpijn of een ontstoken mond die door pijn niet genoeg drinken
• Bij zuigelingen die niet in staat zijn om dorst kenbaar te maken

Zekere zeldzame oorzaken zijn onder meer:

• De ziekte vanAddison
• Diabetes insipidus

Symptomen en tekenen

De symptomen en tekenen van uitdroging verschillen van persoon tot persoon en van hoe lang de verminderde vochtinname aanhoudt.

Erge uitdroging heeft geen symptomen. Matige en milde dehydratatie kan geen of weinig merkbare symptomen veroorzaken. Mensen kunnen echter wel symptomen ervaren, waaronder de volgende:

• Dizzy of licht gevoel in het hoofd
• Hoofdpijn
• Droge huid
• Vermoeidheid
• Een kind dat licht ingevallen ogen heeft
• Vermindering van tranen
• Constipatie
• Minder frequent urineren en de urine kan donkerder geel zijn, wat wijst op een concentratie
• Stickerige en/of droge mond
• Verhoogde dorst

Bij ernstige uitdroging kunnen de symptomen en verschijnselen steeds ernstiger worden, waaronder:

• Confusies en bewusteloosheid in kritieke gevallen
• Lage bloeddruk
• Verhoogde hartslag
• Snelle ademhaling
• Een zuigeling met ingevallen fontanellen (zachte plekken op de bovenkant van het hoofd)
• Een zuigeling met ingevallen ogen
• Droge huid met weinig elasticiteit
• Extreem droge slijmvliezen en mond
• Intense dorst
• Een gebrek aan urine – er wordt geen of weinig urine geproduceerd en het is donkerder geel
• Geen transpiratie en tranen

Tests

Een diagnose van uitdroging is vaak gebaseerd op klinische symptomen en tekenen, en er wordt een passende behandeling gegeven. Laboratoriumonderzoek is meestal niet nodig bij matige of milde uitdroging. Toch kunnen verschillende niet-laboratoriumonderzoeken worden gebruikt voor de beoordeling van een persoon met ernstiger symptomen en tekenen.

Niet-laboratoriumonderzoeken

Hieronder valt bijvoorbeeld de beoordeling van:

• Staat van bewustzijn
• Lijken de ogen ingevallen, en zo ja, in welke mate?
• Capillaire refill snelheid – is deze trager dan normaal? Voor de evaluatie wordt druk uitgeoefend op het nagelbed van de patiënt tot het wit wordt, wat aangeeft dat het bloed eruit is geperst. De druk wordt dan losgelaten. Vervolgens wordt geobserveerd hoe lang het duurt voordat het nagelbed weer roze wordt, wat aangeeft dat het bloed is teruggestroomd.
• Huidturgor – een huidplooi wordt afgekneld en vervolgens losgelaten. Wanneer dit gebeurt, ontspant het dan langzaam of stuitert het terug in vorm?
• Bloeddruk – is het normaal of te laag?
• Hartslag – is het normaal of snel?
• Ademhalingsfrequentie – is het normaal of snel?
• Onderzoek naar de droogheid van slijmvliezen en huid
• Productie van tranen en urine-output

Laboratoriumtesten

In ernstige gevallen van uitdroging worden vaak laboratoriumtesten bevolen om zuur-base en elektrolyten onevenwichtigheden vast te stellen en om de algemene gezondheidstoestand en de nierfunctie te evalueren. Als disfunctie van organen en/of onevenwichtigheden worden ontdekt, kunnen seriële tests worden uitgevoerd om een persoon in de loop van de tijd te volgen en om te zien hoe hij op de behandeling reageert. Tests kunnen het volgende omvatten:

Basisch stofwisselingspanel (BMP) – dit panel kan informatie verschaffen over iemands algemene gezondheid, naast de nierfunctie en het zuur-base-evenwicht: Elektrolyten: (bicarbonaat (CO2), chloride, kalium, natrium)

Bloedureumstikstof (BUN) en creatine voor het evalueren van de nierfunctie. Bij uitdroging zijn deze vaak ook verhoogd.

Urineonderzoek ter bepaling van de hoeveelheid geproduceerde urine, de concentratie en de kleur ervan.

Volledig bloedbeeld (CBC) ter bepaling van de bloedcellen en de balans tussen het vloeibare en vaste deel van het bloed; en één onderdeel in het bijzonder, het hematocriet, dat door uitdroging verhoogd kan zijn.

Glucose voor het opsporen van hoge niveaus die een aanwijzing kunnen zijn voor ongecontroleerde diabetes.

Bloed- en/of urine-osmolaliteit – evaluatie van de waterbalans van het lichaam.

Als de oorzaak van uitdroging duidelijk is, dan is het normaal gesproken niet nodig om nog andere tests te doen. Als de oorzaak echter niet bekend is, kunnen verschillende tests worden uitgevoerd om een diagnose te stellen en eventuele onderliggende aandoeningen aan te pakken, zoals die welke gepaard gaan met langdurig braken en/of diarree.

Een kweek van de ontlasting om te zoeken naar een bacteriële infectie die diarree kan veroorzaken.

C. diff toxine en Clostridium difficile tests.

O&P – voor het opsporen van intestinale parasieten.

Er kan nog een hele reeks andere tests worden uitgevoerd, afhankelijk van wat de vermoedelijke onderliggende oorzaak van de symptomen en verschijnselen is, waaronder:

Cortisol voor het opsporen van de ziekte van Addison

Antidiuretisch hormoon (ADH) – dit wordt zelden uitgevoerd om te helpen bij de diagnose van diabetes insipidus, of een tekort

Liverpanel – voor het opsporen van leverziekte

Screening op drugs of abuse – voor het opsporen van een overdosis

Bloedketonen – voor het evalueren van diabetische-ketoacidose