Mjöllnir

In de Noorse mythologie, Mjöllnir (Oud Noors: Mjǫllnir, IPA: ), verengelsd als Mjolnir en Mjollnir (/ˈmjɔːlnɪər/;) de hamer van Þórr, de Noorse god van de donder. Mjǫllnir wordt in de Noorse mythologie afgeschilderd als een van de angstaanjagendste en krachtigste wapens die er bestaan, in staat om bergen met de grond gelijk te maken. In zijn verslag van de Noorse mythologie vertelt de Prose Edda hoe de hamer werd gemaakt door de dwergenbroers Eitri en Brokkr, en hoe het karakteristieke korte handvat het gevolg was van een vergissing tijdens de fabricage. Vergelijkbare hamers (Ukonvasara) waren een veelvoorkomend symbool van de God van de donder in andere Noord-Europese mythologieën.

De Mjǫllnir speelt een belangrijke rol in de superheldenfilm Thor van Marvel Entertainment uit 2011.

Naam

Old Norse Mjǫllnir /ˈmjɔlːnir/ wordt tegen de 13e eeuw regelmatig Mjøllnir /ˈmjœlːnir/ in het Oud-IJslands. De moderne IJslandse vorm is Mjölnir, Noors en Deens Mjølner, Zweeds Mjölner.

De naam is afgeleid van een Proto-Germaanse vorm *meldunjaz, van de Germaanse wortel van *malanan “malen” (*melwan, Oud-IJslands meldr, mjǫll, mjǫl “meel, bloem”), wat een interpretatie oplevert van “de vermaler; breker”.

Daarnaast is er een suggestie dat het mythologische “donderwapen” dat genoemd is naar het woord voor “slijpsteen” van aanzienlijke, Proto-Indo-Europese (zo niet Indo-Hittitische) ouderdom is; volgens deze suggestie werd het goddelijke donderwapen (geïdentificeerd met bliksem) van de stormgod voorgesteld als een slijpsteen (Russisch molot en mogelijk Hittietisch malatt- “voorhamer, knuppel”), weerspiegeld in Russisch молния (molniya) en Welsh mellt “bliksem” (mogelijk cognaat met Oudnoords mjuln “vuur”).

In de Oud Noorse teksten wordt Mjǫllnir geïdentificeerd als hamarr “een hamer”, een woord dat in het Oud Noors en sommige moderne Noorse dialecten zowel “hamer” als “steen, rots, klif” kan betekenen, uiteindelijk afgeleid van een Indo-Europees woord voor “steen, stenen gereedschap”, h₂éḱmō; als zodanig is het verwant met het Sanskriet aśman, dat zowel “steen, rots, stenen gereedschap; hamer” als “bliksemschicht” betekent.

Norse mythologie

Skáldskaparmál

Een verslag van de oorsprong van Mjǫllnir is te vinden in Skáldskaparmál uit Snorri’s Edda:In dit verhaal wedt Loki zijn hoofd met Sindri (of Eitri) en zijn broer Brokkr dat zij er nooit in zouden kunnen slagen voorwerpen te maken die mooier zijn dan die van de Zonen van Ívaldi (de dvergar die andere kostbare voorwerpen voor de goden maakten: Óðinn’s speer Gungnir en Freyr’s opvouwbare boot Skíðblaðnir).

Sindri en Brokkr accepteren Loki’s weddenschap en de twee broers beginnen te werken. Ze beginnen te werken in hun werkplaats, en Sindri legt een varkenshuid in de smederij en zegt tegen zijn broer (Brokkr) dat hij nooit mag stoppen met werken aan de blaasbalg totdat hij komt en eruit haalt wat hij erin heeft gestopt. Loki, vermomd als vlieg, komt en bijt Brokkr in zijn arm. Niettemin blijft hij de blaasbalg pompen.

Daarna haalt Sindri Gullinbursti tevoorschijn, Freyr’s zwijn met glanzende borstelharen. Vervolgens stopt Sindri wat goud in de smederij en geeft Brokkr dezelfde opdracht. Weer komt Loki, nog steeds in de gedaante van een vlieg, en weer bijt hij Brokkr in zijn nek, twee keer zo hard als hij in zijn arm had gebeten. Net als voorheen blijft Brokkr de blaasbalg bedienen, ondanks de pijn. Als Sindri terugkeert, haalt hij Draupnir tevoorschijn, de ring van Óðinn, die elke negende nacht acht duplicaten van zichzelf laat vallen.

Ten slotte stopt Sindri wat ijzer in de smederij en zegt Brokkr niet te stoppen met het pompen van de blaasbalg. Loki komt een derde keer en bijt Brokkr deze keer nog harder in zijn ooglid. De beet is zo diep dat hij bloed trekt. Het bloed loopt in Brokkr’s ogen en dwingt hem net lang genoeg met de blaasbalg te stoppen om zijn ogen af te vegen. Deze keer, als Sindri terugkeert, haalt hij Mjöllnir uit de smederij. Het handvat is korter dan Sindri had gepland en dus kan de hamer maar met één hand worden gehanteerd.

Ondanks het gebrek aan het handvat winnen Sindri en Brokkr de weddenschap en gaan Loki’s hoofd nemen. Echter, Loki wurmt zich uit de weddenschap door erop te wijzen dat de dvergar zijn nek zou moeten afsnijden om zijn hoofd te verwijderen, maar Loki’s nek was geen onderdeel van de deal. Als troostprijs naait Brokkr Loki’s mond dicht om hem een lesje te leren.

Het eindproduct wordt vervolgens aan Þórr gepresenteerd, en de eigenschappen ervan worden beschreven, als volgt,

– The Prose Edda, vertaald door Arthur Gilchrist Brodeur (1916).

Poëtische Edda

Þórr bezat een formidabele strijdwagen, die werd getrokken door twee geiten, Tanngrisnir en Tanngnjóstr. Een gordel, Megingjǫrð, en ijzeren handschoenen, Járngreipr, werden gebruikt om Mjǫllnir op te tillen. Mjǫllnir is het middelpunt van enkele van Þórr’s avonturen.

Dit wordt duidelijk geïllustreerd in een gedicht dat in de Poetic Edda is gevonden, getiteld Þrymskviða. De mythe vertelt dat de reus, Þrymr, Mjǫllnir van Þórr steelt en in ruil daarvoor de godin Freyja eist. Loki, de god die berucht is om zijn dubbelhartigheid, spant samen met de andere Æsir om Mjǫllnir terug te krijgen door Þórr te vermommen als Freyja en hem als de “godin” aan Þrymr voor te stellen.

Tijdens een banket dat Þrymr ter ere van de op handen zijnde verbintenis houdt, hapt Þrymr toe. Niet in staat zijn hartstocht voor zijn nieuwe meisje met lange blonde lokken (en brede schouders) te bedwingen, als Þrymr de bruid benadert door Mjǫllnir op “haar” schoot te leggen, rukt Þórr zijn vermomming uit en vernietigt Þrymr en zijn jǫtunn cohorten.

Archeologische vondsten

Voorbeelden en vergelijkingen

Een voorbeeld van deze amuletten met de hamer van Thor uit de Vikingtijd is te vinden in de migratieperiode van de Alemannen, die Romeinse “Herculesknuppels” gingen dragen als symbool van Donar. Een mogelijk overblijfsel van deze Donar-amuletten werd in 1897 opgetekend als een gewoonte in Unterinn (Zuid-Tiroolse Alpen) om een T-vorm boven voordeuren te kerven ter bescherming tegen allerlei kwaad, vooral stormen.

Hangers uit de Vikingtijd

Er zijn ongeveer 50 exemplaren van Mjǫllnir amuletten gevonden, verspreid over heel Scandinavië, daterend uit de 9e tot 11e eeuw. De meeste amuletten zijn gevonden in gebieden met een sterk christelijke invloed, waaronder Zuid-Noorwegen, Zuidoost-Zweden, en Denemarken. Door de gelijkenis van gelijkarmige, vierkante kruisen met Christusfiguren erop rond dezelfde tijd, is het dragen van Thor’s hamers als hanger wellicht in de mode gekomen in weerwil van de vierkante amuletten gedragen door pas bekeerde Christenen in de streken.

Een ijzeren hanger met Thor’s hamer, opgegraven in Yorkshire, daterend uit ca. AD 1000 draagt een unciale inscriptie voorafgegaan en gevolgd door een kruis, geïnterpreteerd als aanduiding van een christelijke eigenaar die heidense en christelijke symboliek synchroniseerde.

Een 10e-eeuwse spekstenen mal gevonden in Trendgården, Jutland, Denemarken is opmerkelijk omdat er zowel kruisbeeld- als Thor’s hamerhangers van konden worden gegoten. Een zilveren exemplaar dat in de buurt van Fossi, IJsland, werd gevonden (nu in het Nationaal Museum van IJsland) kan worden geïnterpreteerd als een christelijk kruis of een hamer van Thor. Ongebruikelijk is dat het langwerpige ledemaat van het kruis eindigt in de kop van een beest (misschien een wolf).

De Købelev Runic-Thor’s Hammer, gevonden op het Deense eiland Lolland in 2014, is tot nu toe het enige exemplaar met een inscriptie, waaruit blijkt dat dit soort hanger bedoeld is als hamer. De inscriptie luidt “Hmar x is,” wat zich laat vertalen als “Dit is een hamer.” De juiste spelling is echter “hamar”, wat erop wijst dat de maker niet geheel geletterd was.

Vikingtijd-afbeeldingen

Sommige beeldstenen en runestones die in Denemarken en Zuid-Zweden zijn gevonden, dragen een inscriptie van een hamer. Tot de runestones waarop de hamer van Thor is afgebeeld, behoren de runestones U 1161 in Altuna, Sö 86 in Åby, Sö 111 in Stenkvista, Sö 140 in Jursta, Vg 113 in Lärkegapet, Öl 1 in Karlevi, DR 26 in Laeborg, DR 48 in Hanning, DR 120 in Spentrup en DR 331 in Gårdstånga. Andere runestenen bevatten een inscriptie waarin Thor wordt opgeroepen de steen te beschermen. De steen van Virring in Denemarken had bijvoorbeeld de inscriptie þur uiki þisi kuml, wat in het Engels vertaald betekent “May Thor hallow this memorial”. Er zijn verschillende voorbeelden van soortgelijke inscripties, waarbij Thor wordt gevraagd het specifieke voorwerp te “heiligen” of te beschermen. Dergelijke inscripties kunnen een reactie zijn geweest op de Christenen, die God om bescherming vroegen voor hun doden.

Swastika symbool

Volgens sommige geleerden kan de swastika vorm een variant zijn geweest die populair was in Angelsaksisch Engeland vóór de kerstening, vooral in East Anglia en Kent. Wilson (1894) wijst erop dat terwijl het hakenkruis “in het algemeen in Scandinavië de hamer van Thor werd genoemd” (in het IJslands: Thorshamarmerki, teken van de hamer van Thor), het symbool dat zo genoemd werd een Y of T vorm had.

Modern gebruik

De meeste beoefenaars van Germaanse Neopaganistische geloven dragen wereldwijd Mjǫllnir hangers als een symbool van dat geloof. Rendities van Mjǫllnir worden ontworpen, vervaardigd en verkocht door sommige Germaanse Neopaganistische groepen en individuen.

Er is enige controverse ontstaan over de mogelijke erkenning van het symbool als religieus symbool door de regering van de Verenigde Staten. In mei 2013 werd de “Hamer van Thor” toegevoegd aan de lijst van emblemen voor grafstenen en gedenkstenen van het Department of Veterans Affairs van de Verenigde Staten.

In de avonturen van het Marvel Comics-personage Thor, gebaseerd op de Noorse god, speelt een magische hamer die eveneens gebaseerd is op de originele Mjǫllnir een belangrijke rol. In de Marvel-bewerking kreeg de hamer extra krachten die niet in de oorspronkelijke mythe voorkomen – met name dat Thor, wanneer hij de hamer vasthoudt, met grote snelheid door de lucht kan vliegen.

Beschrijving

Karakteristieken en vaardigheden

• De Mjǫllnir wordt beschreven als een van de meest geduchte wapens, die bergen met de grond gelijk kan maken.
• Nadat Thor de hamer had gebruikt en tegen een doel had gegooid, zou de hamer uit zichzelf leviteren en terugkeren naar Thor.
• Thor kon ook bliksem werpen en vervolgens opwekken met Mjǫllnir.
• De hamer kon dieren of mensen vernietigen, maar ook weer tot leven wekken of zelfs scheppen.
• De hamer kon ook op magische wijze worden gekrompen zodat hij in het shirt van Thor paste.

Andere toepassingen

De hamer werd gebruikt in heilige ceremonies van zowel geboorte als dood.

Variaties

De meeste van de verschillende ambachten gebaseerd op de Mjǫllnir, delen het Keltische symbool van charme, of algemeen bekend als Triquetra.

• De figuur en afbeelding van de hamer werd ook gebruikt om andere voorwerpen te vervaardigen, zoals hangers.

In populaire cultuur

Gebruik in stripboeken

• In de Ultimate universum-titels van Marvel Comics gebruikt Thor een bijlversie van de Mjǫllnir. Net als de oorspronkelijke versie van de hamer, kan dit bijlmodel elektriciteit kanaliseren, voornamelijk natuurlijk opgewekte bliksemschichten.

Films

• De bijlversie van de Mjǫllnir verschijnt opnieuw, gebruikt door Thor in de animatiefilm Ultimate Avengers.
• De bijlversie van de Mjǫllnir wordt door Thor gebruikt tegen de Chitauri in Ultimate Avengers 2.
• De Mjǫllnir verschijnt in de film Thor uit 2011. In de film wordt de hamer ontnomen van Thor, die hem onwaardig is geworden, en als zodanig moet Thor worstelen om een les van nederigheid en verantwoordelijkheid te leren terwijl hij gewoon mens is, om Mjǫllnir waardig te zijn en het te gebruiken om zijn kwade, adoptieve broer, Loki, en de Vernietiger te verslaan. In de film wordt beschreven dat de hamer zo zwaar is als duizend aardes voor wie hem niet waardig is, en zo licht als een veertje voor wie hem wel waardig is. Volgens Odin werd de hamer gesmeed in het hart van een stervende ster en kent hij zijn gelijke niet als wapen om te vernietigen of als gereedschap om te bouwen. Ook Darcy spreekt de naam verkeerd uit als “myeh-myeh”.
• Marvel’s Thor gebruikt de hamer opnieuw tegen Iron Man, Captain America en de hordes Chitauri in de 2012 film The Avengers.
• Marvel’s Thor gebruikt de hamer in de vervolgen Thor: The Dark World en Thor: Ragnarok, waarvan de laatste film wordt vernietigd door Thor’s halfzus Hela, van wie werd onthuld dat zij hem eerder dan Thor hanteerde.

Gallery

Iron vorm van Mjöllnir gevonden in Strandby, Sydvestfyn, Denemarken.

Zilveren vorm van Mjöllnir uit Føns, Vestfyn, Denemarken.

Þórr die Mjǫllnir vasthoudt in Shūmatsu no Valkyrie.

Voeg een foto toe aan deze galerij

Video’s

Mjollnir – De Hamer der Goden

THOR en de Bijl-Hamer

Þrymskviða- Thor Krijgt Zijn Hamer Terug

Zie ook

• Gebeurtenissen in de Noorse mythologie

Zie ook

• Zeus’ bliksemschicht

Noten

• Onsourced accounts state the Mjöllnir was only able to be lifted by Þórr, wezens die sterk genoeg zijn of wezens die de hamer waardig zijn, hoewel niet wordt gespecificeerd in welke opzichten een wezen waardig moet zijn om de hamer op te tillen of te hanteren.