Wat is schildklierkanker?

De schildklier heeft twee hoofdtypen cellen:

• De folliculaire cellen gebruiken jodium uit het bloed om schildklierhormoon te produceren dat helpt bij het reguleren van iemands stofwisseling. Te veel schildklierhormoon (hyperthyreoïdie) kan leiden tot een snelle of onregelmatige hartslag, slaapproblemen, rusteloosheid, honger, gewichtsverlies en een gevoel van warmte. Te weinig hormoon (hypothyreoïdie) daarentegen leidt ertoe dat iemand trager is, zich moe voelt en aankomt. De hoeveelheid schildklierhormoon die door de schildklier wordt afgescheiden, wordt geregeld door de hypofyse, aan de basis van de hersenen, die een stof produceert die schildklierstimulerend hormoon (TSH) wordt genoemd.
• C-cellen (ook parafolliculaire cellen genoemd) produceren calcitonine, een hormoon dat helpt te regelen hoe het lichaam calcium gebruikt.

Andere minder vaak voorkomende cellen in de schildklier zijn cellen van het immuunsysteem (lymfocyten) en ondersteunende (stromale) cellen.

Elk type cel maakt verschillende soorten kanker. De verschillen zijn belangrijk omdat ze van invloed zijn op de ernst van de kanker en het type behandeling dat nodig is.

Vele soorten gezwellen en tumoren kunnen in de schildklier ontstaan. De meeste zijn goedaardig (niet-kankerverwekkend), maar andere zijn kwaadaardig (kankerachtig), wat betekent dat ze zich kunnen verspreiden naar nabijgelegen weefsels en andere delen van het lichaam.

Benaardige schildklieraandoeningen

Vergroting van de schildklier

Veranderingen in de grootte en vorm van de schildklier kunnen vaak worden gevoeld of zelfs gezien door patiënten of hun artsen.

Een abnormaal grote schildklier wordt ook wel een struma genoemd. Sommige struma’s zijn diffuus, dat wil zeggen dat de hele klier vergroot is. Andere struma’s zijn nodulair, dat wil zeggen dat de klier vergroot is en een of meer knobbels (bobbels) heeft. Er zijn vele redenen waarom de schildklier groter kan zijn dan normaal, en in de meeste gevallen gaat het niet om kanker. Diffuse en nodulaire struma’s worden meestal veroorzaakt door een onevenwicht in bepaalde hormonen. Als u bijvoorbeeld niet genoeg jodium in uw voeding krijgt, kunnen veranderingen in de hormoonspiegels optreden en een struma veroorzaken.

Schildklierknobbels

Massa’s of knobbels in de schildklier worden schildklierknobbels genoemd. De meeste schildklierknobbeltjes zijn goedaardig, maar ongeveer 2 of 3 op de 20 zijn kankergezwellen. Soms produceren deze knobbeltjes te veel schildklierhormoon dat hyperthyreoïdie veroorzaakt. Knobbels die te veel schildklierhormoon produceren, zijn bijna altijd goedaardig.

Mensen kunnen op elke leeftijd schildklierknobbels krijgen, maar ze komen vaker voor bij oudere volwassenen. Minder dan één op de tien volwassenen heeft schildklierknobbeltjes die door een arts gevoeld kunnen worden. Wanneer de schildklier echter met echografie wordt bekeken, blijken veel meer mensen knobbeltjes te hebben die te klein zijn om te voelen, en de meeste daarvan zijn goedaardig (geen kanker).

De meeste knobbeltjes zijn cysten gevuld met vloeistof of opgeslagen schildklierhormoon, colloïd genaamd. Vaste knobbeltjes hebben weinig vocht of colloïd en zijn waarschijnlijker kankergezwellen. Toch zijn de meeste vaste knobbeltjes geen kanker. Sommige soorten vaste knobbels, zoals adenomen en hyperplastische knobbels, hebben te veel cellen, maar deze cellen zijn niet kankerverwekkend.

Schildklierknobbels die goedaardig zijn, hoeven soms niet te worden behandeld en hoeven alleen goed in de gaten te worden gehouden zolang ze niet groeien of symptomen veroorzaken. Anderen kunnen een of andere behandeling nodig hebben.

Types van schildklierkanker

De belangrijkste types van schildklierkanker zijn:

• Differentiated (waaronder papillair, folliculair, en Hṻrthle cell)
• Medullary
• Anaplastic (een agressieve kanker)

Differentiated thyroid cancers

De meeste schildklierkankers zijn gedifferentieerd. De cellen van deze kankers lijken heel erg op normaal schildklierweefsel wanneer ze in het laboratorium worden bekeken. Deze kankers zijn afkomstig van schildklierfollikelcellen.

Papillaire kanker (ook papillaire carcinomen of papillaire adenocarcinomen genoemd): ongeveer 8 op de 10 schildklierkankers zijn papillaire kankers. Deze kankers groeien meestal zeer traag en ontstaan meestal in één enkele kwab van de schildklier. Hoewel ze langzaam groeien, zaait papillaire kanker vaak uit naar lymfeklieren in de hals. Zelfs wanneer deze kankers zijn uitgezaaid naar de lymfeklieren, kunnen ze vaak met goed resultaat worden behandeld en veroorzaken ze zelden de dood.

Er zijn verschillende subtypes van papillaire kankers. Daarvan komt het folliculaire subtype (ook wel gemengde folliculaire-papillaire variant genoemd) het meest voor. Dit subtype heeft dezelfde gunstige prognose als het standaardtype van papillaire kanker wanneer het in een vroeg stadium wordt ontdekt, en wordt op dezelfde wijze behandeld. Andere subtypes van papillair carcinoom (hoge cel, gecilieerde cel, en diffuse scleroserende en insulaire) komen niet zo vaak voor en hebben de neiging om sneller te groeien en zich uit te breiden.

Folliculaire kanker (ook wel folliculair carcinoom of folliculair adenocarcinoom genoemd): folliculaire kanker is het volgende meest voorkomende type, goed voor ongeveer 1 op de 10 schildklierkankers. Deze vorm van kanker komt vaker voor in landen waar de mensen niet genoeg jodium in hun voeding krijgen. Deze kankers zaaien meestal niet uit naar de lymfeklieren, hoewel ze wel kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam, zoals de longen of de botten. De prognose voor folliculaire kanker is waarschijnlijk niet zo gunstig als die voor papillaire kanker, hoewel deze in de meeste gevallen nog steeds zeer gunstig is.

Hürthle (Hurthle) celkanker of oxyfiel celcarcinoom: ongeveer 3% van de schildklierkankers is van dit type, dat moeilijker te vinden en te behandelen is.

Medullaire schildklierkanker

Medullaire schildklierkanker (MTC) maakt ongeveer 4% van de schildklierkankers uit. Het is afkomstig van de C-cellen van de schildklier die normaal calcitonine produceren, een hormoon dat helpt de hoeveelheid calcium in het bloed te regelen. Soms kan deze kanker uitzaaien naar de lymfeklieren, longen of lever, zelfs voordat een schildklierknobbel is ontdekt.

Dit type schildklierkanker is moeilijker te vinden en te behandelen. Er zijn twee soorten medullaire schildklierkanker (MTC):

• Sporadische MTC komt voor in ongeveer 8 van de 10 gevallen van MTC, en is niet erfelijk (het heeft niet de neiging in families voor te komen). Deze kanker komt vooral voor bij oudere volwassenen en treft vaak slechts één schildklierkwab.
• Familiaire MTC is erfelijk en 20% tot 25% kan in elke generatie van een familie voorkomen. Vaak ontwikkelen deze kankers zich tijdens de kinderjaren of de vroege volwassenheid en kunnen ze zich vroegtijdig verspreiden. Patiënten hebben meestal kanker in verschillende gebieden van beide kwabben. Familiaire MTC wordt vaak geassocieerd met een verhoogd risico op andere soorten tumoren. Dit wordt uitgebreid beschreven in Risicofactoren voor schildklierkanker.

Anaplastisch (ongedifferentieerd)

Anaplastisch carcinoom (ook wel ongedifferentieerd carcinoom genoemd) is een zeldzame vorm van schildklierkanker, die ongeveer 2% van alle schildklierkankers uitmaakt. Soms wordt gedacht dat het ontstaat uit papillaire of folliculaire kanker die reeds aanwezig is. Deze kanker wordt ongedifferentieerd genoemd omdat de kankercellen niet erg op normale schildkliercellen lijken. Deze kanker zaait vaak snel uit naar de hals en andere delen van het lichaam, en is zeer moeilijk te behandelen.

Minder vaak voorkomende schildklierkankers

Minder dan 4% van de schildklierkankers zijn schildklierlymfomen, schildkliersarcomen, of andere zeldzame tumoren.

Kanker van de bijschildklier

Aan de achterkant, maar vastgehecht aan de schildklier zitten vier kleine klieren die bijschildklieren worden genoemd. De bijschildklieren helpen het calciumgehalte in het lichaam te regelen. Gevallen van kanker van de bijschildklier zijn zeer gering, waarschijnlijk minder dan 100 per jaar in de Verenigde Staten.

Kanker van de bijschildklier wordt vaak ontdekt doordat het een hoog calciumgehalte in het bloed veroorzaakt. Dit maakt de persoon moe, zwak en slaperig. Ze zorgen er ook voor dat u veel moet plassen, wat leidt tot uitdroging, wat de zwakte en slaperigheid kan verergeren. Andere symptomen zijn botpijn en botbreuken, pijn door nierstenen, depressie en constipatie.

Grote bijschildklierkankers kunnen ook worden opgespoord als een knobbeltje bij de schildklier. Hoe groot de knobbel ook is, de enige behandeling is hem operatief te verwijderen. Bijschildklierkanker is moeilijker te genezen dan schildklierkanker.

Onze informatie over schildklierkanker gaat niet over bijschildklierkanker.