Zuurgraad van de bodem

Zuurgraad van de bodem is een potentieel ernstig probleem van bodemaantasting. Wanneer de bodem te zuur wordt, kan hij:

• de beschikbaarheid van essentiële voedingsstoffen verminderen
• het effect van toxische elementen vergroten
• de productie van planten en het waterverbruik verminderen
• essentiële biologische functies van de bodem, zoals stikstoffixatie, beïnvloeden
• de bodem kwetsbaarder maken voor aantasting van de bodemstructuur en erosie.

Zonder behandeling kan bodemverzuring de productiviteit van de landbouw en duurzame landbouwsystemen aantasten. Verzuring kan zich ook uitbreiden tot in de ondergrondse lagen, wat ernstige problemen oplevert voor de ontwikkeling van plantenwortels en voor herstelmaatregelen.

Wat veroorzaakt bodemverzuring

Bodemverzuring is een natuurlijk proces, maar het kan worden versterkt door sommige landbouwpraktijken.

Acidificatie treedt op in landbouwbodems als gevolg van:

• verwijdering van plantaardige en dierlijke producten
• uitloging van overtollig nitraat
• toevoeging van sommige stikstofhoudende meststoffen
• ophoping in veelal plantaardig organisch materiaal.

Zuurgraad van de bodem komt van nature voor in gebieden met meer neerslag en kan variëren naar gelang van:

• de geologie van het landschap
• kleimineraalogie
• textuur van de bodem
• bufferend vermogen.

Hoe zuurgraad de plantengroei beïnvloedt

Zuurgraad zelf is niet verantwoordelijk voor het beperken van de plantengroei. Integendeel, biologische processen die gunstig zijn voor de plantengroei kunnen door zuurtegraad negatief worden beïnvloed.

Zuurtegraad heeft de volgende effecten op de bodem:

• Hij vermindert de beschikbaarheid van voedingsstoffen voor planten, zoals fosfor en molybdeen, en verhoogt de beschikbaarheid van sommige elementen tot toxische niveaus, met name aluminium en mangaan.
• Essentiële voedingsstoffen voor planten kunnen ook onder de bewortelingszone uitspoelen.
• Zuurte kan het gunstige milieu voor bacteriën, regenwormen en andere bodemorganismen aantasten.
• Zure bodems kunnen het overleven van nuttige bacteriën, zoals de rhizobia-bacterie die stikstof voor peulvruchten vastlegt, belemmeren.

pH van de bodem als maatstaf voor de zuurgraad

De pH van de bodem is een maatstaf voor de zuurgraad of de alkaliteit. Een pH van 7 is neutraal, boven 7 is alkalisch en onder 7 is zuur. Omdat pH wordt gemeten op een logaritmische schaal, is een pH van 6 10 keer zuurder dan een pH van 7.

De pH van de bodem kan worden gemeten in water (pHw) of in calciumchloride (pHCa) en de pH zal variëren afhankelijk van de gebruikte methode. Als algemene regel geldt dat de pH gemeten in calciumchloride 0,7 van een pH-eenheid lager is dan de pH gemeten in water.

Er zijn diverse verschillen tussen pHCa en pHw:

• Metingen van pHCa in de bodem in Australië variëren van pHCa 3,6 tot pHCa 8 voor een reeks verschillende bodemtexturen (zandig leem tot zware klei). De pHw-waarden van de bodem liggen tussen pHw 4 en pHw 9.
• De pHw kan 0,6 tot 1,2 hoger zijn in bodems met een laag zoutgehalte en 0,1 tot 0,5 hoger in bodems met een hoog zoutgehalte. Onderzoek heeft een verschil van 0,7 voor een breed scala van bodems aangetoond.
• Hogere pHw-waarden tot ongeveer 10 kunnen worden geassocieerd met alkali-minerale bodems die natriumcarbonaten en -bicarbonaten bevatten.
• Onderzoek heeft aangetoond dat de seizoensgebonden variatie van de pHw tot 0,6 van een pH-eenheid in een jaar kan variëren. In vergelijking daarmee worden pHCa-metingen van de bodem minder beïnvloed door de seizoenen.

Wanneer een laboratorium de pH van uw bodem meet, zorg er dan voor dat ze specificeren welke methode (water of calciumchloride) werd gebruikt.

Hoeveelheden pH in de bodem

Een pHCa-bereik tussen 5 en 6 wordt als ideaal beschouwd voor de meeste planten. Zure bodems hebben een groot effect op de productiviteit van planten zodra de pHCa van de bodem onder 5 daalt:

• pH 6,5 – dicht bij neutraal – Optimaal voor veel zuurgevoelige planten. Sommige sporenelementen kunnen onbeschikbaar worden.
• pH 5,5 – licht zuur – Optimale balans van belangrijke voedingsstoffen en sporenelementen beschikbaar voor opname door de plant.
• pH 5,0 – matig zuur – Onder pH 4,8 kan aluminium (Al) giftig worden voor planten, afhankelijk van het bodemtype. Fosfor verbindt zich met Al en kan minder beschikbaar zijn voor planten.
• pH 4.5 – sterk zuur – Aluminium wordt oplosbaar in toxische hoeveelheden. Mangaan (Mn) wordt oplosbaar en giftig voor planten in sommige bodems, afhankelijk van temperatuur en vochtigheidsgraad. Molybdeen (Mo) is minder beschikbaar. De bacteriële activiteit in de bodem wordt vertraagd.
• pH 4,0 – extreem zuur – Onomkeerbare afbraak van de bodemstructuur kan optreden.

De pH van de bodem beïnvloedt zowel de beschikbaarheid van bodemvoedingsstoffen voor planten als de manier waarop de voedingsstoffen met elkaar reageren.

Voorbeeld:

• Bij een lage pH worden veel elementen minder beschikbaar voor planten, terwijl andere, zoals ijzer, aluminium en mangaan, giftig worden voor planten. Aluminium, ijzer en fosfor vormen ook samen onoplosbare verbindingen.
• Bij een hoge pH bindt calcium fosfor, waardoor het niet meer beschikbaar is voor planten, en wordt molybdeen in sommige bodems giftig. Ook borium kan in sommige bodems toxisch zijn.

Bodem pH testen

De pH van de bodem is een van de meest routinematig gemeten bodemparameters. Dat komt doordat:

• testen relatief eenvoudig is
• veldapparatuur om de pH te meten relatief goedkoop is.

Vertrouw niet op veldtestkits voor beslissingen over bijvoorbeeld de hoeveelheid kalk die moet worden toegepast. Testkits vertellen u alleen of uw grond zuur of basisch is. Het is onwaarschijnlijk dat u reacties op kalk krijgt als andere voedingsstoffen ontbreken.

Professionele analyse van bodemmonsters door een erkend laboratorium garandeert de meest nauwkeurige resultaten.

Kalk toedienen om de pH-waarde van de bodem te corrigeren

Voor de meeste zure bodems is de meest praktische beheersoptie het toevoegen van kalk om de huidige pH-status van de bodem te handhaven of de pH-waarde van de oppervlaktebodem te verhogen.

Voor een betere kans op het succesvol telen van zuurgevoelige soorten, overweeg te bekalken zodra de pH daalt onder pHCa 5,0.

Als paddocks met een zuurteprobleem niet worden bekalkt, zal de pH van de bodem blijven dalen en zich vestigen op pHCa 3,8 tot 4,2.

Kalktoepassing voor blijvend grasland

In blijvend grasland situaties, is het strooien van de kalk op het oppervlak en het laten inwerken in de bodem acceptabel. Oppervlaktebemesting is beter dan geen bemesting.

Kalk reageert meestal in het eerste en tweede jaar bij akkerbouwsystemen, maar kan tot 5 jaar duren, afhankelijk van bodemtype, regenval en kalkkwaliteit bij systemen met blijvend grasland.