Gian Lorenzo Bernini, Dawid
Gianlorenzo Bernini, Dawid, 1623, marmur, 5 stóp, 7 cali wysokości (Galleria Borghese, Rzym)
Gian Lorenzo Bernini, Dawid, 1623-24, marmur, 170 cm (Galleria Borghese, Rzym) (fot. Salvador Fornell CC BY-NC-ND 2.0)
Empatia
Dawid Berniniego jest jak miotacz z pierwszej ligi, który przygotowuje się do rzucenia szybkiej piłki o prędkości 95 mil na godzinę. Miotacz zbiera wszystkie swoje siły na każde uderzenie i wkłada w nie wszystko, co ma.
Sztuka barokowa chce, abyśmy byli w stanie odnieść się do obrazu w naszych ciałach, nie tylko w naszych umysłach. Dawid Berniniego wykorzystuje przestrzeń wokół siebie – sięga w przestrzeń widza. Dawid Berniniego nie jest zadowolony, tak jak Dawid Michała Anioła, z tego, że pozostaje od nas oddzielony. Kiedy patrzymy na Dawida Berniniego, natychmiast zaczynamy odczuwać to, co czuje Dawid. Ta empatia jest bardzo ważna dla sztuki barokowej.
Diagonalia
W epoce wysokiego renesansu widzieliśmy kompozycję w formie ostrosłupa – bardzo stabilny kształt. Ale w epoce baroku widzimy kompozycje w kształcie linii ukośnych, jak w Dawidzie Berniniego. Linia ukośna natychmiast sugeruje ruch, energię i dramatyzm – zupełnie inaczej niż w przypadku nieruchomego kształtu piramidy.
Trzech Dawidów
Donatello pokazuje nam wczesny moment renesansu – początki humanizmu, kiedy artyści po raz pierwszy odkrywali contrapposto i piękno starożytnej rzeźby greckiej i rzymskiej. Jego młoda postać Dawida symbolizuje Republikę Florencką, która widziała siebie, podobnie jak Dawid, jako błogosławioną przez Boga. Donatello ukazuje Dawida zwycięskiego, stojącego na głowie Goliata.
Dawid Michała Anioła jest idealnie piękny. Dawid kontempluje swoją nadchodzącą walkę z Goliatem, wpatrując się w swojego wroga. Bernini natomiast pokazuje nam Dawida mniej idealnego, a bardziej realnego – takiego, który z Bożą pomocą aktywnie walczy z Goliatem (być może tak, jak czuł się sam Kościół walczący z Lutrem).
Lewy: Donatello, Dawid, ok. 1440 r., brąz, 158 cm (Bargello, Florencja) (fot. Patryk CC BY-SA 2.0); prawy: Michał Anioł, Dawid, 1501-04, marmur, 518 cm (Galleria dell’Accademia, Florencja) (fot. Rico Heil, CC BY-SA 3.0)
Droga do Boga
Michał Anioł wydaje się prosić nas o kontemplację niesamowitego piękna Dawida, a poprzez kontemplację piękna (piękna człowieka, największego stworzenia Bożego) dochodzimy do poznania Boga. Z drugiej strony, w przypadku Dawida Berniniego nie ma czasu na kontemplację, jest tylko czas na usunięcie się z drogi – nasza reakcja jest w naszych ciałach, a nie w umysłach.
Gian Lorenzo Bernini, trzy widoki Dawida, 1623-24, marmur, 170 cm (Galleria Borghese, Rzym)
Droga do Boga w epoce baroku jest bardziej bezpośrednia, bardziej emocjonalna, bardziej cielesna, a to oczywiście wiąże się z trudną pozycją Kościoła, który chciał odwoływać się bezpośrednio do wiernych.