Historia KGB i jej legendarne metody

W annałach organizacji szpiegowskich KGB Związku Radzieckiego zyskało mityczny status. Jako połączenie FBI i CIA z wyjątkowo rosyjskim sprytem i surowością, KGB było główną agencją bezpieczeństwa Związku Radzieckiego od 1954 do 1991 r.

Chociaż obecnie zostało zastąpione przez GRU jako główną agencję wywiadowczą Rosji, KGB nadal wywiera wpływ z tego prostego powodu, że prezydent Rosji Władimir Putin jest byłym agentem KGB od 16 lat. Trudno zignorować widmo KGB, gdy rozważa się jego kontakty ze Stanami Zjednoczonymi i resztą świata.

Prezydent Rosji Władimir Putin w latach swojego szkolenia KGB w Leningradzie w połowie lat 70.

KGB oznaczało Komitet Gosudarstvennoy Bezopasnosti, co oznacza „Komitet Bezpieczeństwa Państwowego”. Agencja ta była jednocześnie odpowiedzialna za bezpieczeństwo wewnętrzne i tajną policję w celu stłumienia nacjonalizmu i dysydentów, strzegła granic ZSRR, a także kierownictwa partii komunistycznej i rządu kraju. Zajmowała się również zbieraniem danych wywiadu zagranicznego, śledztwami i kontrwywiadem. Mimo, że KGB wkraczało w życie cywilne, było uważane za służbę wojskową, która rządziła się prawami armii.

W ramach operacji wywiadowczych KGB zakładało zarówno legalne, jak i nielegalne placówki szpiegowskie w krajach, które były celem ataku. Szpiedzy zakładali misternie zaplanowane fałszywe tożsamości lub „legendy”. Szczegóły były często zaczerpnięte z życia innych uczestników spisku lub z tożsamości zmarłych osób. KGB umieszczało również agentów w radzieckich ambasadach i konsulatach, chronionych immunitetem dyplomatycznym. Szpiedzy zajmowali się zbieraniem informacji politycznych, gospodarczych i wojskowo-strategicznych, a także wprowadzaniem dezinformacji.

Zdjęcie z listopada 1981 r. w Moskwie przedstawia pomnik założyciela sowieckiego Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego (KGB) Feliksa Dzierżyńskiego, na zdjęciu z budynkiem KGB w tle. (Photo credit: AFP/Getty Images)

Środki śmiercionośne

Jak podkreślono w raporcie CIA na temat „Radzieckiego użycia zabójstw i porwań”, KGB uciekało się do „uprowadzeń i morderstw w celu zwalczania tego, co uważano za rzeczywiste lub potencjalne zagrożenia dla reżimu radzieckiego”. Takie techniki, znane w KGB jako „działania wykonawcze” lub „sprawy płynne” (Mokryye Dela), były w praktyce stosowane przez organizację zarówno w ZSRR, jak i za granicą, uderzając w obywateli radzieckich i zagranicznych. CIA przypisała KGB nawet zabójstwo Leona Trockiego, współtwórcy państwa radzieckiego.

CIA uważała, że KGB nie tylko stosuje takie metody, ale również jest bardzo dobre w zacieraniu śladów, pisząc, że „śledztwo często daje tylko fragmentaryczne informacje, ze względu na zdolność KGB do maskowania śladów”. Niektóre zamachy kończyły się zarejestrowane jako wypadki, naturalne zgony lub samobójstwa, według raportu.

W wielu przypadkach bronią z wyboru była trudna do wykrycia trucizna. Jednym z głośnych przypadków było otrucie dezertera Nikolaya Khokhlova. Doznał on nagłej i ciężkiej choroby podczas antykomunistycznego spotkania we Frankfurcie w Niemczech we wrześniu 1957 roku. Lekarze mieli trudności z ustaleniem, co się stało, dopóki nie znaleźli dowodów na to, że został otruty pochodną talu, arszenikiem i prawdopodobnie innymi środkami chemicznymi. Sam Khokhlov uważał, że został otruty talem aktywowanym radioaktywnie.

Oficerowie KGB stojący na straży podczas wizyty Margaret Thatcher w Rosji w 1985 r.

CIA nigdy nie dowiedziałaby się o prawdziwych przyczynach wielu incydentów, gdyby nie dezerterzy. Na przykład w 1961 roku Bogdan Stashinsky uciekł na Zachód i ujawnił, że dokonał dwóch zabójstw dla KGB, w tym zamordował ukraińskiego pisarza emigracyjnego Lwa Rebeta w Monachium za pomocą pistoletu na trujące opary.

Szkolenie do takich operacji „akcji wykonawczych” było podobno prowadzone w bazie w Moskwie przez instruktorów ze specjalizacjami w użyciu broni krótkiej, jujitsu, łączności bezprzewodowej, szyfru, inwigilacji, prowadzenia pojazdów i fotografii.

Szpiegostwo i podwójni agenci

Oprócz notorycznych przypadków przemocy, KGB było również znane z wykorzystywania całego wachlarza technik szpiegowskich, stosowania kryptonimów, kradzieży i fotografowania dokumentów, używania martwych skrzynek pocztowych lub martwych kropli, oraz rekrutowania cudzoziemców jako agentów, takich jak starszy chorąży marynarki wojennej USA John Anthony Walker i szpieg FBI Robert Hanssen.

Wiceprzewodniczący KGB Władimir Pirożkow dokonuje przeglądu członków zespołu sił specjalnych KGB Alfa. Mid-1970s.

Agenci KGB byli również znani z tego, że stawali się „przyjaciółmi sprawy” lub agentami prowokatorami, celowo infiltrującymi grupy docelowe, aby siać niezgodę, dezinformację i wpływać na ich politykę.

Przykładem „aktywnych środków” lub kampanii dezinformacyjnej KGB były działania w 1959 roku i później, których celem było stworzenie negatywnej opinii światowej na temat Niemiec Zachodnich. Kampania KGB polegała na podpalaniu synagog i malowaniu znaków swastyki w miejscach publicznych, przy jednoczesnym stwarzaniu pozorów, że to Niemcy Zachodnie są za to odpowiedzialne.

KGB było również odpowiedzialne za pomoc w tłumieniu wewnętrznych przewrotów i możliwych rewolucyjnych spisków w krajach bloku sowieckiego. W 1968 r. pomogło stłumić okres liberalizacji w Czechosłowacji pod nazwą „Praska Wiosna”. Agenci KGB przygotowywali trasę ewentualnej inwazji Armii Czerwonej, infiltrując kraj w przebraniu zachodnich turystów. Mieli zdobyć zaufanie i szpiegować ludzi stojących za nowym czeskim rządem, kierowanym przez Alexandra Dubčeka. Ich celem było podłożenie dowodów na to, że zachodnie agencje wywiadowcze próbują obalić komunistyczny rząd Czechosłowacji. To z kolei usprawiedliwiłoby inwazję ZSRR. KGB przygotowywało również prozSRR-owskich członków czeskiej partii komunistycznej, którzy mieli przejąć władzę po inwazji Armii Czerwonej.

Operator specjalny KGB Igor Morozov (po lewej) na szczycie pojazdu opancerzonego podczas zadania w prowincji Badachszan, Afganistan. 1982-1983. Credit: Wikipedia.

Inny słynny przypadek zaangażowania KGB miał miejsce podczas wojny w Afganistanie. W grudniu 1979 roku 54 członkom sił specjalnych KGB wraz ze spadochroniarzami i innymi żołnierzami udało się zaatakować i zabić afgańskiego prezydenta Hafizullaha Amina oraz 100-150 jego osobistych ochroniarzy. Pozwoliło to Sowietom na zainstalowanie Babraka Karmala jako następcy Amina.

Upadek KGB

Przewrót w Związku Radzieckim w 1991 roku był kierowany przez ówczesnego przewodniczącego KGB, Władimira Kryuchkowa. Nieudany zamach stanu doprowadził do rozpadu Związku Radzieckiego i faktycznego zakończenia działalności KGB, które zostało zastąpione przez Federalną Służbę Kontrwywiadu Rosji (FSK). FSK została następnie zastąpiona przez Federalną Służbę Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej (FSB).

Jej wpływy dzisiaj

Chociaż KGB oficjalnie nie istnieje, mimo zapowiedzi z 2016 roku, że może powrócić, jej wpływy są nadal odczuwalne. Niemal każda gałąź rosyjskiego państwa i wiele dużych firm zostało przejętych przez byłych ludzi KGB, takich jak Putin, donosi Politico. Sam Władimir Putin przypomniał światu o chwale KGB podczas helsińskiego szczytu z prezydentem Trumpem, gdy zakwestionował wiarygodność dossier Steele’a, mówiąc: „Sam byłem oficerem wywiadu i wiem, jak tworzone są dossier.”

Na uwagę zasługują również taktyki stosowane przez obecne rosyjskie agencje wywiadowcze, takie jak ostatnie zatrucia w Wielkiej Brytanii, które wykorzystały środek nerwowy Novichok na byłym rosyjskim szpiegu Siergieju V. Skripalu, jego córce Julii oraz obywatelach brytyjskich Charlie Rowley i Dawn Sturgess (którzy zmarli). Takie wydarzenia są dowodem na to, że metody KGB nie zostały całkowicie wycofane i nadal będą pojawiać się we współczesnej polityce międzynarodowej.