Japoński 'onsen': Gorąca kąpiel każdego dnia trzyma lekarzy z daleka
25.12.2020
Badania pokazują, że Japończycy żyją dłużej, są zdrowsi i mają lepszą jakość życia z powodu jednego prostego nawyku: prawie 80% wszystkich Japończyków bierze długą, gorącą kąpiel w wannie.
Shinya Hayasaka, lekarz medycyny i profesor na Uniwersytecie Miejskim w Tokio, od ponad dwóch dekad bada korzyści zdrowotne płynące z kąpieli lub relaksu w naturalnym gorącym źródle „onsen”. A nauka stojąca za tradycją, która została podniesiona do rangi formy sztuki, wydaje się być bardzo po jego stronie.
„Około 20 lat temu pielęgniarka, która zajmowała się domową kąpielą starszego pacjenta skontaktowała się ze mną, aby poprosić o radę,” powiedział Hayasaka w wywiadzie dla DW. „Była zaniepokojona, ponieważ pacjent często miał wysokie ciśnienie krwi i trudno było mieć pewność, że kąpiel jest bezpieczna.
„W tamtym czasie nie przeprowadzono żadnych badań naukowych, aby odpowiedzieć na to pytanie, a ja uważałem, że potrzebne są dowody oparte na nauce” – powiedział.
Pierwsza praca Hayasaki została opublikowana w The Journal of Epidemiology w maju 1991 roku. Dotyczyła ona potrzeby uważnego monitorowania osób starszych biorących gorące kąpiele, ale wkrótce rozszerzył on swoje badania na japońską kulturę codziennej kąpieli.
Naturalne gorące źródła 'onsen'
Znana z wulkanów Japonia ma około 27 000 naturalnych gorących źródeł, które w czasach starożytnych dały praktycznie każdemu dostęp do gorącej wody i ustanowiły kąpiel jako ważną część kultury narodowej. Religia również odegrała tu ważną rolę – wiele świątyń udostępniało kąpiele dla miejscowej ludności jako formę działalności charytatywnej. Wiele buddyjskich sutr również zaleca regularne kąpiele.
… to refren popularnej niemieckiej melodii z lat 50-tych XX wieku. Ciepła woda, błękitne niebo i niekończące się słońce przyciągały miliony Niemców na plaże Morza Północnego. Ci, którzy nie mieli plaży w pobliżu, pływali w najbliższym kamieniołomie, jeziorze lub publicznym basenie. Ludzie są zauroczeni wodą od tysięcy lat i każda epoka miała swoją własną kulturę kąpieli.
Wcześni Rzymianie byli już wielkimi fanami publicznych łaźni, takich jak pokazana tutaj rekonstrukcja spa z tego okresu. Naprzemiennie korzystając z gorących, ciepłych i zimnych basenów, rzymscy mężczyźni i kobiety pocili się lub zamarzali – oczywiście w oddzielnych miejscach. Rzymskie uzdrowiska służyły przede wszystkim higienie osobistej, ale były też miejscem spotkań, plotek, relaksu i interesów.
Po upadku imperium rzymskiego uzdrowiska popadły w ruinę. Jednak ludzie w średniowieczu nie bali się wody. W łaźniach, takich jak ta, ludzie wchodzili do wanien, mimo że Kościół katolicki potępiał nadmierne kąpiele jako grzeszne. Podobnie jak w Rzymie, łaźnia była miejscem spotkań i spotkań towarzyskich. Czasami było to miejsce, gdzie mężczyźni i kobiety spotykali się razem.
Woda to nie tylko woda. Źródła mineralne cieszyły się dużym zainteresowaniem wśród zamożnych ludzi XV wieku, szukających szybszego lekarstwa na swoje dolegliwości. „Wiele pomaga wiele” – tak brzmiało ówczesne motto, a goście uzdrowiska spędzali długie godziny, mocząc się w specjalnych wannach. Obfite jedzenie, dużo picia i intensywne imprezy dopełniały reżimu zdrowotnego. Duchowieństwo nie pochwalało zbytniej bujności.
Z biegiem stuleci kuracjusze zaczęli jednak wychodzić z wanien i udawać się nad morze. W 1793 r. w Heiligendamm na wybrzeżu Bałtyku powstało pierwsze w Niemczech uzdrowisko z wodą słoną, które istnieje do dziś. Przyciągało ono gości z całego świata, w tym rosyjskiego cara. Heiligendamm było drogim miejscem, na które mogli sobie pozwolić tylko bogaci. Pozostali mieszkańcy pływali w jeziorach lub rzekach.
Nie trzeba było długo czekać, aby pojawiły się kolejne nadmorskie uzdrowiska. Jednak uważano, że kobiety nie powinny kąpać się w pobliżu mężczyzn. Jednym z rozwiązań był wóz kąpielowy zaprzężony w konia. Woził on gości z plaży do wody, gdzie kobieta mogła dyskretnie, niezauważona wślizgnąć się w orzeźwiającą pianę. Wiele miast nie położonych nad morzem zaczęło również zakładać publiczne łaźnie wzdłuż rzek.
„Męska elegancja w uzdrowisku dla mężczyzn Ahlbeck” jest prezentowana na tym zdjęciu z wyspy Uznam. Ten nadbałtycki kurort był na początku XX wieku letnim zaciszem, na które mogło sobie pozwolić coraz więcej osób. Nie było tu jednak kobiet. Panie miały swój własny obszar dalej na plaży. Dopiero w latach 20-tych XX wieku małżeństwa w Niemczech mogły kąpać się razem.
Nie trzeba było długo czekać, aby kąpiel stała się popularną rozrywką. Około 1900 r. w wielu miastach istniały już publiczne baseny, na które mógł sobie pozwolić niemal każdy. Dla tych, którzy nie chcieli płacić, zawsze istniało w pobliżu lokalne kąpielisko, takie jak jezioro Wann w Berlinie. Pływanie stało się sportem dla mas: „Każdy Niemiec powinien brać kąpiel raz w tygodniu”, zalecał dermatolog około 1870 roku.
Zwolennicy kąpieli nago byli szokującym zjawiskiem. Radośni i szczęśliwi miłośnicy skinny-dippers, którzy wyprzedzili ruch hipisów Back-to-Nature o ponad pół wieku, wywołali burzę protestów wśród strażników moralności publicznej. Kąpiel szwedzka, jak nazywano ją w Niemczech, pojawiła się po raz pierwszy około 1900 roku i miała działać przeciwko zniewieściałym zachowaniom.
Niemcy żyjący w komunistycznych Niemczech Wschodnich po II wojnie światowej również chcieli się kąpać – i to nie tylko w Bałtyku. Jednak w przeciwieństwie do swoich zachodnioniemieckich kuzynów, nie mogli oni spędzać wakacji na Zachodzie. Alternatywą było jezioro Balaton na Węgrzech. Niemcy Wschodni zawsze zabierali ze sobą konserwy, w przeciwnym razie podróż byłaby dla nich zbyt kosztowna.
W dzisiejszych czasach wszyscy chodzą się kąpać. Na wielu plażach ludzie są upakowani jak sardynki. Ale odludne zatoczki nadal istnieją – pod warunkiem, że nie zostały ogłoszone w mediach informacyjnych jako „tajne”. A z powrotem w domu, oczywiście, zawsze jest basen publiczny, który zwykle nie jest tak pełny, jak wiele plaż w Hiszpanii. Niezależnie od preferencji, gdzieś tam jest kultura kąpielowa dla Ciebie.
Nawet do lat sześćdziesiątych XX wieku większość japońskich domów nie miała jednak łazienki, a rodziny gromadziły się w okolicznych łaźniach publicznych, czyniąc z tego wydarzenie społeczne. Nawet dziś, gdy praktycznie każdy dom ma łazienkę, nadal istnieją niektóre łaźnie publiczne.
„Istnieją trzy główne korzyści zdrowotne wynikające z regularnego kąpania się: ciepło, wyporność i ciśnienie hydrostatyczne”, powiedział Hayasaka. „Dobra higiena osobista i czystość są również korzystne dla zdrowia, oczywiście, ale to można uzyskać równie dobrze biorąc prysznic. Dla pozostałych trzech, choć, trzeba zanurzyć się w gorącej wodzie.”
Pierwsza korzyść pochodzi z podnoszenia temperatury ciała, z Hayasaka określa, że woda musi być co najmniej 38 Celsjusza (około 100 Fahrenheita).
„Moczenie się w gorącej wodzie powoduje, że tętnice rozluźniają się i rozszerzają, pobudzając krążenie” – powiedział Hayasaka.
„Krew dostarcza tlen i składniki odżywcze do wszystkich komórek twojego ciała – według niektórych szacunków aż 37 trylionów – i odprowadza dwutlenek węgla oraz inne produkty odpadowe.
„To właśnie pobudzenie krążenia jest odpowiedzialne za uczucie odprężenia, które pojawia się, gdy moczysz się w wannie, tak jakby nagromadzone zmęczenie całego dnia ulatniało się na obłoku pary” – dodaje.
Ciepło łagodzi również ból, a ogrzanie ciała zmniejsza wrażliwość nerwów, co może złagodzić bóle pleców, sztywne ramiona i inne bóle. Ciepło również zmiękcza bogate w kolagen więzadła, które otaczają stawy, czyniąc je bardziej elastycznymi i łagodząc ból stawów, powiedział Hayasaka.
Dobry sen
Jest również prawda w starym porzekadle, że moczenie się w wannie może pomóc zapewnić dobry sen, jak pokazują badania, ponieważ pływalność ciała odciąża mięśnie i pozwala im się zrelaksować.
„Kiedy jesteś zanurzony w wannie, woda otaczająca twoje ciało przynosi trzecią główną korzyść, wywierając ciśnienie hydrostatyczne na każdą część twojego ciała”, powiedział Hayasaka. „Jest to szczególnie korzystne dla nóg i dolnej części ciała, pomagając złagodzić obrzęk, ponieważ krew z obrzękniętych naczyń wraca do serca i poprawia się krążenie.”
Ukryte gorące miejsca Islandii
Badanie, które Hayasaka przeprowadził z naukowcami z Uniwersytetu Chiba, skupiło się na korzyściach zdrowotnych dla 14 000 starszych osób w ciągu trzech lat. Co ciekawe, badanie wykazało, że osoby, które codziennie biorą gorącą kąpiel, są o 30% mniej narażone na konieczność opieki pielęgniarskiej niż osoby, które kąpią się dwa razy w tygodniu lub rzadziej.
Inne badanie przeprowadzone na początku tego roku przez naukowców z Osaki dotyczyło samopoczucia 30 000 osób w ciągu 20 lat i wykazało, że ryzyko poważnych chorób, takich jak udar mózgu lub zawał serca, jest o prawie 30% niższe u osób, które kąpią się codziennie.
Zmniejszone ryzyko udaru
Badania profesora wskazują, że regularna kąpiel zmniejsza ryzyko udaru lub ataku serca, ponieważ ciepło powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, obniżając ciśnienie krwi i poprawiając funkcjonowanie śródbłonka naczyniowego.
Dodaje, że niektóre badania wskazują również, że przebywanie w wannie może również poprawić sprawność umysłową i zmniejszyć prawdopodobieństwo demencji, co Hayasaka przypisuje poprawie przepływu krwi w mózgu.
Przeciętna Japonka może spodziewać się, że dożyje wieku 87,45 lat, a mężczyzna 81,41 lat. Niemiecka kobieta osiągnie średnio 83,3 lat, podczas gdy mężczyzna może spodziewać się 78,6 lat. Liczba Japończyków w wieku 100 lat lub starszych w tym roku po raz pierwszy przekroczyła 80 000, przy czym kobiety stanowiły nieco ponad 88% ogółu.
Eksperci z szerokiego zakresu dyscyplin medycznych zgadzają się z ustaleniami Hayasaki.
„Wzrost krążenia obwodowego i stymulacji przywspółczulnego układu nerwowego jest doskonały dla zdrowia naszych systemów naczyniowych i neurologicznych”, powiedział Michael A. Persky, specjalista od uszu, nosa i gardła z siedzibą w Los Angeles.
„Zgadzam się również, że ciepło pomaga złagodzić ból w naszych stawach, ścięgnach, więzadłach i mięśniach, co skutkuje ogólną ulgą w napięciu ciała”, powiedział DW. „Zanurzenie się w ciepłej wodzie jest uspokajające zarówno dla ciała, jak i umysłu, a ja osobiście korzystam z naszego gorącego jacuzzi, kiedy tylko jest to możliwe.”
Japońskie łaźnie zalane klientami po zamknięciu
„Potężne leczenie”
Dr. Jenelle Kim jest założycielką JBK Wellness Labs, z siedzibą w San Diego, i praktykiem tradycyjnych wschodnich leków.
„Moczenie, szczególnie w ziołowych mydłach, które zawierają odpowiednie formuły składników ziołowych, które poprawiają krążenie krwi i qi , może być jednym z najpotężniejszych zabiegów dla umysłu i ciała,” powiedziała DW. „W końcu nasza skóra jest naszym największym organem, a po zanurzeniu się w ciepłej kąpieli wszystkie nasze pory są otwarte i gotowe do przyjęcia i wchłonięcia właściwości składników takich jak zioła, które zostały wlane do wody.”
Kim mówi, że napary, wraz z pierwiastkami takimi jak magnez, wapń, sód, siarczany i inne, które występują naturalnie w gorącej wodzie źródlanej, mogą działać jako „potężna metoda leczenia domowego w celu uspokojenia umysłu, ukojenia mięśni i stawów, poprawy trawienia i ogólnego zrównoważenia organizmu.”
Niestety, Hayasaka wskazuje, coraz bardziej pospieszny styl życia Japończyków oznacza, że wielu ludzi bierze prysznic zamiast relaksować się w wannie pod koniec długiego dnia, z ostatnich badań wskazujących, że tylko 40% ludzi bierze teraz kąpiel codziennie.
A implikacje odejścia od tradycji na rzecz nowoczesności są potencjalnie poważne, zgadza się, i będą obejmować rosnącą liczbę ataków serca i udarów w Japonii.
Julian Ryall (Tokio)