Księga Jonasza
Wczesna interpretacja żydowskaEdit
Opowieść o Jonaszu ma liczne implikacje teologiczne, co od dawna było dostrzegane. We wczesnych przekładach Biblii hebrajskiej żydowscy tłumacze mieli tendencję do usuwania antropomorficznych obrazów, aby zapobiec błędnemu zrozumieniu starożytnych tekstów przez czytelników. Tendencja ta jest widoczna zarówno w przekładach aramejskich (np. Targumy), jak i greckich (np. Septuaginta). Jeśli chodzi o Księgę Jonasza, Targum Jonasza jest tego dobrym przykładem:
Targum Jonasza
W Księdze Jonasza 1:6, tekst masorecki (MT) brzmi: „…może Bóg zwróci uwagę na nas….”. Targum Jonah tłumaczy ten fragment jako: „…może będzie litość od Pana nad nami….”. Propozycja kapitana nie jest już próbą zmiany woli Bożej, jest próbą odwołania się do Bożego miłosierdzia. Co więcej, w Księdze Jonasza 3,9, MT brzmi: „Kto wie, może Bóg się odwróci i ulży?”. Targum Jonah tłumaczy to jako: „Kto wie, że ma grzechy na sumieniu, niech za nie żałuje, a będziemy użaleni przed Panem.” Bóg nie zmienia zdania; On okazuje litość.
Zwoje znad Morza MartwegoEdit
Fragmenty księgi zostały znalezione wśród Zwojów znad Morza Martwego (DSS), z których większość podąża ściśle za tekstem masoreckim, a z Mur XII odtwarza dużą część tekstu. Jeśli chodzi o pisma niekanoniczne, większość odniesień do tekstów biblijnych została poczyniona jako odwołania do autorytetu. Wydaje się, że Księga Jonasza służyła społeczności qumrańskiej w mniejszym stopniu niż inne teksty, ponieważ pisma nie zawierają żadnych odniesień do niej.
Wczesnochrześcijańska interpretacjaEdit
Nowy TestamentEdit
Najwcześniejsze chrześcijańskie interpretacje Jonasza znajdują się w Ewangelii Mateusza i Ewangelii Łukasza. Zarówno Mateusz, jak i Łukasz zapisują tradycję interpretacji Księgi Jonasza przez Jezusa (w szczególności Mateusz zawiera dwie bardzo podobne tradycje w rozdziałach 12 i 16). Jak w przypadku większości interpretacji Starego Testamentu, które można znaleźć w Nowym Testamencie, interpretacja Jezusa ma przede wszystkim charakter typologiczny. Jonasz staje się „typem” dla Jezusa. Jonasz spędził trzy dni w brzuchu ryby; Jezus spędzi trzy dni w grobie. Jezus gra tutaj na obrazie Szeolu, który znajduje się w modlitwie Jonasza. Podczas gdy Jonasz metaforycznie oświadczył: „Z brzucha Szeolu wołałem”, Jezus dosłownie znajdzie się w brzuchu Szeolu. Wreszcie, Jezus porównuje swoje pokolenie do mieszkańców Niniwy. Jezus wypełnia swoją rolę jako typ Jonasza, jednak jego pokolenie nie wypełnia swojej roli jako typ Niniwy. Niniwa pokutowała, ale pokolenie Jezusa, które widziało i słyszało kogoś jeszcze większego niż Jonasz, nie pokutuje. Poprzez typologiczną interpretację Księgi Jonasza, Jezus zważył swoje pokolenie i uznał je za nieodpowiednie.
Augustyn z HipponyEdit
Dyskusja na temat wiarygodności cudu Jonasza nie jest tylko współczesna. Wiarygodność człowieka, który przeżył w brzuchu wielkiej ryby, była od dawna kwestionowana. Około 409 roku n.e. Augustyn z Hippony napisał do Deogratiasa w związku z kwestionowaniem przez niektórych cudu zapisanego w Księdze Jonasza. Pisze on:
Ostatnie zaproponowane pytanie dotyczy Jonasza, i jest ono postawione tak, jakby nie pochodziło od Porfiriusza, ale jako stały przedmiot kpin wśród pogan; jego słowa brzmią: „W następnym miejscu, w co mamy wierzyć odnośnie Jonasza, o którym mówi się, że był trzy dni w brzuchu wieloryba? Jest to rzecz zupełnie nieprawdopodobna i niewiarygodna, aby człowiek połknięty w ubraniu mógł istnieć we wnętrzu ryby. Jeżeli jednak ta historia jest przenośnią, to z przyjemnością ją wyjaśnij. Ponownie, co oznacza opowieść o tym, że nad głową Jonasza wyrosła tykwa po tym, jak został zwymiotowany przez rybę? Co było przyczyną wzrostu tej rośliny?”. Pytania takie jak te widziałem dyskutowane przez pogan wśród głośnego śmiechu i z wielką pogardą.
– (List CII, sekcja 30)
Augustyn odpowiada, że jeśli ktoś ma kwestionować jeden cud, to powinien również kwestionować wszystkie cuda (sekcja 31). Niemniej jednak, pomimo swojej apologetyki, Augustyn postrzega historię Jonasza jako figurę Chrystusa. Pisze na przykład: „Jak więc Jonasz przeszedł z okrętu do brzucha wieloryba, tak Chrystus przeszedł z krzyża do grobu, czyli do otchłani śmierci. I jak Jonasz cierpiał to ze względu na tych, którzy byli zagrożeni przez burzę, tak Chrystus cierpiał ze względu na tych, którzy są miotani na falach tego świata.” Augustyn przypisuje swoją alegoryczną interpretację interpretacji samego Chrystusa (Mat. 12:39,40) i dopuszcza inne interpretacje, o ile są one zgodne z interpretacją Chrystusa.
Średniowieczna tradycja komentatorskaEdit
Słownik ordynaryjny, czyli Glossa Ordinaria, był najważniejszym chrześcijańskim komentarzem do Biblii w późniejszym średniowieczu. „The Gloss on Jonah” opiera się prawie wyłącznie na komentarzu Jerome’a do Księgi Jonasza (ok. 396), dlatego jego łacina często ma ton urbanowskiego klasycyzmu. Ale Glossa również rozdrabnia, kompresuje i zmienia układ Jerome’a z karnawałową radością i scholastyczną bezpośredniością, która sprawia, że łacina staje się autentycznie średniowieczna.” „The Ordinary Gloss on Jonah” został przetłumaczony na język angielski i wydrukowany w formacie, który naśladuje pierwszy druk Gloss.
Związek między Jonaszem a jego kolegami Żydami jest ambiwalentny, i skomplikowany przez tendencję Gloss do czytania Jonasza jako alegorycznej prefiguracji Jezusa Chrystusa. Podczas gdy niektóre glosy w oderwaniu od kontekstu wydają się surowo supersesjonistyczne („Napletek wierzy, podczas gdy obrzezanie pozostaje niewierne”), dominującą tendencją alegoryczną jest przypisywanie oporności Jonasza jego stałej miłości do własnego ludu i naleganiu, by obietnice Boga wobec Izraela nie zostały zniweczone przez łagodną politykę wobec Niniwitów. Dla glosatora proizraelskie motywacje Jonasza korespondują z odmową Chrystusa w ogrodzie Getsemani („Ojcze mój, jeśli to możliwe, niech Mnie ominie ten kielich”) oraz z naleganiami Ewangelii Mateusza i Pawła, że „zbawienie pochodzi od Żydów” (J 4,22). Podczas gdy w Księdze Rodzaju fabuła Jonasza zapowiada, w jaki sposób Bóg rozszerzy zbawienie na narody, jest również bardzo jasne – czego nie robią niektóre średniowieczne komentarze do Ewangelii Jana – że Jonasz i Jezus są Żydami, i że podejmują decyzje o zbawczo-historycznych konsekwencjach jako Żydzi.
ModernEdit
W analizie jungowskiej, brzuch wieloryba może być postrzegany jako symboliczna śmierć i odrodzenie, co jest również ważnym etapem w „podróży bohatera” mitologa porównawczego Josepha Campbella.
Dyrektor ds. edukacji NCSY David Bashevkin widzi Jonasza jako myślącego proroka, który przychodzi do religii z poszukiwania prawdy teologicznej i jest stale rozczarowany przez tych, którzy przychodzą do religii, aby zapewnić zwykłe pocieszenie w obliczu przeciwności właściwych dla ludzkiej kondycji. „Jeśli religia jest tylko kocem zapewniającym ciepło przed zimną, surową rzeczywistością życia” – Bashevkin wyobraża sobie Jonasza pytającego – „czy troska o prawdę teologiczną i wyznanie wiary ma w ogóle znaczenie?”. Lekcja, jakiej uczy epizod z drzewem na końcu książki, jest taka, że komfort jest głęboką ludzką potrzebą, którą zapewnia religia, ale nie musi to przesłaniać roli Boga.