De neusholte

De neus is een reukorgaan en een ademhalingsorgaan. Het bestaat uit een neusskelet, waarin de neusholte is ondergebracht. De neusholte heeft vier functies:

Warmt en bevochtigt de ingeademde lucht.
Verwijdert en vangt ziekteverwekkers en zwevende deeltjes uit de ingeademde lucht.
Verantwoordelijk voor de reukzin.
Afvoer en reiniging van de bijholten en de traankanaaltjes.

In dit artikel bekijken we de anatomie van de neusholte – de scheidingen, de structuur en de neurovasculaire voorziening.

Verscheidingen

De neusholte is het meest vooruitgeschoven deel van de luchtwegen. Zij strekt zich uit van het voorportaal van de neus tot de neuskeelholte, en heeft drie divisies:

Vestibule – het gebied rond de voorste uitwendige opening van de neusholte.
Ademhalingsstelsel – bekleed met een gecilieerd psudeostratificeerd epitheel, afgewisseld met slijmafscheidende gobletcellen.

Reukorgaan – gelegen op de top van de neusholte. Het is bekleed met reukcellen met reukreceptoren.

Fig 1 – Sagittale doorsnede van de neusholte. Conchae zijn aanwezig op de laterale wanden

Nasale Conchae

Uit de laterale wanden van de neusholte steken gebogen plateaus van bot. Ze worden conchae (of turbinaten) genoemd. Er zijn drie conchae – de onderste, de middelste en de bovenste.

Ze steken uit in de neusholte en vormen vier wegen waarlangs de lucht kan stromen. Deze wegen worden meatuses genoemd:

Inferior meatus – tussen de inferieure concha en de bodem van de neusholte.
Middle meatus – tussen de inferieure en middelste concha.
Superior meatus – tussen de middelste en superieure concha.
Spheno-ethmoïdale uitsparing – superieur en posterieur aan de superieure concha.

De functie van de conchae is het vergroten van het oppervlak van de neusholte – dit vergroot de hoeveelheid geïnspireerde lucht die in contact kan komen met de wanden van de holte. Ze verstoren ook de snelle, laminaire stroming van de lucht, waardoor die traag en turbulent wordt. De lucht blijft langer in de neusholte, zodat ze kan worden bevochtigd.

Fig 2 – Coronale doorsnede van de voorste neusholte. De spheno-ethmoïdale uitsparing bevindt zich posterieur, en is niet zichtbaar op deze tekening.

Openingen in de neusholte

Een van de functies van de neus is het afvoeren van een verscheidenheid aan structuren. Er zijn dus vele openingen in de neusholte, waardoor drainage plaatsvindt.

De bijholten monden uit in de neusholte. De frontale, maxillaire en anterieure ethmoïdale sinussen komen uit in de middelste meatus. De plaats van deze opening wordt gemarkeerd door het semilunaire hiatus, een halvemaanvormige groef op de laterale wanden van de neusholte.

De middelste ethmoïdale sinussen monden uit in een structuur die de ethmoïdale bulla wordt genoemd. Dit is een uitstulping in de laterale wand die wordt gevormd door de middelste ethmoïdale sinus zelf. De achterste ethmoïdale sinussen komen uit ter hoogte van de superieure meatus.

De enige structuur die niet uitmondt in de laterale wanden van de neusholte is de sinus sphenoideus. Deze draineert op het achterste dak.

Naast de bijholten komen nog andere structuren in de neusholte uit:

Nasolacrimale duct – dient voor de afvoer van tranen uit het oog. Het opent in de meatus inferior.
Buis van het gehoor (Eustachius) – opent in de nasopharynx op het niveau van de meatus inferior. Hij zorgt ervoor dat het middenoor zich kan aanpassen aan de atmosferische luchtdruk.

Fig 3 – De conchae zijn verwijderd, waardoor de verschillende openingen op de laterale wand van de neusholte zichtbaar zijn.

Clinische Relevantie: Verspreiding van infectie

Aangezien de gehoorbuis het middenoor en de bovenste luchtwegen met elkaar verbindt, is het een weg waarlangs infectie zich kan verspreiden van de bovenste luchtwegen naar het oor. Infectie van de gehoorbuis veroorzaakt zwelling van het slijmvlies, en de buis raakt verstopt. Dit resulteert in een verminderd gehoor.

Gateways to the Nasal Cavity

Naast openingen voor de afvoer van structuren moeten ook zenuwen, vasculatuur en lymfevaten toegang kunnen krijgen tot de neusholte.

De cribriformale plaat maakt deel uit van het ethmoidbot. Het vormt een deel van het dak van de neusholte. Het bevat zeer kleine perforaties, waardoor vezels van de reukzenuw naar binnen en naar buiten kunnen gaan,

Op het niveau van de superieure meatus bevindt zich het foramen sphenopalatine. Dit gat maakt communicatie mogelijk tussen de neusholte en de fossa pterygopalatine. De arteria sphenopalatine, de nasopalatine en de superieure nasale zenuwen passeren hier.

Het incisief kanaal is een weg tussen de neusholte en de incisieve fossa van de mondholte. Het geeft de nervus nasopalatinus en de grote palatijnslagader door.

Vasculatuur

De neus heeft een zeer rijke vasculaire toevoer – dit stelt hem in staat de vochtigheid en temperatuur van de ingeademde lucht effectief te veranderen. De neus ontvangt bloed van zowel de inwendige als de uitwendige halsslagader:

Inwendige halsslagadertakken:

Anterieure ethmoïdale slagader
Posterieure ethmoïdale slagader

De ethmoïdale slagaders zijn vertakkingen van de arteria ophthalmica. Zij dalen af in de neusholte via de cribriformplaat

Externe carotis-takken:

Sphenopalatine slagader
Greater palatine slagader
Superior labiale slagader
Laterale nasale slagaders

Naast de rijke bloedvoorziening vormen deze slagaders anastomosen met elkaar. Dit komt vooral voor in het voorste deel van de neus.

De aders van de neus hebben de neiging de slagaders te volgen. Zij monden uit in de plexus pterygoideus, de gezichtsader of de sinus cavernosus.

Bij sommige mensen sluiten enkele neusaders aan op de sagittale sinus (een dural veneuze sinus). Dit is een potentiële route waarlangs een infectie zich vanuit de neus in de schedelholte kan verspreiden.

Fig 4 – Little’s area en de arteriële toevoer naar de neus.

Clinische relevantie: Epistaxis

Epistaxis is de medische term voor een bloedneus. Door de rijke bloedtoevoer van de neus komt dit vaak voor. De kans op bloedingen is het grootst in het voorste derde deel van de neusholte – dit gebied staat bekend als het Kiesselbach-gebied.

De oorzaak kan plaatselijk zijn (zoals een trauma), of systemisch (zoals hypertensie).

Innervatie

De innervatie van de neus kan functioneel worden verdeeld in speciale en algemene innervatie.

Speciale sensorische innervatie verwijst naar het vermogen van de neus om te ruiken. Dit wordt gedaan door de reukzenuwen. De bulbus olfactorius, die deel uitmaakt van de hersenen, ligt op het bovenvlak van de cribriforme plaat, boven de neusholte. Vertakkingen van de nervus olfactorius lopen door de cribriformale plaat en zorgen voor een speciale sensorische innervatie van de neus.

Algemene sensorische innervatie van het septum en de laterale wanden wordt geleverd door de nervus nasopalatine (tak van de nervus maxillaris) en de nervus nasociliaris (tak van de nervus ophthalmicus). De innervatie van de uitwendige huid van de neus wordt geleverd door de nervus trigeminus.

Fig 5 – Lateraal zicht van het neustussenschot. Let op de nauwe relatie tussen de bulbus olfactorius en de cribriformplaat

Clinische relevantie: Cribriformplaatfractuur

Een fractuur van de cribriformplaat kan optreden als gevolg van een neustrauma. Hij wordt ofwel rechtstreeks door het trauma gebroken, ofwel door fragmenten van het ethmoid.

Een gebroken cribriformale plaat kan de hersenvliezen binnendringen en lekkage van cerebro-spinaal vocht veroorzaken. Een dergelijke blootstelling van de hersenen aan de buitenwereld verhoogt het risico op meningitis, encefalitis en hersenabcessen.

De bulbus olfactorius ligt op de cribriformale plaat en kan door de breuk onomkeerbaar beschadigd raken. In dat geval kan de patiënt zich presenteren met anosmie (reukverlies).